Συνέντευξη στον Λεωνίδα Λιάμη
Φωτογραφίες: Βασίλης Βερβερίδης
Σε μακροχρόνια συμβόλαια με λιανεμπορικές επιχειρήσεις, και παραγωγούς, οδηγούν την εγχώρια μεταποιητική βιομηχανία, οι τάσεις στην παγκόσμια αγορά της επιτραπέζιας ελιάς, εκτιμά ο Προκόπης Κωνσταντόπουλος, CEO της Olymp SA. Με παρουσία πάνω από 40 χρόνια στον δυναμικό κλάδο της ελιάς, ο έμπειρος manager δηλώνει στο «Ελαίας Καρπός» πως η μεταποίηση βιώνει ένα ιδιότυπο «σάντουιτς» πιέσεων, καθώς από τη μια πλευρά οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ, διεθνώς, απεχθάνονται τις μεγάλες διακυμάνσεις στις τιμές και από την άλλη οι χιλιάδες παραγωγοί θέλουν την τιμή στο προϊόν τους να αυξάνεται με κάθε ευκαιρία. Σε χρονιές όπως η φετινή, πάντως, κατά την οποία η παραγωγή είναι μικρότερη, ο επιχειρηματίας δηλώνει βέβαιος πως το προϊόν στις περισσότερες ποικιλίες θα πληρωθεί υψηλότερα από πέρσι.
Η συγκομιδή για την επιτραπέζια ελιά Χαλκιδικής έχει πλέον ξεκινήσει. Τελικά επιβεβαιώνονται οι φόβοι για την παραγωγή;
Είναι σίγουρο πλέον πως φέτος θα έχουμε μικρότερη παραγωγή. Αν και από πολλούς ειπώθηκε ότι θα είμαστε στο 50%-60% της περσινής, μπορούμε να πούμε ότι μιλάμε για μια μείωση της παραγωγής της τάξης του 30-40% Με βάση αυτή την εκτίμηση, αν δεχθούμε ότι πέρσι είχαμε στη Χαλκιδική 150.000 τόνους ελιάς, όπως αναφέρει η Διεπαγγελματική, φαίνεται πως φέτος πάμε από 90.000 έως 105.000 τόνους περίπου. Μειωμένη θα είναι η παραγωγή και στην Καβάλα.
Και φέτος, πάντως, η συγκομιδή ξεκίνησε με «ανοικτές τιμές», κάτι που στηλιτεύουν οι παραγωγοί. Δεν νομίζετε και εσείς πως πρόκειται για μια στρέβλωση της αγοράς;
Ήταν λύση ανάγκης. Δεν θα πω ότι μου αρέσει, αλλά δεν υπάρχει άλλος τύπος μαθηματικός για να προσδιορίσει μια τιμή. Να πούμε ότι η μείωση στην παραγωγή είναι π.χ. 30% και επομένως η αύξηση στην τιμή θα πρέπει να είναι 30%.
Ναι, αλλά δεν πρέπει να γνωρίζει και ο παραγωγός πόσο πουλάει το προϊόν του;
Το ότι μερικές μέρες μένει με την τιμή ανοικτή, αυτό συμβαίνει για να καταλάβουμε ποιες θα είναι οι ποσότητες. Γιατί πας σε ένα χωράφι 10 στρέμματα για να κάνεις μια εκτίμηση, αλλά δεν ξέρεις αν θα σου δώσει τελικά 10 ή 6 τόνους. Πολλές φορές οι ελιές κρύβονται. Είναι στους αετούς και άλλοτε μέσα στις ποδιές. Αυτό που λέω είναι ότι στην αρχή είναι δύσκολο να προσδιοριστεί κι ο καθένας θέλει να δώσει μια δίκαιη, κατά την άποψή του, τιμή.
Είπατε για δίκαιη τιμή. Οι παραγωγοί θεωρούν πως σε μια χρονιά σαν τη φετινή, δίκαιο είναι να πληρωθούν τουλάχιστον 1,50- 1,60 ευρώ τα 110 τεμάχια.
