Απ’ ό,τι φαίνεται, ακόµη και οι ειδικοί λένε ενίοτε ψέµατα στο κοινό τους - και δεν το κάνουν πάντα κακόβουλα. Μερικές φορές λένε ψέµατα χωρίς να το αντιλαµβάνονται, ξεγελώντας τους εαυτούς τους. Οι οικονοµολόγοι έχουν εδώ και καιρό παρατηρήσει ότι οι λέξεις και οι πράξεις των ανθρώπων συχνά υποδεικνύουν διαφορετικά πράγµατα.
Για παράδειγµα, µια έρευνα µπορεί να ρωτά τους ανθρώπους πόσο πολύ νοιάζονται για την ιδιωτικότητα. Οι ερωτώµενοι µπορεί να απαντήσουν ότι νοιάζονται πάρα πολύ. Όταν όµως οι ερευνητές κοιτάξουν την πραγµατική συµπεριφορά των ανθρώπων, πολλοί καταναλωτές φαίνεται πως δεν είναι διατεθειµένοι να πληρώσουν τίποτε για να αποκτήσουν ιδιωτικότητα. Με άλλα λόγια, όταν µιλάµε για πραγµατικά χρήµατα, οι δράσεις µας µιλούν ηχηρότερα από τις λέξεις µας. Οι οικονοµολόγοι αναφέρονται σ’ αυτή τη διαφορά ανάµεσα στις λέξεις και τις πράξεις ως διαφορά ανάµεσα στις «δηλωµένες» και τις «αποκεκαλυµένες» προτιµήσεις. Όταν οι άνθρωποι απαντούν µε λόγια, µπορεί να λένε ψέµατα - είτε συνειδητά είτε ασυνειδήτα. [...].
Το αστείο είναι πως και οι ίδιοι οι οικονοµολόγοι πέφτουν στην παγίδα να λένε κάτι αλλά να κάνουν στην πραγµατικότητα κάτι άλλο. Εµείς οι οικονοµολόγοι ισχυριζόµαστε ότι µας νοιάζει πολύ η αποτελεσµατικότητα, η οποία είναι ένα µέτρο του πλούτου - η αξία όλων των πραγµάτων που έχουµε. Μιλάµε για την αποτελεσµατικότητα γιατί µπορούµε να την µετρήσουµε, σε αντίθεση για παράδειγµα µε την ευηµερία των ανθρώπων, που θα ήταν ένα καλύτερο µέτρο αν δεν ήταν µια τόσο αόριστη και δύσκολη να οριστεί έννοια. Η αποτελεσµατικότητα είναι κάτι το αντικειµενικότερο. Για κάποιον περίεργο όµως λόγο, όταν οι οικονοµολόγοι αναλύουν δηµόσιες πολιτικές, επιµένουν να µετρούν την ευηµερία και όχι την αποτελεσµατικότητα […].
Πολλοί άνθρωποι έχουν ένα νοητικό χάσµα ανάµεσα σε όσα λένε και σε όσα κάνουν. Με άλλα λόγια, λένε ψέµατα ακόµη και στους εαυτούς τους. Μία στο τόσο, οι οικονοµολόγοι θα πρέπει να κάνουµε ένα διάλειµµα για να κοιταχτούµε στον καθρέφτη. Μπορεί να µάθουµε πολλά από τις δικές µας αποκεκαλυµµένες προτιµήσεις.
*Eρευνητής στο Mercatus Center του George Mason University και εντεταλµένος καθηγητής νοµικής στο Antonin Scalia Law School
