Κακώς επιδοτείται όποια αγροτική επένδυση δεν έχει πλάνο εξαγωγής

Κακώς επιδοτείται όποια επένδυση αγροδιατροφής δεν έχει πλάνο εξαγωγής

Δρ. Δημήτριος Σκάλκος - Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

συνεντευξη στον Γιάννη Πανάγο

Μια ενδεχόµενη επισιτιστική κρίση, θα διευκόλυνε τα εξαιρετικά τοπικά προϊόντα της χώρας µας, όπως και τα φυτικά υποκατάστατα κρέατος (plant based meats) να βρουν τη θέση τους στα ράφια των αλυσίδων λιανικής και να καταξιωθούν ως επιλογές στην κατανάλωση, υπογραµµίζει ο ακαδηµαϊκός, κάτι που επιτυγχάνεται ήδη µε τα προϊόντα της Ηπείρου.

Τέλος σε µια ρηξικέλευθη πρόταση, υποστηρίζει ότι πουλιέται ό,τι εξάγεται και γι’ αυτό ίσως δεν πρέπει να επιδοτούνται επενδύσεις οι οποίες δεν συνοδεύονται από πλάνο εξαγωγών.      

Γ.Π: Πώς βλέπετε το µέλλον της αγροδιατροφής στην Ελλάδα;

Δ.Σ: Η αγροδιατροφική αλυσίδα είναι σύστηµα εµπλεκόµενων – συνεργαζόµενων κλάδων που καταλήγει σε τελικά τρόφιµα, ελκυστικά στον καταναλωτή, από το χωράφι στο ράφι. Υπάρχει µέλλον στην ελληνική αγροδιατροφή, ως ένας από τους 4 πυλώνες ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας στη βάση: 1) της παραγωγής καινοτόµων, ανταγωνιστικών τελικών ελληνικών τροφίµων ικανών να προωθηθούν διεθνώς, και 2) της ουσιαστικής, αποτελεσµατικής συνεργασίας των εµπλεκόµενων στην αλυσίδα. Η ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε την ως άνω ανάπτυξη της συνολικής αλυσίδας, εάν και εφόσον αυτή επιτευχθεί.

Γ.Π: Σας ανησυχεί το γεγονός ότι η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής γεωργίας έχει µείνει πίσω;

Δ.Σ: Η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής γεωργίας θα επιτευχθεί εφόσον τα παραγόµενα τελικά τρόφιµα είναι ελκυστικά και πωλούνται µε ευκολία και σε ικανοποιητικές τιµές εντός και εκτός Ελλάδος. Ενδιαφέρον υπάρχει και στα φρέσκα γεωργικά προϊόντα που µπορούν να φτάσουν στον τελικό παγκόσµιο καταναλωτή χωρίς µεταποίηση και να είναι ανταγωνιστικά. Τα τελευταία χρόνια έχουµε παραδείγµατα τέτοιων συστηµατικών, πανελλαδικών προσπαθειών παραγωγής ανταγωνιστικών διεθνώς γεωργικών προϊόντων µε επιτυχηµένα αποτελέσµατα όπως τα ακτινίδια µας (πράσινα, κίτρινα και κόκκινα) που ήδη προωθούνται στις αγορές εξωτερικού από την Αµερική µέχρι την Ασία.

Γ.Π: Παρατηρείται µια στροφή της κατανάλωσης στα τοπικά προϊόντα;

Η νέα εποχή, µετά τον κορονοϊό, αποκαλείται ήδη εποχή της αντι-παγκοσµιοποίησης και ο καταναλωτής anticonsumer (αντικαταναλωτής) ως προς τα µαζικά, βιοµηχανικά, παγκόσµιας διάθεσης τρόφιµα. Τον τελευταίο χρόνο διεξάγουµε πανελλαδικές έρευνες αγοράς, σε συνεργασία µε την περιφέρεια Ηπείρου, για να καταγράψουµε και να αποτιµήσουµε επιστηµονικά την στροφή του καταναλωτή στα ελληνικά τοπικά προϊόντα. Αποδεικνύεται ότι ο καταναλωτής δείχνει ενδιαφέρον για τα τοπικά, ελληνικά τρόφιµα, τα θεωρεί ποιοτικά, θέλει να τα δει συσκευασµένα και µε πληροφορίες σχετικά µε την προέλευσης τους και τα χαρακτηριστικά τους. Όµως, αφ’ ενός δεν τα βρίσκει διαθέσιµα εκεί που διαµένει και το σηµαντικότερο δεν τα έχει βάλει στην καθηµερινή, η εβδοµαδιαία κατανάλωση του. Μόνον περιστασιακά τα αγοράζει. Και αυτό είναι φυσικά το στοίχηµα στην νέα εποχή για τα ελληνικά τοπικά τρόφιµα για να αυξηθεί η παραγωγή και κατανάλωση τους.     

