Με 32 τμήματα Γεωπονικά γίνεται να λείπουν γεωπόνοι;

Το 1928 ακολούθησε η ίδρυση του Τμήματος Γεωπονίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), ενώ το 1984 ιδρύθηκε το Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής και Ζωικής Παραγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (ΠΘ) που μετεξελίχθηκε το 2001 σε δύο Τμήματα. Τέλος, το 1999 ιδρύθηκε το Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ΔΠΘ). Το 2019, τα 10 προαναφερθέντα Γεωπονικά Τμήματα (Πίνακας 1) αυξήθηκαν σε 32 ως συνέπεια της εφαρμογής του Νόμου 4610/2019 (γνωστός και ως «Νόμος Γαβρόγλου»), ο οποίος προέβλεπε την ίδρυση νέων και την αναβάθμιση-μετονομασία πρώην Τμημάτων των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΤΕΙ) (Πίνακας 2). Αξίζει να αναφερθεί ότι παρόμοιος αριθμός Γεωπονικών Τμημάτων, με βάση τον πληθυσμό χώρας, δεν υπάρχει σε άλλη χώρα της Γης.

Η κατανομή των 32 Γεωπονικών Τμημάτων στις Περιφέρειες ή τους Νομούς της χώρας έγινε κατά τέτοιο τρόπο που θυμίζει την κατά παράφραση χουντική ρήση-σλόγκαν «κάθε πόλη και στάδιο (κάθε Περιφέρεια και Πανεπιστήμιο ή Πανεπιστήμια), κάθε χωριό και γυμναστήριο (κάθε μεγάλος Νομός και Γεωπονικό Τμήμα ή Τμήματα)». Ειδικότερα, η γεωγραφική αποτύπωση των Τμημάτων της χώρας δείχνει Γεωπονικά Τμήματα στην ίδια πόλη, στον ίδιο Νομό, στην ίδια Περιφέρεια, σε γειτνιάζουσες Περιφέρειες, καθώς και Τμήματα απομακρυσμένα από τις κεντρικές Πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις. Για παράδειγμα, στη Θεσσαλονίκη υπάρχει Τμήμα Γεωπονίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Τμήμα Γεωπονίας (πρώην ΤΕΙ) στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας, ενώ στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας υπάρχει Τμήμα Γεωπονίας-Αγροτεχνολογίας (πρώην ΤΕΙ) στη Λάρισα και Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος στον Βόλο (Πίνακες 1, 2). Επίσης, υπάρχει Τμήμα Γεωπονίας (πρώην ΤΕΙ) στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας-Φλώρινα όπως και Τμήμα Γεωπονίας (πρώην ΤΕΙ) στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων-Άρτα, ενώ στο Πανεπιστήμιο Πατρών υφίσταται ένα Τμήμα Γεωπονίας (πρώην ΤΕΙ) στο Μεσολόγγι και ένα νέο Τμήμα Αειφορικής Γεωργίας στο Αγρίνιο. Επιπρόσθετα, στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών υπάρχουν έξι Γεωπονικά Τμήματα (Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής, Τμήμα Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής, Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής, Τμήμα Βιοτεχνολογίας, Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου, Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης), ενώ στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης-Ορεστιάδα υπάρχει ένα Τμήμα Γεωπονίας-Αγροτική Ανάπτυξη και ένα Τμήμα Αμπελουργίας και Οινολογίας. Τέλος, στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου-Καλαμάτα και στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο-Ηράκλειο Κρήτης υπάρχει από ένα Τμήμα Γεωπονίας (πρώην ΤΕΙ). Βέβαια, παρόμοια είναι η εικόνα και στην κατανομή Τμημάτων Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων/Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου/Οινολογίας και Αμπελουργίας/Επιστήμες Οίνου, Αμπέλου και Ποτών, καθώς και Τμημάτων Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής, Γεωπονίας, Ιχθυολογίας και Υδατίνου Περιβάλλοντος, Ζωικής Παραγωγής, Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών.

