Ο αντίκτυπος της "επανάστασης” στην πλευρά της προσφοράς επί Ρόναλντ Ρήγκαν έγινε περισσότερο αισθητός στο επενδυτικό κύμα που εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και ολοκληρώθηκε όταν έσπασε η "φούσκα" των dot-com. Ωστόσο η επίδραση του Ντόναλντ Τραμπ στην οικονομία, θα αποδειχθεί πολύ πιο άμεση. Οι πολιτικές του έχουν αυξήσει τον κίνδυνο μιας νέας παγκόσμιας ύφεσης, ενώ ταυτόχρονα αποδυναμώνουν σε μεγάλο βαθμό την ικανότητα της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει την ύφεση όταν έρθει.
Η σημερινή ανάκαμψη είναι χρονικά η μακρύτερη που έχει καταγραφεί, αλλά είναι επίσης και μία από τις πιο αδύναμες και σύμφωνα με τη φύση του οικονομικού κύκλου, όσο πιο μακρά είναι η επέκταση της οικονομίας, τόσο πιο κοντά βρίσκεται στην επόμενη καμπή. Κατά την περίοδο 2017-2018, προκλήθηκε "υπερδιέγερση” στην οικονομία χάρη στη μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων από τον Τραμπ, ένα πολύ ισχυρό κίνητρο τη στιγμή που η οικονομία ήταν κοντά στην πλήρη παραγωγική δυναμικότητά της. Η Wall Street λάτρεψε την κίνηση αυτή και οι χρηματιστηριακοί δείκτες άγγιξαν νέα υψηλά.
Στο μεταξύ η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed), ξεκίνησε την αύξηση των επιτοκίων. Το προσεχές 12-18μηνο, η έκρηξη "αδρεναλίνης” θα αρχίσει να ξεθωριάζει και η προσοχή σταδιακά θα στραφεί και πάλι στα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη, τα οποία δεν είναι τόσο ισχυρά όσο υποδηλώνουν οι "αφρώδεις” χρηματαγορές. Ο κίνδυνος μίας ύφεσης θα αυξηθεί.
Ο κίνδυνος μπορεί να είναι υψηλότερος απ’ ό,τι νομίζουμε χάρη στη συνεχή επίθεση που εξαπολύει ο Τραμπ στην πολυμέρεια και εξαιτίας των αλλοπρόσαλλων πολιτικών της κυβέρνησής του, που έχουν διευρύνει σε σημαντικό βαθμό την αβεβαιότητα στην παγκόσμια οικονομία. Όταν το ένστικτο του πλήθους σταματήσει να είναι υπέρ της ανάληψης ρίσκου και αρχίσει να το αποφεύγει υπό συνθήκες αβεβαιότητας, οποιαδήποτε αλληλουχία απρόβλεπτων γεγονότων θα μπορούσε εύκολα να πυροδοτήσει την επόμενη ύφεση.
Εκτός από το γεγονός ότι αυξάνει το κίνδυνο μιας ύφεσης, ο Τραμπ έχει καταστήσει πολύ πιο δύσκολο για την αμερικανική κυβέρνηση να αντιμετωπίσει μία ύφεση όταν αυτή συμβεί. Οι δημοσιονομικές δαπάνες του Τραμπ, ειδικά οι φορολογικές περικοπές, οδηγούν στην αύξηση του ελλείμματος των ΗΠΑ από το 4,5% του ΑΕΠ το 2018 σε πάνω από 6% το 2020, ακόμη κι αν δεν εφαρμοστούν νέες περικοπές φόρων. Πρόκειται για μία σοκαριστικά ταχεία αύξηση και σημαίνει ότι δεν θα έχει απομείνει στην κυβέρνηση καμία δημοσιονομική δύναμη να επανεκκινήσει την οικονομία όταν θα έρθει η επόμενη ύφεση.
Η χρονική στιγμή της εφαρμογής των φορολογικών περικοπών του Τραμπ, είναι η χειρότερη δυνατή, καθώς δίνει μία τεράστια ώθηση ακριβώς τη στιγμή που η οικονομία πλησίαζε το επίπεδο πλήρους απασχόλησης. Κατά συνέπεια, ο πληθωρισμός στην πορεία μπορεί να αποδειχθεί πολύ πιο ισχυρός από τον αναμενόμενο. Μία οικονομική ύφεση σε συνθήκες επιτάχυνσης του πληθωρισμού σημαίνει στασιμοπληθωρισμό, που είναι πολύ επιζήμιος.
Το εργαλείο νομισματικής πολιτικής της περικοπής των επιτοκίων για την αντιμετώπιση της ύφεσης θα είναι εξαιρετικά αδύναμο το 2020, σε περίπτωση που ξεσπάσει τότε ύφεση. Ακόμη κι αν η Fed κατορθώσει να διατηρηθεί στην πορεία της ομαλοποίησης των επιτοκίων τα επόμενα δύο χρόνια, αγνοώντας την άνευ προηγούμενου δήλωση του Τραμπ ότι η "Fed είναι εκτός ελέγχου”, τα επιτόκια της Fed δεν θα έχουν φτάσει άνω του 3,5% έως το τέλος του 2020. Πολύ απλά, δεν θα είναι σε αρκετά υψηλό επίπεδο πριν μειωθούν και πάλι στο μηδέν.
