της Σοφίας Σπύρου
Αργά ή γρήγορα η γεωργία θα ενσωματωθεί στην παγκόσμια αγορά εκπομπών, ώστε οι γεωργοί να αποζημιώνονται οικονομικά για πρακτικές που διατηρούν και αποθηκεύουν το διοξείδιο του άνθρακα στα εδάφη τους. Στην εποχή της γεωργίας του άνθρακα η ελιά θα παίξει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο, καθώς ένα δέντρο 40 ετών μπορεί να απορροφήσει περίπου 110 κιλά CO2 ετησίως ενώ παράλληλα η ελιά είναι από τα κορυφαία φυτικά είδη σε μακροχρόνια αποθήκευση άνθρακα. Δηλαδή διαθέτει το πλεονέκτημα να αποθηκεύει άνθρακα για πάνω από 100 χρόνια το οποίο είναι ζητούμενο στην πράξη. Με αυτό το κριτήριο μάλιστα δύο μόνο είναι τα φυτικά είδη που είναι επιτυχή, η ελιά και το φελλόδεντρο.
Μες από έρευνα που υλοποιήθηκε στα πλαίσια του προγράμματος SUSTAIN OLIVE, στην οποία συμμετείχε το Ινστιτούτο Ελαίας Υποτροπικών Φυτών, Ελιάς και Αμπέλου με κύριο έρευνητή τον Γιώργο Κουμπούρη, μια ομάδα επιστημόνων μέτρησαν τις επιπτώσεις αγροοικολογικών πρακτικών στην ελαιοκαλλιέργεια και την ικανότητά της να συμβάλει μεταξύ άλλων στο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Τα αποτελέσματα είναι σαφή και αναδεικνύουν τη δυνατότητα που έχουν οι κατάλληλες πρακτικές να αυξήσουν τις ποσότητες άνθρακα που δεσμεύουν οι ελαιώνες και να μειώσουν το ανθρακικό τους αποτύπωμα. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι οι παραγωγοί που θα υιοθετήσουν τις πρακτικές αυτές θα έχουν μεγαλύτερο οικονομικό όφελος. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι οι ίδιες πρακτικές φέρνουν επιπλέον οφέλη μες από την αύξηση της οργανικής ουσίας, η οποία είναι το Α και το Ω για τις αποδόσεις και θα τείνει να μειωθεί όσο αυξάνεται η θερμοκρασία.
Ξεφυλλίστε και κατεβάστε σε υψηλή ανάλυση το τεύχος 40 του Ελαίας Καρπός
Εργαλεία υπολογισμού αποτυπώματος άνθρακα
Αξίζει να σημειωθεί ότι η εμπειρία που έχει αποκτήσει ο κ. Κουμπούρης μες από προγράμματα όπως το Olive Sustain αξιοποιείται από τον IOC προκειμένου να σχεδιαστεί από τη σχετική Ομάδα Εργασίας που δημιουργήθηκε μηχανισμός υπολογισμού του αποτυπώματος του άνθρακα της ελαιοκαλλιέργειας. Μια διαδικασία που αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί στο τέλος του χρόνου. Στόχος είναι να δημιουργηθεί αξιόπιστος τρόπος στον υπολογισμό των ανθρακικών ισοζυγίων, που θα αποτελέσει τη βάση για το σχεδιασμό σχετικής πολιτικής στην ΕΕ.
Επιπλέον 19 ευρώ ανά στρέµµα για αποθήκευση άνθρακα
Το έδαφος έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας από τους µεγαλύτερους ταµιευτήρες άνθρακα στα χερσαία οικοσυστήµατα. Στον ελαιώνα η διατήρηση της εδαφοκάλυψης, η χρήση οργανικών λιπασµάτων, ο θρυµµατισµός των υπολειµµάτων κλαδέµατος και η ακαλλιέργεια του εδάφους έχουν τη δυνατότητα να ενισχύουν σηµαντικά τη δέσµευση άνθρακα του εδάφους µε τη µορφή οργανικής ύλης. «Σύµφωνα µε την εκτίµησή µας, οι ελαιοκαλλιεργητές που έχουν εφαρµόσει πρακτικές βιώσιµης διαχείρισης στα αγροκτήµατά τους τα τελευταία χρόνια, ειδικά την πρακτική της εδαφοκάλυψης, θα µπορούσαν να λάβουν κατά µέσο όρο 19 ευρώ ανά στρέµµα επιπλέον από εκείνους που εφάρµοσαν ένα συµβατικό µοντέλο», θα πει ο κ. Κουµπούρης. Το ποσό αυτό θα είναι η ανταµοιβή για τη συµβολή τους στην αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος και, ως εκ τούτου, για το µετριασµό της διαδικασίας της κλιµατικής αλλαγής. Ενδεικτικά µε τιµές 2022 µε βάση τις οποίες έγινε ο υπολογισµός καταβλήθηκε το ποσό των 84 ευρώ ανά τόνο δεσµευµένου CO2 στη διεθνή αγορά εκποµπών.