Η Ανώτατη Γεωπονική Εκπαίδευση, εκτός από τη λειτουργία πολλών Γεωπονικών Τμημάτων και την άναρχη κατανομή τους, χαρακτηρίζεται και από τη μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ των Τμημάτων ως προς τη στελέχωση σε μέλη Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού (ΔΕΠ), εγκαταστάσεις και εξοπλισμό. Συγκεκριμένα, τα Γεωπονικά Τμήματα της Περιφέρειας είναι στελεχωμένα με 12-18 μέλη ΔΕΠ, ενώ τα αντίστοιχα Τμήματα του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έχουν 21 έως 58 μέλη ΔΕΠ. Επίσης, ορισμένα Τμήματα της Περιφέρειας δεν διαθέτουν οργανωμένα αγροκτήματα για τη βιωματική μάθηση των φοιτητών σε φυτά ή/και ζώα.

Η Ανώτατη Γεωπονική Εκπαίδευση, εκτός από τα πολλά Γεωπονικά Τμήματα και την ελλιπή στελέχωση ορισμένων εξ αυτών, επηρεάζεται επιπρόσθετα και από 1) τη δομή και λειτουργία των Προπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών, 2) την ποιότητα και το ενδιαφέρον των εισαγόμενων υποψηφίων για σπουδές, 3) το ενδιαφέρον και τις  δυνατότητες των μελών ΔΕΠ για την εκπαίδευση, και 4) τη βούληση των αρμοδίων Πανεπιστημιακών οργάνων να ελέγξουν την τήρηση των υποχρεώσεων των μελών ΔΕΠ και να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα της αξιολόγησης διδασκόντων και μαθημάτων για τη  βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Τα προβλήματα αυτά αναπτύσσονται εκτενώς στις επόμενες ενότητες. 

Ποιότητα Γεωπονικής Εκπαίδευσης και Προγράμματα Σπουδών

Το σημαντικότερο πρόβλημα της Ανώτατης Γεωπονικής Εκπαίδευσης στη χώρα μας είναι η μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ των Τμημάτων ως προς την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης, η οποία, εκτός από τη χρηματοδότηση, τη στελέχωση σε μέλη ΔΕΠ και υποστηρικτικό προσωπικό, τις εγκαταστάσεις-υποδομές και τον εξοπλισμό, επηρεάζεται από τις διαφορές δομής και δυνατότητας υποστήριξης των Προγραμμάτων Σπουδών. Ειδικότερα, ο αριθμός, το είδος και το περιεχόμενο των μαθημάτων των Προγραμμάτων Σπουδών, σε συνδυασμό με τα μαθήματα μικρής έκτασης (κεφάλαια διεθνών διδακτικών συγγραμμάτων) ιδίου ή συναφών γνωστικών πεδίων, διαφοροποιούν σημαντικά την παρεχόμενη εκπαίδευση. Συγκεκριμένα, ο μεγάλος αριθμός μαθημάτων δυσχεραίνει τη λειτουργία του ωρολογίου προγράμματος εξαιτίας της έλλειψης των απαραίτητων αιθουσών διδασκαλίας και εργαστηρίων, ενώ τα μικρής έκτασης μαθήματα ιδίου ή συναφούς γνωστικού πεδίου (εξυπηρετούν αυτοδύναμες διδακτικές ανάγκες μελών ΔΕΠ), εκτός από τις αναπόφευκτες επικαλύψεις ύλης-περιεχομένων, περιλαμβάνουν συχνά και αντίθετες προσεγγίσεις ίδιων θεμάτων που προκαλούν σύγχυση σε διδασκόμενους. Τέλος, ο μικρός αριθμός μελών ΔΕΠ αρκετών Περιφερειακών Γεωπονικών Τμημάτων της χώρας αδυνατεί να υποστηρίξει ένα πλήρες Πρόγραμμα Σπουδών με πολλά διαφορετικά γνωστικά πεδία-αντικείμενα-μαθήματα, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της παρεχόμενης εκπαίδευσης.  