Τι γίνεται με το χρηματιστηριακό ράλι, για το οποίο είναι τόσο περήφανος ο Τραμπ και το θεωρεί δικαίωση της οικονομικής του ηγεσίας; Πέρα από τις τελευταίες απότομες διακυμάνσεις των τιμών, το ράλι αυτό καθεαυτό φαίνεται να είναι κυρίως παραπλανητικό. Όπως παρατήρησε ένας οξυδερκής αναλυτής, οι αμερικανικές εταιρείες χρησιμοποιούν τη ρευστότητά τους, στην οποία έχουν συμβάλει σε μεγάλο βαθμό οι φορολογικές περικοπές του Τραμπ, για την αγορά ιδίων μετοχών αντί να να επενδύσουν στην οικονομία. Στην πραγματικότητα, εκτιμάται ότι ο αριθμός των ιδίων μετοχών που αγοράζουν οι εταιρείες του δείκτη S&P 500, υπερβαίνει σταθερά τις εκδόσεις νέων μετοχών, οδηγώντας στη μείωση της συνολικής προσφοράς μετοχών (βλ. "Το παράδοξο στο επίκεντρο του αμερικανικού χρηματιστηριακού ράλι”). Αυτή η συρρίκνωση της προσφοράς είναι που ωθεί υψηλότερα τις τιμές των μετοχών και όχι τα ισχυρά θεμελιώδη στοιχεία της αγοράς και ένα χρηματιστηριακό ράλι που δεν υποστηρίζεται από ισχυρά θεμελιώδη μεγέθη θα μπορούσε πολύ γρήγορα να αλλάξει κατεύθυνση με μία αλλαγή στο επενδυτικό κλίμα.
Οι δείκτης τιμής προς κέρδη του S&P 500 βρίσκεται αυτή τη στιγμή 40% υψηλότερα από τον ιστορικό μέσο όρο. Σε περίπτωση που επιστρέψει στο ιστορικό μέσο επίπεδό του, σημαίνει ότι θα διαγραφούν περίπου 8 τρισ. δολ. σε κεφαλαιοποίηση. Η αρνητική επίδραση του πλούτου θα ήταν τεράστια.
Η κατάσταση περιπλέκεται περισσότερο από το γεγονός ότι ο τομέας των νοικοκυριών στις ΗΠΑ είναι πολύ αδύναμος παρά το γεγονός ότι βρίσκεται κοντά σε επίπεδα πλήρους απασχόλησης. Σύμφωνα με την Teresa Ghilarducci, οικονομολόγο του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, περίπου το ήμισυ του αμερικανικού εργατικού δυναμικού δεν έχει δει πραγματική αύξηση μισθού, παρά την άνοδο της απασχόλησης. Πολλές από τις νέες θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν τα τελευταία λίγα χρόνια είναι κακοπληρωμένες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ghilarducci, περίπου το ένα τρίτο των αμερικανών εργαζομένων κερδίζουν μισθούς που αγγίζουν το επίπεδο φτώχειας σε Δυτική Ευρώπη και Ιαπωνία. Στο μεταξύ, το χρέος των νοικοκυριών αυξάνεται. Το χαμηλό επίπεδο ανεργίας που επικρατεί σήμερα, απλώς καλύπτει την πραγματικότητα της επισφαλούς οικονομικής κατάστασης των νοικοκυριών. Ως αποτέλεσμα, πολλά αμερικανικά νοικοκυριά θα μπορούσαν πολύ γρήγορα να πέσουν στα βαθιά όταν ο οικονομικός κύκλος αρχίσει να γυρίζει.
Το συμπέρασμα είναι πως η οικονομία των ΗΠΑ είναι πολύ πιο αδύναμη απ’ ότι φαίνεται. Πολλές φαινομενικά ασήμαντες αδυναμίες θα μπορούσαν τελικά να λειτουργήσουν αθροιστικά, μετατρέποντας έναν μικρό "λόξιγκα" της οικονομίας σε μία ύφεση πλήρους κλίμακας στις ΗΠΑ. Με την παγκόσμια οικονομία όλο και πιο αποσταθεροποιημένη και κατακερματισμένη υπό το φόβο του εμπορικού πολέμου του Τραμπ, μία ύφεση στις ΗΠΑ θα μπορούσε πολύ γρήγορα να "μολύνει” την παγκόσμια οικονομία. Όταν ξέσπασε η παγκόσμια οικονομική κρίση πριν από μία 10ετία, ο γρήγορος και αποτελεσματικός συντονισμός μεταξύ των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών ανά τον πλανήτη, συνέβαλε στην αντιμετώπιση της κρίσης. Ένας αντίστοιχος συντονισμός πολιτικών θα ήταν πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί σήμερα.
Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι θα είναι ο "συγγραφέας” της επόμενης ύφεσης. Αλλά οι οικονομικές πολιτικές του θα αυξήσουν την σοβαρότητα της ύφεσης όταν αυτή έρθει, καθώς επίσης θα μεγεθύνουν τις παγκόσμιες επιπτώσεις της.
*Επικεφαλής οικονομολόγος και Πρόεδρος του Ακαδημαϊκού Συμβουλευτικού Συμβουλίου στη Mastercard Inc, αρθρογραφεί για την παγκόσμια οικονομία. Το 2019 θα συνεργάζεται με τη Σχολή Lee Kuan Yew Δημόσιας Πολιτικής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σιγκαπούρης.
Πηγή:capital.gr