Σε κάθε περίπτωση η τιμή φέτος είναι υψηλότερη από πέρσι. Αυτό δεν μπαίνει σε διαπραγμάτευση. Αλλά όταν είναι χαμηλή η παραγωγή και διπλάσια να πάει η τιμή, δεν κάνει διαφορά. Και θα πρέπει να δούμε ποιος είναι ο μέσος τεμαχισμός, ο οποίος πέρσι πλησίασε στα 0,90 ευρώ το κιλό. Τον παραγωγό αυτό τον ενδιαφέρει και όχι μόνο η ανώτερη τιμή.
Για τις υπόλοιπες ποικιλίες;
Γενικά η μείωση παραγωγής ισχύει για όλη την Ελλάδα. Μεγαλύτερη έχουμε στην Κονσερβολιά, μετά στη Χαλκιδικής και μετά στην Καλαμών. Στην Κονσερβολιά μπορεί να πλησιάσουμε μόνο στο 1/3 της περσινής παραγωγής. Εξαίρεση εκεί αποτελεί η Άμφισσα, αλλά δεν νομίζω ότι μπορεί να αντισταθμίσει την εικόνα. Οι νομοί Φθιώτιδας, Αιτωλοακαρνανίας και Άρτας, είναι πολύ κάτω. Η Καλαμών είναι σε καλύτερη κατάσταση, γιατί έχει και μια διασπορά και ως ποικιλία είναι πιο ανθεκτική. Νομίζω εκεί τα πράγματα δεν θα είναι τόσο άσχημα, αρκεί να βοηθήσει ο καιρός.
Άρα πρέπει να αναμένουμε αυξημένες τιμές;
Στην Κονσερβολιά σίγουρα. Και θα είναι και μεγάλη η αύξηση γιατί θα είναι πολύ λίγες οι ελιές. Στις Καλαμών ήδη έχει γίνει, με αυτή την ας το πούμε πληθωριστική τάση, για τους παραγωγούς, που έχουν ελιές αποθεματοποιημένες του 2020 και πιθανώς και στις νέας εσοδείας.
Μια και είμαστε στο πεδίο των Καλαμών. Πώς σχολιάζετε αυτήν τη διελκυνστίνδα γύρω από το ΠΟΠ Καλαμάτα;
Εκεί έχουμε μπλέξει αρκετά και χωρίς να υπάρχει βασικός λόγος. Εν συντομία εγώ πιστεύω ότι η «λύση Αποστόλου» ήταν πάρα πολύ καλή στο επίπεδο του τι είναι εφικτό να κάνουμε. Νομίζω ότι μπορεί να συνυπάρξει το ΠΟΠ Καλαμάτας, με τη λογική, όμως, ότι θα αφορά στα ποιοτικά του χαρακτηριστικά και πως τα χαρακτηριστικά συσκευασίας θα είναι διαφοροποιημένα. Έτσι κι αλλιώς η ποσότητα είναι πολύ μικρή. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να κάνουμε επέκταση του ΠΟΠ Καλαμάτας. Έχουμε μια λύση και αυτή εφάρμοζαν οι πατεράδες και οι παππούδες μας από τότε που ξεκίνησαν οι εξαγωγές στις ελιές.
Επειδή στην επιτραπέζια μιλάμε για ένα σχεδόν 100% εξαγωγικό προϊόν, το κενό που δημιουργείται μπορεί να οδηγήσει σε αρρυθμίες;
Νομίζω ότι θα υπάρξουν προβλήματα στην τροφοδοσία των πελατών μας. Καμία αγορά δεν δέχεται αυξήσεις. Θέλει λίγο το χρόνο της. Σίγουρα τα αποθέματα θα βοηθήσουν να βρεθεί μια μέση λύση, καθώς είναι αν μη τι άλλο διπλάσια και παραπάνω από πέρυσι, όταν είχαμε καλή παραγωγή. Είχαμε μια αύξηση πωλήσεων σίγουρα, ειδικά τους τελευταίους 3-4 μήνες, αλλά αυτό ήταν και επειδή άνοιξε η αγορά του HORECA, μετά από πολύ καιρό και ίσως υπήρχε και η πρόβλεψη για μείωση της παραγωγής, που δημιουργεί μια τεχνητή, λέω εγώ, ζήτηση. Άλλωστε υπάρχει εδώ ένα ακόμη δόγμα που λέει πως οι ελιές κι οι πέτρες στην Ελλάδα δεν τελειώνουν ποτέ.