Η μη ορθή αντιστοίχιση των μαθημάτων με Ευρωπαϊκές Πιστωτικές Μονάδες-ECTS (European Credit Transfer System) είναι εξίσου σημαντικό πρόβλημα των Προπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών, διότι διαφοροποιεί με άδικο τρόπο τη σπουδαιότητα των μαθημάτων στο Πρόγραμμα Σπουδών και την ως εκ τούτου προσφορά των διδασκόντων στην εκπαίδευση. Το πρόβλημα αυτό δημιουργήθηκε από την αντιστοίχιση των μαθημάτων σε ECTS μονάδες με βάση μόνο τις ώρες διδασκαλίας και όχι τον πραγματικό παρεχόμενο όγκο μάθησης (παρακολούθηση διαλέξεων, σεμιναρίων, φροντιστηρίων, εργαστηριακών ασκήσεων, πρακτικής άσκησης στον εργασιακό χώρο και ατομικής μελέτης). Η μη ορθή αντιστοίχιση, αν και εμφάνισε τα περισσότερα μαθήματα με μικρές διαφορές σε ECTS μονάδες (πρωτόγνωρο παγκοσμίως), έγινε αποδεκτή από τα περισσότερα μέλη ΔΕΠ διότι δεν ανέδειξε τις υφιστάμενες διαφορές στο εκπαιδευτικό τους έργο.     

Η παρεχόμενη εκπαίδευση από τα περισσότερα Γεωπονικά Τμήματα υποβαθμίζεται σημαντικά και από τον περιορισμένο αριθμό εργαστηριακών ασκήσεων, φροντιστηρίων και εργασιών πεδίου, τη μικρή διάρκεια πρακτικής άσκησης και το είδος (ερευνητική ή συνθετική) της πτυχιακής διατριβής. Τα προβλήματα αυτά δεν μπορεί να αποδοθούν μόνο στον μεγάλο αριθμό φοιτητών ή τη μη επαρκή χρηματοδότηση ή την έλλειψη κατάλληλων υποδομών-εξοπλισμού και υποστηρικτικού προσωπικού, αλλά είναι αποτέλεσμα και της μικρής παρουσίας ορισμένων διδασκόντων στα Τμήματα και του περιορισμένου ενδιαφέροντος για την παρεχόμενη εκπαίδευση. Αξίζει να αναφερθεί ότι κάποια μέλη ΔΕΠ των περιφερειακών Πανεπιστημίων βρίσκονται συνήθως δύο έως τρεις ημέρες την εβδομάδα στις Πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις, ενώ και ορισμένα μέλη ΔΕΠ (γνωστά και ως «κυνηγοί ερευνητικών προγραμμάτων») Γεωπονικών Τμημάτων των Μεγάλων Πανεπιστημίων έχουν επίσης περιορισμένη συμμετοχή στην εκπαίδευση-διδασκαλία λόγω άλλων προτεραιοτήτων-υποχρεώσεων. Η απαράδεκτη αυτή κατάσταση υφίσταται λόγω της μη ανάληψης ευθύνης εκ μέρους των αρμοδίων Πανεπιστημιακών οργάνων να ελέγξουν την τήρηση των υποχρεώσεων των μελών ΔΕΠ και να επιβάλουν τις προβλεπόμενες εκ του νόμου κυρώσεις σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.