Γ.Π: Την ίδια στιγµή, επικρέµεται και η απειλή της επισιτιστικής κρίσης.

Γνώµη µου είναι πως αν εκδηλωθεί επισιτιστική κρίση θα βοηθήσει εξαιρετικά τα τοπικά ελληνικά προϊόντα να εξελιχθούν σε µαζικότερες παραγωγές και να ικανοποιήσουν τις διατροφικές ανάγκες των Ελλήνων. Για παράδειγµα τα φυτικά υποκατάστατα κρέατος (plant based meats) που θα χρησιµοποιηθούν στο επισιτιστικό πρόβληµα και θα µπορούσε να είναι και ελληνικά µοναδικά τρόφιµα. Οι ως άνω έρευνες µας πέρυσι έδειξαν ότι ο καταναλωτής ευχαρίστως θα έβαζε στο εβδοµαδιαίο καλάθι του τα τοπικά τρόφιµα αρκεί να ήταν διαθέσιµα σε ικανοποιητικές ποσότητες και να τα έβρισκε στο ράφι του super market συνεχώς και αδιαλείπτως.

Γ.Π: ∆ιακρίνετε κάποια στρατηγική της κυβέρνησης σ’ αυτά τα θέµατα;

Στον βαθµό που το «Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονοµία» της έκθεσης Πισσαρίδη του 2020 αποτελεί κυβερνητική στρατηγική είναι στην σωστή κατεύθυνση. Για παράδειγµα στο σχέδιο αναφέρεται «η σταδιακή αύξηση του αριθµού των επιχειρήσεων µεσαίου και µεγάλου µεγέθους ως προϋπόθεση για την αύξηση της παραγωγικότητας, και την ενίσχυση των εξαγωγών, όπως και η καλύτερη διασύνδεση επιχειρήσεων µικρού και µεσαίου µεγέθους µε τις µεγαλύτερες ώστε να ενισχυθεί έµµεσα και περαιτέρω η εξωστρέφεια της οικονοµίας». Μέχρι στιγµής νοµίζω ότι συγκεκριµένα αποτελέσµατα της κυβερνητικής προσπάθειας βλέπουµε µόνον στην ενσωµάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας και στην προσέλκυση µεµονωµένων επενδύσεων αιχµής από το εξωτερικό, όπως το κέντρο έρευνας της Pfizer στην Θεσσαλονίκη. Αν θέλουµε πάντως πραγµατικά και ριζικά να αλλάξουµε την προοπτική της ελληνικής αγροδιατροφής, θα έπρεπε η κυβέρνηση, µεταξύ των άλλων να συνέτασσε ένα σχέδιο «στρατηγικής ανάπτυξης ∆εκαετίας» το οποίο θα επικεντρώνονταν σε 10 τρόφιµα αποκλειστικής ελληνικής παραγωγή ει δυνατόν, τα οποία θα υποστηρίζονταν όχι τόσο στην παραγωγή και µεταποίηση τους αλλά στην εξαγωγική τους προβολή και προώθηση παγκοσµίως. Για να καταστούν το συντοµότερο και τα 10 Greek Brand name foods, γνωστά σε όλο τον κόσµο, µε σηµαντική κατανάλωση, και τιµές που θα ικανοποιούν την αλυσίδα παραγωγής και διάθεσης, επιφέροντας έτσι ένα σηµαντικό ποσοστό εισοδήµατος για την χώρα.         