Ολόκληρο το ρεπορτάζ στο Ελαίας Καρπός που κυκλοφορεί
Η αίσθηση που υπάρχει στους παραγωγούς, ωστόσο, είναι πως τα περί ύπαρξης αποθεμάτων και πληθωριστικών πιέσεων είναι κι ένας τρόπος να διαμορφώσετε ως κλάδος κλίμα.
Βλέπετε το τελευταίο διάστημα στα μέσα ενημέρωσης τον κόσμο να διαμαρτύρεται ότι υπάρχουν αυξητικές τάσεις στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Εκεί τι θα απαντήσουμε; Ποιος είναι ο ισχυρός; Είναι τα 100 εργοστάσια που μεταποιούν ελιά στην Ελλάδα ή οι 10 αλυσίδες σούπερ μάρκετ; Κι εμείς σε μειονεκτική θέση είμαστε. Όλες οι αλυσίδες λένε ότι δεν θέλουν να κάνουν αυξήσεις. Υπάρχει πίεση. Οι παραγωγοί θέλουν να πουλήσουν ακριβά, οι αγοραστές να αγοράσουν φθηνά και οι μεταποιητές χρειάζονται εμπόρευμα. Αν πούμε ότι τα τελευταία χρόνια οι εξαγωγές ελιάς κάθονται κάπου στις 200.000 τόνους ετησίως, το 80% της παραγωγής απορροφάται από 50 μεγάλα λιανεμπορικά groups, από τα οποία εκδηλώνεται μια τάση για διετείς συμφωνίες.
Περιγράφετε ένα ιδιότυπο φαινόμενο «σάντουιτς», όπου ασκούνται αμφίπλευρες πιέσεις στις μεταποιητικές βιομηχανίες;
Πιεζόμαστε από λίγους αγοραστές του τελικού προϊόντος και από πάρα πολλούς αριθμητικά παραγωγούς. Αυτό είναι δυστυχώς ένα από τα μειονεκτήματα της δουλειάς μας. Αν πούμε ότι τα τελευταία χρόνια οι εξαγωγές ελιάς κάθονται κάπου στις 200.000 τόνους ετησίως, το 80% της παραγωγής απορροφάται από 50 μεγάλα λιανεμπορικά group, από τα οποία εκδηλώνεται μια τάση για διετείς συμφωνίες. Υπήρξε σούπερ μάρκετ φέτος στις ΗΠΑ, το οποίο μας είπε πως σας έχουμε δώσει τη δουλειά, αλλά θέλουμε να μας βεβαιώσετε πως μετά από ένα χρόνο δεν θα έχετε αυξήσεις και στον τρίτο χρόνο μόνο 5%. Και φυσικά δεν μπορούσαμε να το δεχθούμε. Αλλά τα ζητάνε.
Το σχήμα των μακροχρόνιων σταθερών συμβολαίων, μπορεί να έχει εφαρμογή;
Αφού υπάρχει πίεση από τα σούπερ μάρκετ, νομίζω πως εκεί πάει η δουλειά. Έχουμε όμως δρόμο να διανύσουμε. Πέρυσι κάποιοι είπαν πως το ένα ευρώ στη Χαλκιδικής ήταν χαμηλή τιμή. Υπήρξαν κάποιες ομάδες παραγωγών, που ήρθαν σε επικοινωνία μαζί μου και είπαν βάλε άλλα 10 λεπτά. Τους απάντησα πως θα το κάνω αν κλείσουμε μια συμφωνία για δύο ή τρία χρόνια. Το αρνήθηκαν. Δεν έχει ωριμάσει ακόμη. Καταφέραμε όμως ως επιχείρηση ατομικά με 2-3 παραγωγούς να κλείσουμε ένα τριετές συμβόλαιο, με ένα premium 15% πάνω στο περσινό ένα ευρώ. Το δείγμα είναι μικρό, όπως και το τονάζ. Αλλά είναι μια τάση και θα προσπαθήσουμε και φέτος.