Οι προαναφερθείσες διαπιστώσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα Προγράμματα Προπτυχιακών Σπουδών των περισσότερων Γεωπονικών Τμημάτων είναι «Προγράμματα Διδασκόντων και όχι Διδασκομένων» που δημιουργούν διαφορές στις παρεχόμενες γνώσεις, οι οποίες επαγωγικά επηρεάζουν την αναγνώριση των πτυχίων και τα επαγγελματικά δικαιώματα των πτυχιούχων. Υπενθυμίζεται ότι το ισότιμο και αντίστοιχο Γεωπονικό πτυχίο είναι πενταετούς διάρκειας σπουδών, περιλαμβάνει επιτυχή εξέταση των βασικών μαθημάτων (70-80% κατ’ ελάχιστον) ομοειδούς προγράμματος σπουδών, ενώ όλα τα μαθήματα αντιστοιχούν σε 300 κατ' ελάχιστον ECTS.

Διδασκόμενοι και διδάσκοντες

Οι χαμηλές βάσεις (μόρια) εισαγωγής των υποψηφίων στα περισσότερα Γεωπονικά Τμήματα της χώρας είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της Γεωπονικής Εκπαίδευσης. Το μέγεθος του προβλήματος τεκμαίρεται από τις αναρτημένες καταστάσεις βάσεων εισαγωγής υποψηφίων περιόδου 2020-2023 (https://aeitei.gr/index.php), οι οποίες δείχνουν ότι, με εξαίρεση τα Τμήματα Βιοτεχνολογίας (ΓΠΑ), Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου (ΓΠΑ) και της Γεωπονίας (ΑΠΘ), όπου οι υποψήφιοι εισήχθησαν με μόρια βάσης που κυμαίνονται από 15.125 έως 16.406, 14.350 έως 15.296 και 13.125 έως 14.220, αντίστοιχα, τα μόρια βάσης εισαγωγής στα υπόλοιπα Γεωπονικά Τμήματα κυμάνθηκαν από 5.000 έως 12.640. Αξίζει να αναφερθεί ότι τα μόρια εισαγωγής στα περισσότερα Γεωπονικά Τμήματα των πρώην ΤΕΙ κυμάνθηκαν από 5.000 έως 10.000. Βέβαια, εκτός από τις χαμηλές βάσεις εισαγωγής, το ενδιαφέρον των υποψηφίων για Γεωπονικές σπουδές είναι επίσης μικρό, αφού, κατά δήλωσή τους, τα Γεωπονικά Τμήματα δεν αποτελούσαν την πρώτη επιλογή. 

Το μικρό ποσοστό (10-15%) συμμετοχής των διδασκομένων στη διδασκαλία αρκετών διδασκόντων είναι εξίσου σημαντικό πρόβλημα στη Γεωπονική εκπαίδευση, αφού η γεωπονία, ως εφαρμοσμένη βιολογική επιστήμη, καθιστά αναγκαία τη δια ζώσης διδασκαλία μαθημάτων και τη συμμετοχή διδασκόμενων σε εργαστηριακές ασκήσεις και δραστηριότητες πρακτικής άσκησης για την αφομοίωση της παρεχόμενης γνώσης (μάθηση μέσω και της πράξης, γνωστή στην αγγλική ως “learning through reflection on doing” ή “experiential learning” ή “hands-on learning”). Η μικρή συμμετοχή διδασκομένων κατά τη διδασκαλία των περισσότερων μαθημάτων οφείλεται στο μειωμένο ενδιαφέρον των διδασκομένων για γεωπονικές σπουδές, στη μη ενδιαφέρουσα διδασκαλία των διδασκόντων και στη μεμονωμένη και μη ολιστική παρουσίαση γνώσεων συναφών μαθημάτων (μη συνεργασία διδασκόντων). Το πρόβλημα αυτό επισημαίνεται συνεχώς από τους φοιτητές κατά την αξιολόγηση διδασκόντων και μαθημάτων, αλλά, για ανεξήγητους λόγους, δεν αξιοποιείται από τα αρμόδια Πανεπιστημιακά όργανα.

Το μικρό ποσοστό συμμετοχής των φοιτητών δεν περιορίζεται μόνο στη διδασκαλία μαθημάτων, αλλά επεκτείνεται και στην εξαμηνιαία αξιολόγηση διδασκόντων και μαθημάτων, γεγονός που μειώνει την αξιοπιστία και την ως εκ τούτου χρησιμότητα της αξιολόγησης για βελτίωση της διδασκαλίας των διδασκόντων.