Με βοήθεια ένας τόνος περισσότερο CO2
Στον υπολογισµό των εκποµπών λαµβάνεται υπ’όψιν το ανθρακικό αποτύπωµα ενός ελαιώνα. Οι εκποµπές ενός ελαιώνα περιλαµβάνουν ποσότητες αερίων του θερµοκηπίου που εκπέµπονται απευθείας µέσω της καύσης ντίζελ ή ηλεκτρικής ενέργειας από γεωργικά µηχανήµατα ή έµµεσα από την παραγωγή λιπασµάτων και φυτοπροστατευτικών. Την ίδια στιγµή οι µελλοντικές γεωργικές πολιτικές της ΕΕ θα επιβραβεύουν τους ελαιώνες που δρουν ως ταµιευτήρες CO2 και θα τιµωρούν εκείνους που λειτουργούν ως καθαρές πηγές συνεισφέροντας CO2. «Στα πλαίσια του προγράµµατος υπολογίσαµε ότι ο ελαιώνας στον οποίο εφαρµόζονται βιώσιµες καλλιεργητικές πρακτικές ετησίως δεσµεύει έως και έναν τόνο περισσότερο CO2 ανά στρέµµα από αυτό που καλλιεργείται συµβατικά», θα πει ο κ. Κουµπούρης.
Κεντρικός στόχος η βελτίωση της οργανικής ουσίας
Παράλληλα οι αγροοικολογικές πρακτικές, όπως αποδείχθηκε, οδηγoύν σε σηµαντική αύξηση της οργανικής ουσίας του χώµατος και οι οποίες είναι το Α και το Ω για τις υψηλές αποδόσεις. «Είναι σύνηθες για τους συµβατικούς ελαιώνες να έχουν περιεκτικότητα σε οργανική ύλη του εδάφους κάτω από 1,5 %, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό σε εδάφη ελαιώνων στους οποίους έχουν εφαρµοστεί αγροοικολογικές πρακτικές είναι γύρω στο 2-3%», θα πει ο Γ. Κουµπούρης. Επιπλέον µες από την εφαρµογή των επιλεγµένων πρακτικών βελτιώθηκαν σηµαντικά ένα φάσµα δεικτών υγείας του οικοσυστήµατος. «Οι µετρήσεις δείχνουν πολύ θετική µεταβολή στα ωφέλιµα µικρόβια, στους γαιοσκώληκες καθώς και την εδαφική υγρασία. Είναι τόσες πολλές οι θετικές επιδράσεις που έχει η αύξηση της οργανικής ουσίας που πρέπει να αποτελεί κεντρική στόχευση σε ένα αγρόκτηµα», αναφέρει ο ίδιος.
Η ενίσχυση της γονιµότητας του εδάφους γίνεται ακόµη πιο σηµαντική καθώς η αύξηση των θερµοκρασιών που προβλέπεται µπορεί πιθανώς να οδηγήσει σε υψηλότερα ποσοστά αποσύνθεσης της οργανικής ύλης του εδάφους, µειώνοντας την περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανικό άνθρακα. «Το έδαφος που είναι πιο φτωχό έχει µειωµένη ικανότητα να αποθηκεύει νερό και άρα επιταχύνεται η απώλεια της υγρασίας και η καταπόνηση των δέντρων. Όταν όµως δουλέψουµε για την αύξηση της οργανικής ουσίας, ανακόπτουµε αυτή την αρνητική επίδραση, δηµιουργείται ένας δροσισµός του εδάφους και έχουµε πολύ καλύτερη λειτουργία των ελαιοδέντρων», θα πει ο κ. Κουµπούρης και συνεχίζει «οι ελαιοκαλλιεργητές θα πρέπει να αρχίσουν αµέσως να εφαρµόζουν καλλιεργητικές πρακτικές που βελτιώνουν τα επίπεδα οργανικής ύλης στα εδάφη. Όσο πιο γρήγορα ενεργήσουν, τόσο καλύτερα προετοιµασµένοι θα είναι».