Έχουμε καταφέραμε και στο κομμάτι ελιά, οι καταναλωτές διεθνώς, όταν μιλάμε για την επιτραπέζια, το μυαλό τους να πηγαίνει στην Ελλάδα. Πώς το πετύχαμε αυτό;
Για την πορεία της επιτραπέζιας ελιάς πρέπει να πούμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στον ελληνικό τουρισμό, ο οποίος βοήθησε πάρα πολύ στην προώθησή της. Έρχονται εκατομμύρια άνθρωποι, τη δοκιμάζουν και την αναζητούν κατόπιν στη χώρα τους. Επίσης καθοριστικό ρόλο έχει παίξει και η Μεσογειακή διατροφή. Από εκεί και πέρα ήταν στο χέρι των επιχειρηματιών και των παραγωγών να εκμεταλλευτούν αυτές τις δύο ευνοϊκές συνθήκες και έχει γίνει καλή δουλειά.
Κινδυνεύει από κάτι αυτό το επίτευγμα;
Από τον κακό μας εαυτό. Οι αυξομειώσεις των τιμών δεν αρέσουν στις αγορές. Σε αυτό δεν φταίνε μόνο οι παραγωγοί. Γιατί μπορεί να έχεις αυξομειώσεις τιμών στην α’ ύλη, αλλά εμπορικά αυτή την ψαλίδα να μπορείς να τη μικραίνεις. Να την απορροφάς. Και στη μείωση να μην πηγαίνεις τόσο χαμηλά και στην αύξηση να μην ανεβαίνεις τόσο. Αυτό είναι που ζητάνε. Εγώ δεν είμαι υπέρ των μεγάλων μειώσεων. Γιατί ως εργοστάσιο, επειδή πρέπει να τηρούμε μεγάλα αποθέματα για τους πελάτες μας, η πτώση τιμής στην πρώτη ύλη επηρεάζει αρνητικά το οικονομικό αποτέλεσμα. Την αύξηση έτσι κι αλλιώς ποτέ δεν μας τη δίνουν όλη.
Πόσο σημαντικό είναι μια επιχείρηση μπορεί να αφουγκράζεται τα «θέλω» των καταναλωτών και να τα ικανοποιεί;
Μια επιχείρηση πρέπει πράγματι να μπορεί να ακούει και να βλέπει τις ανάγκες της αγοράς και να μιλά με τους καταναλωτές, ιδίως τη νέα γενιά γιατί αυτή διαμορφώνει τις τάσεις. Το σνακ, ας το πω καλύτερα μια ελιά χωρίς άλμη, ήταν μια τάση. Άκουγες τους καταναλωτές να λένε ότι δεν τρώω ελιά γιατί λερώνομαι. Κάθεσαι μελετάς τα στοιχεία, μιλάς με το τεχνολογικό τμήμα, λύνεις κάποια θέματα και προχωράς. Πρέπει να αγαπάς τη δουλειά σου και να προσπαθείς να είσαι στα μέρη που πουλιέται. Όταν είσαι εκεί, βλέπεις ποιες είναι οι νέες τάσεις.
Τώρα που οδηγεί η αγορά;
Σε πιο υγιεινά και λειτουργικά τρόφιμα και υπάρχει και το ζήτημα της ανακύκλωσης. Θα αλλάξουν ορισμένα υλικά συσκευασίας, κάποια νέα θα δημιουργηθούν και θα διαμορφώσουν τάσεις. Είμαστε όμως ακόμη στο φεγγάρι της υγιεινής διατροφής. Και όσο είμαστε εκεί είναι κρίσιμο να βοηθάμε τους παραγωγούς να καταλάβουν πως πρέπει να παράγουν χωρίς ιδιαίτερα πρόσθετα όσον αφορά στην φυτοϋπολειμματικότητα. Δεν πρέπει να κερδίσουμε μόνο το στοίχημα της παραγωγικότητας αλλά και της ποιότητας. Οι ελαιοκαλλιεργητές μας, πάντως, πρέπει να πούμε ότι έχουν μια κουλτούρα αρκετά καλή σε αυτό το πεδίο.