Ο τρόπος εξέτασης των περισσότερων μαθημάτων με το σύστημα των ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής και μάλιστα βάσει μελέτης μόνον των αναρτώμενων διαφανειών (εισηγήσεων Power Point) στο e-learning και λιγότερο βάσει της ύλης των διδακτικών συγγραμμάτων ή των συμπληρωματικών σημειώσεων είναι επίσης πρόβλημα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Αυτό οφείλεται στο ότι ο τρόπος αυτός της εξέτασης εξυπηρετεί τους διδάσκοντες διότι μειώνει τον χρόνο ελέγχου των γραπτών των διδασκομένων, αλλά ενθαρρύνει την αντιγραφή στις εξετάσεις και δεν αξιολογεί ανώτερες γνωστικές λειτουργίες των διδασκομένων, όπως η συνθετική σκέψη και η ικανότητα ορθού γραπτού λόγου. Επίσης, ο τρόπος μελέτης και εξέτασης αυτής της μορφής αποθαρρύνει τους φοιτητές για αναζήτηση πληροφοριών-γνώσεων σε διαφορετικά -εκτός του συνιστώμενου- διδακτικά συγγράμματα και βάσεις επιστημονικών δημοσιεύσεων (Web of Science, Scopus). Τέλος, η περιορισμένη ή μη προφορική εξέταση των φοιτητών σε αντικείμενα εργαστηρίων και πρακτικής άσκησης είναι ακόμη σημαντικότερο πρόβλημα για τη γεωπονική εκπαίδευση, διότι απονέμει πτυχία χωρίς να αξιολογεί τους κατόχους για τις δυνατότητες διάγνωσης πρακτικών προβλημάτων της γεωργίας και άμεσης παροχής απαραίτητων συστάσεων για την επίλυσή τους.

Ο τρόπος προκήρυξης νέων θέσεων μελών ΔΕΠ και η διαδικασία εκλογής νέων και εξέλιξης παλαιών μελών ΔΕΠ είναι εξίσου σημαντικά προβλήματα στη Γεωπονική εκπαίδευση. Το πρώτο πρόβλημα σχετίζεται με την προκήρυξη ορισμένων θέσεων μελών ΔΕΠ με γνωστικά αντικείμενα που φωτογραφίζουν διδακτορικές διατριβές ή ερευνητικό έργο υποψηφίων, ενώ το δεύτερο πρόβλημα συνδέεται με τον ατεκμηρίωτο αποκλεισμό «μη ελεγχόμενων μελών ΔΕΠ συναφούς αντικειμένου» από εκλεκτορικά σώματα. Είναι προφανές ότι και οι δύο αντιδεοντολογικές διαδικασίες εξυπηρετούν την προαποφασισμένη εκλογή ορισμένων νέων ή εξέλιξη παλαιών μελών ΔΕΠ.     