Γ.Π: Πόσο βλέπετε να διευκολύνουν τα χρηµατοδοτικά προγράµµατα που ξεδιπλώνονται αυτό τον καιρό;

Τα χρηµατοδοτικά προγράµµατα τόσο του ταµείου ανάπτυξης, όσο και τα υπόλοιπα στην συντριπτική πλειοψηφία τους δεν έχουν ακόµη µετουσιωθεί σε προκηρύξεις έργων για να µπορούµε να τα αξιολογήσουµε στην πηγή. Ακόµη βρίσκονται στο στάδιο των εγκρίσεων και των προγραµµατικών δηλώσεων και εποµένως δεν µπορώ να τα αξιολογήσω στην πράξη. Υπάρχει µεγάλο έλλειµα επιχειρηµατικής παιδείας, τεχνογνωσίας και εξωστρέφειας στους αποδέκτες των χρηµατοδοτήσεων. ∆εν είναι να χρήµατα που λείπουν δυστυχώς αλλά η γνώση, η καινοτοµική προσέγγιση και η διεθνής εµπειρία µε αποτέλεσµα, τουλάχιστον µέχρι σήµερα, οι χρηµατοδοτήσεις να µην έχουν επιφέρει τα αναµενόµενα αποτέλεσµα. Για παράδειγµα µία νέα επιχείρηση στην αγροδιατροφή εάν δεν παράγει αποδεδειγµένα προϊόν για το εξωτερικό τουλάχιστον σε ποσοστό 60% και άνω δεν θα πρέπει να χρηµατοδοτηθεί, γιατί δεν θα συνεισφέρει στην ανάπτυξη της Ελληνικής οικονοµίας αν πουλάει το προϊόν εσωτερικά (τόσο απλά και πρακτικά!)  

Γ.Π: Εσείς σαν πανεπιστηµιακός πως δένετε την επιστηµοσύνη µε την επιχειρηµατικότητα.

Η επιστηµοσύνη υπάρχει για να υπηρετεί την επιχειρηµατικότητα και την ανάπτυξη. Αυτή είναι η βασική αρχή «διασύνδεσης» των δύο στις ανεπτυγµένες, σύγχρονες χώρες, που παράγουν µε τα επιστηµονικά αποτελέσµατα πλούτο, οικονοµική και κοινωνική ευηµερία, όπως για παράδειγµα τα εµβόλια κατά του κορονοϊού πρόσφατα. Εγώ αυτή την αρχή την διδάχτηκα την δεκαετία που βρέθηκα για σπουδές και ακαδηµαϊκή θητεία στην Αµερική, στα πρώτα στάδια της καριέρας µου και προσπάθησα να την εφαρµόσω και στην Ελλάδα, όπου µετά από 20 έτη ενασχόλησης στον ιδιωτικό τοµέα στην έρευνα, την καινοτοµία και την επιχειρηµατικότητα τα τελευταία 12 χρόνια εργάζοµαι ως πανεπιστηµιακός. Η λειτουργία της εν λόγω αρχής απαιτεί αµοιβαία γνωριµία, κατανόηση, εµπιστοσύνη και συνεργασία των δύο πλευρών (ακαδηµαϊκής και επιχειρηµατικής) για να υπάρξει η ουσιαστική διασύνδεση (interface). 

Γ.Π: ∆ώστε µας κάποια παραδείγµατα της δουλειάς σας.

Στο Πανεπιστήµιο του Αιγαίου στο Τµήµα Επιστήµης Τροφίµων και ∆ιατροφής στην Λήµνο, όπου υπηρέτησα για µία δεκαετία προσπαθήσαµε, ως Πανεπιστηµιακό Τµήµα, µε την συνεργασία της τοπικής επιχειρηµατικότητας να εισαγάγουµε την καινοτοµία σε όλη της έκταση της αγροδιατροφικής αλυσίδας, καλλιεργώντας ξεχασµένα είδη, παράγοντας νέα, καινοτόµα τρόφιµα µε αυτά, αλλά και εκσυγχρονίζοντας υφιστάµενα τελικά τρόφιµα. Όλα αυτά στα πλαίσια µίας στρατηγική «Back to the Future» για την ανάδειξη του νησιού της Λήµνου. 

 Γ.Π:Αυτόν τον καιρό που εστιάζετε;

Με την µετακίνηση µου στο Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων, στο Τµήµα Χηµείας στο αντικείµενο επιχειρηµατικότητας και καινοτοµίας στις επιχειρήσεις τρόφιµα ασχολούµαι µε την οµάδα συνεργατών µου σε δύο άξονες:

 Στην µελέτη – έρευνα αγοράς των προτιµήσεων, της αντίληψης, και των επιλογών των καταναλωτών όπως αυτές διαµορφώνονται στην µετά COVID εποχή. Τα ευρήµατα των ερευνών µας είναι εξαιρετικά σηµαντικά γιατί δείχνουν τον δρόµο και την προοπτική για το µέλλον. Συνεχίσουµε µε έρευνες επικεντρωµένες σε συγκεκριµένα Ελληνικά προϊόντα όπως «ποιοτικά κρασία», «παραδοσιακά τυριά» κ.α.