Εκτός από τις επιτραπέζιες ελιές ο όμιλος έχει επενδύσει πολλά και στο ελαιόλαδο. Εκεί ποια είναι η εικόνα και τί να περιμένουμε προσεχώς;
Έχουμε κάνει ένα υποκατάστημα στην Καλαμάτα σε συνεργασία με την παλιά ένωση Μεσσηνίας. Δεν πήγε τόσο καλά όσο θα περιμέναμε όμως το έχουμε βάλει σε σωστές βάσεις τα τελευταία 5 χρόνια. Επιμένουμε στο τυποποιημένο κι όχι στις χύμα εξαγωγές ελαιολάδου και κάθε έτος έχουμε μια μικρή, αλλά σταθερή ανάπτυξη.
Στο ελαιόλαδο ποιες είναι οι τάσεις;
Αυτή τη στιγμή όλοι μιλάνε για προϊόντα με πολυφαινόλες. Επομένως πάμε σε λάδια που προέρχονται από ελιές άγουρες, στο πρώτο στάδιο της ωρίμανσής τους. Είναι πιο ακριβά, ζητούνται όμως από την αγορά.
Θα κινηθείτε και εσείς προς την κατεύθυνση αυτή;
Ναι ήδη έχουμε αρχίσει και τυποποιούμε αγουρέλαιο. Μπήκαμε σχεδόν από την πρώτη στιγμή. Είναι αυτό που λέγαμε προηγουμένως. Αν ακούς την αγορά θα σου δείξει που πάει. Εκτός αν κλείσεις τα αυτιά σου, αλλά τότε θα κλείσεις και το μαγαζί. Δεν πάμε με τα προσωπικά μας στάνταρ, ότι εγώ τρώω αυτό το λάδι ή αυτή την ελιά και πρέπει να τη φάει και ο καταναλωτής.
Το branding πόσο σημαντικό είναι για ένα προϊόν;
Στο ελαιόλαδο παίζει μεγαλύτερο ρόλο από ό,τι στην επιτραπέζια ελιά, γιατί στο λάδι ο καταναλωτής ξεχωρίζει γευσιγνωστικά το κάθε brand, ενώ στην ελιά τις διαφορές δεν τις ξεχωρίζεις εύκολα. Το ελαιόλαδο είναι όπως το κρασί ή το ουίσκι. Λες αυτό μου αρέσει, ενώ ένα άλλο όχι. Και η διαφορά μπορεί να μην είναι λόγο της ποιότητας, αλλά λόγω του χαρμανιού που έχει επιλεγεί. Γι’ αυτό και στο λάδι νομίζω πως πρέπει να περιμένουμε λίγο ακόμη.
Πρόσφατα προχωρήσατε σε ένα rebranding, μια ανανέωση της εικόνας των προϊόντων σας…
Είναι κάτι σύνηθες και η αλήθεια είναι πως δεν το έχουμε ολοκληρώσει κιόλας. Έγινε η μελέτη, αλλά δεν το έχουμε δείξει ακόμη το προϊόν στην αγορά. Ήταν η πανδημία, δεν έγιναν οι εκθέσεις που θα μπορούσες να το παρουσιάσεις πιλοτικά, έτσι κάποια πράγματα έμειναν πίσω. Αλλά πάντα η εικόνα ενός προϊόντος θέλει μια ανανέωση, μια φρεσκάδα.