Πιστοποίηση Γεωπονικών Τμημάτων

Οι προαναφερθείσες διαφορές μεταξύ των Γεωπονικών Τμημάτων ως προς τη στελέχωση και τις δυνατότητες των μελών ΔΕΠ και του υποστηρικτικού προσωπικού, τις εγκαταστάσεις, τον εξοπλισμό, τα Προγράμματα Σπουδών και την παρεχόμενη εκπαίδευση δεν απεικονίσθηκαν στην πρόσφατη Αξιολόγηση/Πιστοποίηση της ποιότητας της λειτουργίας των Πανεπιστημίων. Αυτό τεκμαίρεται από την κατάταξη ορισμένων «αναβαθμισμένων διά νόμου» Γεωπονικών Τμημάτων των πρώην ΤΕΙ (12-18 μέλη ΔΕΠ) ως «Α» Πιστοποιημένα ιδρύματα, ενώ τα περισσότερα Τμήματα του ΓΠΑ, το Τμήμα Γεωπονίας του ΑΠΘ και τα Τμήματα του ΠΘ πιστοποιήθηκαν ως «Β» ιδρύματα. Η αξιοπερίεργη αυτή Πιστοποίηση, η οποία κατέταξε τα διεθνώς καταξιωμένα Πανεπιστημιακά Γεωπονικά Τμήματα της χώρας ως χειρότερα ή ίδια με τα «εξ ιδρύσεως» διαφορετικού εκπαιδευτικού επιπέδου-προσανατολισμού Τμήματα των πρώην ΤΕΙ, μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο ως συνέπεια των περισσότερων απαιτήσεων των επιτροπών Πιστοποίησης από τα καταξιωμένα Πανεπιστημιακά Τμήματα και κυρίως ως αποτέλεσμα της μη ορθής και μη ομοιόμορφης εφαρμογής των κριτηρίων και δεικτών αξιολόγησης/πιστοποίησης. Επομένως, για την άρση αυτής της αδικίας και την αύξηση της αξιοπιστίας των επόμενων πιστοποιήσεων των Ιδρυμάτων, η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) - αρμόδια για την εφαρμογή της διαδικασίας Πιστοποίησης- πρέπει να προβεί στη σύσταση καταλληλότερων επιτροπών εμπειρογνωμόνων και κυρίως στον αυστηρότερο έλεγχο για την ορθότητα της εφαρμογής των κριτηρίων και δεικτών Πιστοποίησης των Πανεπιστημιακών Τμημάτων.

Επαγγελματικά δικαιώματα γεωπόνων

Η πολιτεία, εκτός από το λάθος της ίδρυσης-λειτουργίας πολλών Γεωπονικών Τμημάτων, προέβη και στην άδικη κατοχύρωση ίδιων επαγγελματικών δικαιωμάτων σε γεωπόνους με μη ισότιμα και μη αντίστοιχα πτυχία. Η κατοχύρωση αυτή έγινε βάσει του άρθρου 131 του Νόμου 5039/2023, το οποίο ορίζει ότι οι απόφοιτοι γεωπόνοι από τα Τμήματα «1) Γεωπονία, 2) Επιστήμη Φυτικής παραγωγής, 3) Γεωπονία, Φυτική παραγωγή και Αγροτικό περιβάλλον, 4) Επιστήμη Ζωικής παραγωγής, 5) Γεωπονία, Ιχθυολογία και Υδάτινο Περιβάλλον, 6) Αειφορική Γεωργία, 7) Γεωπονία και Αγροτεχνολογία, 8) Βιοτεχνολογία, 9) Αγροτική Βιοτεχνολογία και Οινολογία, 10) Αγροτική Οικονομία και Ανάπτυξη, 11) Αγροτική Ανάπτυξη, 12) Αξιοποίηση Φυσικών Πόρων και Γεωργική Μηχανική» έχουν ίδια επαγγελματικά δικαιώματα, παρά τις υφιστάμενες διαφορές ως προς το εύρος, το επίπεδο, την ποιότητα και την ποσότητα των γνώσεων που απόκτησαν από τα διαφορετικά προγράμματα σπουδών. Η διαπίστωση αυτή καθιστά αναγκαία την εκ νέου γνωμοδότηση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης και του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΓΕΩΤ.Ε.Ε.) για την επαγγελματική επάρκεια των γεωπόνων, η οποία θα τεκμαίρεται από συγκρίσεις αναλυτικών καταστάσεων των μαθημάτων που εμπεριέχονται στα πτυχία (official transcript).  