  Στην πιλοτική παραγωγή καινοτόµων, νέων τροφίµων ελκυστικών στον σύγχρονο καταναλωτή διεθνώς. Πρόκειται για προϊόντα που παράγονται από τις εταιρείες τροφίµων σε συνεργασία µε το Πανεπιστήµιο µε την χρηµατοδοτική υποστήριξη ερευνητικών προγραµµάτων, κατάλληλα διαµορφωµένων και στοχευµένων. Τα εν λόγω προϊόντα προωθούνται σε εκθέσεις εσωτερικού και εξωτερικού, υποστηριζόµενα από δηµοσιευµένες επιστηµονικές εργασίες που αναδεικνύουν τα πλεονεκτήµατα τους. Αναφέρω ως παράδειγµα µπισκότα µε πατέ ελιάς (µοναδικό διεθνώς προϊόν) της εταιρείας ελιών ΑΜΑΛΘΕΙΑ. Η αντιοξειδωτική και διατροφική τους αξία έχει αποδειχθεί µε βάση επιστηµονικά αποτελέσµατα που δηµοσιεύονται διεθνώς σε επιστηµονικά περιοδικά.

Το τρέχον χρονικό διάστηµα, συνεργαζόµαστε µε 10 εταιρείες τροφίµων πανελλαδικά και παράγουµε µαζί τους καινοτόµα τρόφιµα υψηλής διατροφικής αξία και προδιαγραφών όπως: αλεύρι µε χαµηλή ασπαραγίνη – κρασί χωρίς θείο – λάδι εµπλουτισµένο µε φυσικά αντιοξειδωτικά – αλοιφώδες τυρί µε τσάι του βουνού – σαλάτες µε εκχυλίσµατα βοτάνων – λαδοτύρι σε ελαιόλαδο (εκτός ψυγείου) – µπισκότα µε Ω-3 από φυσική πηγή .

 Στην ανάπτυξη καινοτόµων, «ελληνικών» plant based meats (φυτικά – υποκατάστατα κρέατος) µε ελληνικές φυτικές πρώτες ύλες.

Ο παγκόσµιος τοµέας υποκατάστατων κρέατος έχει αξία 20,7 δισεκατοµµυρίων δολαρίων και αναµένεται να αυξηθεί στα 23,2 δισ. δολάρια έως το 2024 µε αυξητική τάση τουλάχιστον για µία δεκαετία. Η ανάπτυξη νέων προϊόντων υποκατάστατων - κρεάτων διατροφής που είναι ελκυστικά για τους καταναλωτές, µειώνουν τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παραγωγής κρέατος βιοµηχανικής κλίµακας αποτελεί πρόκληση. Τα ελληνικά όσπρια, και οι ελαιούχοι σπόροι µε αυξηµένη περιεκτικότητα πρωτεϊνών, εξαιρετικές πρώτες ύλες διατροφής, µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την παραγωγή νέων plant based meats, υποκαθιστώντας την σόγια που χρησιµοποιείται κατά κόρον σήµερα. Προς αυτόν τον στόχο εργαζόµαστε σήµερα ερευνητικά µε την οµάδα µου.

 Βιογραφικό του Καθηγητή Δημήτρη Σκάλκου

Γεννήθηκε το 1962 στη Σάµο, είναι παντρεµένος και έχει δύο παιδιά. Είναι αναπληρωτής καθηγητής ∆ιοίκησης Καινοτοµίας στις Επιχειρήσεις Τροφίµων στο Τµήµα Χηµείας του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων και σε συνεργασία µε επιχειρήσεις αγροδιατροφής έχει συντονίσει τη δηµιουργία πιλοτικών καινοτόµων προϊόντων τα οποία έχουν βραβευτεί διεθνώς. Υπηρέτησε για µία δεκαετία στο Πανεπιστήµιο του Αιγαίου στο Τµήµα Επιστήµης Τροφίµων και ∆ιατροφής.