Έχουν λείψει από τον κλάδο οι εκθέσεις;
Σίγουρα. Λείπουν σε εμάς και στους πελάτες, αλλά η υγεία προηγείται. Και βλέπετε πως υπάρχει ακόμη η επιφυλακτικότητα στον κόσμο για το πώς θα ταξιδέψει. Κακά τα ψέματα, τα σημάδια είναι ότι η πανδημία παραμένει. Έχουμε βρει τα εμβόλια, αλλά το πρόβλημα δεν έχει λυθεί. Βλέπω ότι στην Anuga η πλειοψηφία των πελατών από τις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τη Μέση Ανατολή, ακόμη και την Ευρώπη, λένε ότι δεν θα ταξιδέψουν. Και φοβάμαι μήπως σήμερα αύριο μας πουν οι οργανωτές πως δεν την κάνουν. Εκείνο που ξέρω ότι δεν έχουμε στείλει δείγματα τέτοια εποχή, που είναι πολύ ασυνήθιστο.
Το επιχειρείν είναι μια αέναη προσπάθεια για ανάπτυξη και πρόοδο, ειδάλλως καταλήγει σε μαρασμό και οπισθοδρόμηση. Τί σχέδια έχει ο όμιλος και πόσο κοντά είναι να υλοποιηθούν;
Συμφωνώ 100% με την άποψη σας για το επιχειρείν. Θυμίζει την τροχιά ενός αεροπλάνου που είτε ανεβαίνει είτε κατεβαίνει. Δεν μπορείς να διατηρηθείς για πολύ σε ένα επίπεδο. Και εμείς πάντα είμαστε σε έναν κύκλο νέων επενδύσεων.
Οι επενδύσεις που τρέχουν, τι ύψους είναι και πότε θα ολοκληρωθούν;
Είναι δύο επενδυτικά προγράμματα περίπου της τάξης των συνολικά 10 εκατ. ευρώ. Το ένα έχει εγκριθεί και είναι στο στάδιο της υλοποίησης, με βελτιώσεις σε γραμμές συσκευασίας και νέους αποθηκευτικούς χώρους για τα έτοιμα προϊόντα. Στο άλλο, που αφορά καινούριους χώρους αποθήκευσης για την πρώτη ύλη, της τάξης των 5.000 τόνων, έχει υποβληθεί ο φάκελος και είναι στο στάδιο της έγκρισης.
Σε πόσες αγορές διεθνώς έχετε παρουσία, ποιες είναι οι πιο δυνατές για τον όμιλο;
Είμαστε σε πάνω από 60 χώρες. Οι κυρίως αγορές παραμένουν πάντα η Δυτική Ευρώπη και η Αμερική. Είναι μεγάλες και καταναλωτικές χώρες και το μερίδιο της ελληνικής ελιάς μεγαλώνει.
Πώς εξελίσσεται η χρήση από άποψη κύκλου εργασιών και κερδοφορίας;
Κλείσαμε χρήση 30 Ιουνίου και είχαμε μια αύξηση λίγο πάνω από 10% σε σχέση με πέρυσι. Ήμασταν στα 52 εκατ. ευρώ και τώρα πλησιάσαμε τα 60 εκατ. ευρώ, με την κερδοφορία να κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα. Ήταν συγκυριακό φέτος, δεν γίνεται κάθε χρόνο. Υπήρξαν κάποιες δουλειές που είχαν δουλευτεί από παλιά και ενεργοποιήθηκαν τώρα.
Φέτος έχετε συμπληρώσει πάνω από 40 χρόνια ενεργούς εμπλοκής με τη λειτουργία της επιχείρησης, τί σας έχει μείνει;
Είναι πολλά τα χρόνια τί να πρωτοθυμηθείς, αλλά στο τέλος σου μένει μόνο το θετικό. Ήταν πολλές οι δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε, αλλά πάντα τα καταφέρναμε. Θυμάμαι πριν χρόνια, και εμείς βάζαμε σήμερα τη δεξαμενή και την άλλη μέρα τη γεμίζαμε. Τόσο οριακά. Ήταν άλλα τα χρόνια. Παλαιότερα η ελιά είχε μικρότερη δυναμική, αλλά περισσότερο κέρδος, τώρα είναι μικρότερο το κέρδος, αλλά μεγαλύτερη η δυναμική. Όλα αυτά είναι μια ισορροπία. Το μότο μου είναι «να αγαπάς τη δουλειάς σου, να προσπαθήσεις να μην αδικήσεις κανέναν εις γνώσιν σου και να κάνεις το σωστό».