Συμπεράσματα και Προτάσεις Βελτίωσης της Γεωπονικής Εκπαίδευσης

Η Ανωτέρα Γεωπονική Σχολή Αθηνών και το Τμήμα Γεωπονίας του ΑΠΘ, που καθιέρωσαν τη Γεωπονία ως επιστήμη στη χώρα μας, κατάφεραν να εκπαιδεύσουν γεωπόνους που στελέχωσαν επαρκώς τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα κατά την περίοδο 1950-1980 και συνέβαλαν 1) στην αγροτική ανάπτυξη της χώρας, 2) στην αύξηση της απόδοσης και στη βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων-τροφίμων, και 3) στη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας της χώρας. Η λειτουργία όμως 32 Γεωπονικών Τμημάτων και η ενασχόληση 750 περίπου μελών ΔΕΠ με την εκπαίδευση κατά τις πρόσφατες δεκαετίες, αν και συνέβαλε στην οικονομική, κοινωνική, τεχνολογική και πολιτισμική ανάπτυξη των Περιφερειών, είχε ως συνέπεια την υποβάθμιση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης και τον υπερκορεσμό του γεωπονικού επαγγέλματος (ανεργία γεωπόνων). Η παραδοχή αυτή καθιστά αναγκαία την κατάργηση ορισμένων Τμημάτων και την ενσωμάτωση του προσωπικού και του εξοπλισμού στα μεγαλύτερα γειτνιάζοντα συναφή Τμήματα. Τα κριτήρια που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό είναι 1) η ύπαρξη αντίστοιχων ή ίδιων ή συναφών Τμημάτων στην ίδια πόλη ή στην ίδια Περιφέρεια ή σε γειτνιάζουσες Περιφέρειες, 2) ο μικρός αριθμός μελών ΔΕΠ, 3) η χαμηλή βάση εισαγωγής υποψηφίων, 4) το μικρό ποσοστό εγγεγραμμένων φοιτητών, 5) ο μεγάλος αριθμός μετεγγραφών ή διαγραφών-αποχωρήσεων, 6) ο χαμηλός ρυθμός αποφοίτησης και αποκατάστασης των πτυχιούχων, 7) η υποβαθμισμένη ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης εξαιτίας της αδυναμίας των μελών ΔΕΠ να καλύψουν επαρκώς όλα τα βασικά γνωστικά πεδία, και 8) η μικρή δυνατότητα υποστήριξης μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών (μικρός αριθμός απονομής μεταπτυχιακών και διδακτορικών τίτλων).