Η εμπειρία της ΟΠ Νηλέας
Σύμφωνη με τη μαρτυρία του κ. Κουμπούρη είναι και η εμπειρία που απέκτησαν μέλη της Ομάδας Παραγωγών Νηλέας που για μια οκταετία εφάρμοσαν αγροοικολογικές πρακτικές στα πλαίσια ερευνητικών προγραμμάτων. Σε χρονικό διάστημα μιας τετραετίας σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΔΣ Γιώργο Κόκκινο το θετικό αποτέλεσμα των συγκεκριμένων πρακτικών ήταν ορατό. «Αυξήθηκε η χλωρίδα του ελαιώνα καθώς και η ζωή που φιλοξενεί ο αγρός. Φύτρωνε μεγαλύτερη ποικιλία από χορτάρια τα οποία ήταν και πιο ψηλά ενώ υπήρχαν περισσότεροι γαιοσκώληκες και έντομα του εδάφους». Όσον αφορά στην αύξηση της οργανικής ουσίας αυτή έγινε πιο σταδιακά. «Δεν έχω ακριβή στοιχεία για το αρχικό επίπεδο αλλά μετά από μια οκταετία έχω πολύ υψηλό ποσοστό που ανέρχεται στο 6% το οποίο προσεγγίζει τα επίπεδα οργανικής ουσίας που έχει ένα δάσος», αναφέρει ο κ. Κόκκινος.
Βέβαια η εφαρμογή των πρακτικών και ειδικά ο θρυμματισμός και ενσωμάτωση του κομπόστ από υπολείμματα κλαδεμάτων καθώς και η σπορά ψυχανθών έχουν ένα επιπλέον κόστος που μπορεί να ανέλθει συνολικά έως και 40 ευρώ ανά στρέμμα. Ωστόσο όπως θα πει ο κ. Κόκκινος υπάρχουν περιθώρια μείωσής του. «Εξετάζουμε το ενδεχόμενο να παράγουμε δικό μας σπόρο για τα ψυχανθή φυτά. Παράλληλα ως Ομάδα Παραγωγών σχεδιάζουμε να προμηθευτούμε μηχάνημα που θρυμματίζει τα υπολείμματα επιτόπου, κάτι που μπορεί να μειώσει το κόστος της ενίσχυσης της οργανικής ουσίας μες από την ενσωμάτωση των υπολειμμάτων του κλαδέματος».
Carbon credits 150 εκατ. ευρώ αποδίδει η ελιά
Μαζί µε αµπέλια και πυρηνόκαρπα ο εγχώριος ελαιώνας απορροφά πάνω από 4 εκατ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα ανά έτος
Έσοδα ύψους 120-150 εκατ. ευρώ από την πώληση δικαιωμάτων άνθρακα, θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν τα αγροτικά συλλογικά σχήματα στο νέο σύστημα εθελοντικών αγορών άνθρακα, που διαμορφώνεται στη χώρα μας. Το θέμα προσέγγισε πάνελ των πλέον ειδικών που συγκέντρωσε η Agrenda σε ειδικό workshop στο πλαίσιο της Agrotica τον περασμένο Φεβρουάριο, με τον Aπόστολο Σίσκο Partner και Πρόεδρο του ΔΣ της Envirometrics, να εξηγεί πως πρόκειται για αγορές που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια, με τον Εθνικό Κλιματικό Νόμο της χώρας μας να έρχεται να προσδιορίσει τις υποχρεώσεις. Η χώρα μας βρίσκεται στη διαδικασία να νομοθετήσει αυτό το σύστημα, που θα απευθύνεται σε μεγάλα σχήματα, όπως συνεταιρισμοί ή οργανώσεις. Τη μέθοδο υπολογισμού των απορροφήσεων έχει αναλάβει η εταιρεία Envirometrics, την οποία και σχεδιάζει για δάση, ελιές, πυρηνόκαρπα, αμπέλια.
Το ζήτημα βέβαια είναι να επαληθευτεί πως οι μετρήσεις είναι σωστές στο χωράφι, σημείωσε ο Θωμάς Αραπογιάννης, αντιπρόεδρος Γεωργίας της TÜV Hellas (TÜV Nord). Στη χώρα μας, με βάση μελέτη που έγινε μεταξύ άλλων και σε ελιές και πυρηνόκαρπα υπολογίστηκε ότι σε συμβατικές συνθήκες απορροφούν 4 εκατ. τόνους διοξειδίου το χρόνο που μεταφράζονται σε 120-150 εκατ. ευρώ το χρόνο εφόσον πουληθούν τα δικαιώματα εκπομπών (carbon credits).
Στην προσπάθεια αυτή σύμμαχος θα είναι η Τράπεζα Πειραιώς, με το Νίκο Δεδούση στέλεχος Αγροτικής Τραπεζικής να αναφέρεται στον τομέα Green Banking. Ο Ευρωβουλευτής, Νίκος Παπανδρέου, που μίλησε για τις πιέσεις που ασκούνται στον Ευρωπαίο αγρότη να ακολουθεί πρότυπα παραγωγής τα οποία οι Τρίτες Χώρες που εισάγουν τα προϊόντα τους δεν εφαρμόζουν.