Η Ανώτατη Γεωπονική Εκπαίδευση, εκτός από συνένωση Τμημάτων,  χρήζει ριζικής αναμόρφωσης των Προγραμμάτων Σπουδών, η οποία προϋποθέτει όραμα, στρατηγικό σχεδιασμό, οργάνωση, συνεργασία και άμεση δράση. Ειδικότερα, ο σχεδιασμός των Προγραμμάτων Σπουδών πρέπει να βασιστεί στην αναγκαιότητα των απαιτούμενων επιστημονικών γνώσεων των γεωπόνων, οι οποίες θα προκύψουν από στοχευόμενα ερωτηματολόγια προς ερωτηθέντες απασχολούμενους στον δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα. Επίσης, τα νέα Προγράμματα Σπουδών πρέπει να περιλαμβάνουν λιγότερα μαθήματα (συγχώνευση συγγενών-συναφών μαθημάτων) και να είναι εναρμονισμένα ως προς τα Προγράμματα Τμημάτων του εξωτερικού με παρόμοιο Τίτλο και Επαγγελματικό Προσανατολισμό. Όλα αυτά όμως προϋποθέτουν πρωτίστως αλλαγή και του υφιστάμενου νομικού πλαισίου, το οποίο δικαιολογεί την ύπαρξη του κάθε μέλους ΔΕΠ στο πλαίσιο ενός στρεβλού 6ώρου και μάλιστα μόνον μέσω της αυτοδύναμης διδασκαλίας ενός ή πολλών μαθημάτων, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τον γενικότερο φόρτο εργασίας (διδασκαλία Erasmus, πτυχιακές, εργαστηριακή και πρακτική άσκηση, μεταπτυχιακά και διδακτορικά, διοίκηση). Επίσης, τα μέλη ΔΕΠ, κατά τον σχεδιασμό των νέων Προγραμμάτων Σπουδών, πρέπει να αλλάξουν νοοτροπία και αντί να προσπαθούν να διατηρήσουν το δένδρο-το δικό τους μάθημα (ανεξαρτήτως σημαντικότητας και χρησιμότητας) θα πρέπει να ενδιαφερθούν να σώσουν το δάσος-το Πρόγραμμα Σπουδών. Επιπρόσθετα, τα μέλη ΔΕΠ που διδάσκουν συναφή γνωστικά πεδία-μαθήματα πρέπει να συνεργαστούν για να μειώσουν τα προβλήματα μεμονωμένης και μη ολιστικής προσέγγισης της γεωπονικής εκπαίδευσης. Τέλος, τα μέλη ΔΕΠ πρέπει να ασχοληθούν και με προβλήματα της γεωργίας ώστε να αντιστραφεί η ευρεία άποψη του αγροτικού κόσμου που θεωρεί τους καθηγητές των Γεωπονικών Τμημάτων ως «καθηγητές αμφιθεάτρων» και όχι ως ακαδημαϊκούς πεδίου-αγρού-γνώσης με πρακτική προέκταση. Βέβαια, για την επιτυχή εφαρμογή των νέων Προγραμμάτων Σπουδών, απαραίτητη προϋπόθεση είναι και ο σχεδιασμός λειτουργικού ωρολογίου προγράμματος, το οποίο θα κατανέμει τη θεωρητική διδασκαλία, τις εργαστηριακές και φροντιστηριακές ασκήσεις όλων των μαθημάτων στις πέντε ημέρες της εβδομάδας και κατά τις ώρες 09.00 έως 17.00.

Η Ανώτατη Γεωπονική Εκπαίδευση της χώρας, εκτός από την  κατάργηση-συγχώνευση-αναβάθμιση ορισμένων Τμημάτων και τη ριζική Αναμόρφωση των Προγραμμάτων Σπουδών, χρήζει υλοποίησης και ορισμένων εκ των παρακάτω προτάσεων:

1. Ενίσχυση σε μέλη ΔΕΠ και βελτίωση υποδομών των Περιφερειακών Τμημάτων που θα παραμείνουν μετά την συγχώνευση.
2. Εκλογή νέων και εξέλιξη παλαιών μελών ΔΕΠ βάσει διδακτικής ικανότητας (επιστημονικό υπόβαθρο) και όχι μόνο λόγω ερευνητικών προγραμμάτων και δημοσιεύσεων σε διεθνή έγκριτα και έγκυρα περιοδικά.
3. Αυστηρότερος έλεγχος της παρουσίας των μελών ΔΕΠ στο Πανεπιστήμιο και της συμμετοχής τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.
4. Αλλαγή της διαδικασίας αξιολόγησης διδασκόντων και μαθημάτων από διδασκόμενους ώστε να αυξηθεί το ποσοστό συμμετοχής τους και να βελτιωθεί, ως εκ τούτου, η αξιοπιστία και η χρησιμότητα της αξιολόγησης.
5. Ομοιόμορφη εφαρμογή των ποσοτικών κριτηρίων και δεικτών Αξιολόγησης-Πιστοποίησης σε όλα τα Τμήματα ιδίου ή συναφούς αντικειμένου.
6. Καθορισμός επαγγελματικών δικαιωμάτων των γεωπόνων βάσει του επιστημονικού τους υποβάθρου που καθορίζεται από το εύρος, το επίπεδο, την ποιότητα και την ποσότητα γνώσεων (ισοτιμία και αντιστοιχία πτυχίων).

*Οµότιµου καθηγητή Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, Μέλους ∆Σ της Ελληνικής Γεωργικής Ακαδηµίας και Μέλους Συµβουλίου ∆ιοίκησης του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών