Πώς η θρέψη μπορεί να γίνει σύμμαχος της άμυνας των φυτών

Παρά το γεγονός ότι η σημασία των θρεπτικών συστατικών στη συμβολή για τον έλεγχο των ασθενειών έχει αναγνωριστεί για ορισμένες από τις πιο σοβαρές ασθένειες, η σωστή διαχείρισή τους για τον έλεγχο των ασθενειών στην αειφόρο γεωργία δεν έχει λάβει την προσοχή που της αρμόζει. Λαμβάνοντας υπόψιν τις αποσύρσεις πολλών διαχρονικών δραστικών μορίων καθώς και αυτών που έπονται τα επόμενα χρόνια, είναι υψίστης σημασίας –τώρα περισσότερο από ποτέ- η κατανόηση του συνεργισμού της θρέψης στην ολιστική προσέγγιση της υγείας του φυτού.

Αντοχή & Ανοχή του φυτού στις ασθένειες: δύο διαφορετικές έννοιες

Η αντοχή του φυτού στις ασθένειες είναι η ικανότητά του να περιορίζει τη διείσδυση, την ανάπτυξη και την αναπαραγωγή των εισβαλόντων παθογόνων. Από την άλλη πλευρά, η ανοχή του φυτού μετράται ως προς την ικανότητά του να διατηρεί τη δική του ανάπτυξη και απόδοση παρά το ότι έχει μολυνθεί. Αν και η αντοχή και η ανοχή των φυτών στις ασθένειες ελέγχονται γενετικά, επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από το περιβάλλον και ιδιαίτερα από τις ελλείψεις και τις τοξικότητες σε θρεπτικά συστατικά.

Είναι σημαντικό να διαχειριστούμε τη διαθεσιμότητα θρεπτικών ουσιών μέσω λιπασμάτων ή να αλλάξουμε το περιβάλλον του εδάφους για να επηρεάσουμε τη διαθεσιμότητα θρεπτικών ουσιών και με αυτόν τον τρόπο να ελέγξουμε τις ασθένειες των φυτών σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης. Η χρήση λιπασμάτων παράγει ένα πιο άμεσο μέσο χρήσης θρεπτικών συστατικών για τη μείωση της σοβαρότητας πολλών ασθενειών και σε συνδυασμό με καλλιεργητικές πρακτικές μπορεί να επηρεάσει τον έλεγχο των ασθενειών. Τα θρεπτικά συστατικά μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη μιας ασθένειας επηρεάζοντας τη φυσιολογία των φυτών ή επηρεάζοντας παθογόνα ή και τα δύο. Το επίπεδο των θρεπτικών συστατικών μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη των φυτών, η οποία μπορεί να επηρεάσει το μικροκλίμα, επηρεάζοντας επομένως τη μόλυνση και τη δημιουργία σπορίων του παθογόνου. Επίσης, το επίπεδο των θρεπτικών συστατικών μπορεί να επηρεάσει την ακεραιότητα των κυτταρικών τοιχωμάτων, τη σταθερότητα της κυτταρικής μεμβράνης και τη χημική σύνθεση του φυτού. Τα θρεπτικά συστατικά μπορούν να επηρεάσουν τον ρυθμό ανάπτυξης του φυτού, γεγονός που μπορεί να επιτρέψει στα σπορόφυτα να ξεφύγουν από τη μόλυνση όταν βρίσκονται στα πιο ευαίσθητα στάδια. Επιπλέον, τα λιπάσματα μπορούν να επηρεάσουν το περιβάλλον του εδάφους και να επηρεάσουν την ανάπτυξη του παθογόνου.

Όταν ένα φυτό μολύνεται από ένα παθογόνο βλάπτεται η φυσιολογία του.  Με λίγα λόγια βλάπτεται η πρόσληψη θρεπτικών συστατικών και η αφομοίωση αυτών καθώς και η μετακίνησή τους από τη ρίζα στο βλαστό, μεταξύ άλλων.

Οι προτάσεις της COMPO EXPERT Hellas

Άζωτο

Το σημαντικότερο θρεπτικό στοιχείο για την ανάπτυξη του φυτού. Η επίδραση του αζώτου στα παθογόνα εξαρτάται συχνά από το είδος του παθογόνου, αν δηλαδή πρόκειται για υποχρεωτικό ή προαιρετικό παράσιτο (κάτι που δε θα αναπτύξουμε εδώ). Σχετικά με τα υποχρεωτικά παράσιτα όπως ο μύκητας Blumeria graminis που προκαλεί ωίδιο σε κριθάρι και καλαμπόκι, όταν υπάρχει υψηλή παροχή αζώτου αυξάνεται η σοβαρότητα της λοίμωξης. Από την άλλη, όταν η ασθένεια προκαλείται από προαιρετικά παράσιτα όπως αλτερνάρια και φουζάριο, η υψηλή παροχή αζώτου μειώνει τη σοβαρότητα της μόλυνσης.

Η μορφή του αζώτου καθώς και η παρουσία παρεμποδιστών νιτροποίησης είναι επίσης σημαντική. Σε συνθήκες υψηλής παροχής νιτρικού αζώτου έχει παρατηρηθεί συμβολή στη μείωση προσβολών από π.χ. βοτρύτη, ριζοκτόνια και πύθιο, ενώ σε υψηλή παροχή αμμωνιακού αζώτου υποβοηθάται η μείωση προσβολών από π.χ. pyricularia ή το παθογόνο των σιτηρών Fusarium graminearum.

Κάλιο

Φυτά τα οποία έχουν έλλειψη σε κάλιο παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευαισθησία σε προσβολές από παθογόνα. Το γεγονός αυτό οφείλεται στις μεταβολικές λειτουργίες του καλίου στη φυσιολογία των φυτών. Σε συνθήκες ανεπάρκειας καλίου η σύνθεση ενώσεων όπως οι πρωτεΐνες, το άμυλο και η κυτταρίνη είναι μειωμένη. Επίσης, το κάλιο μπορεί να προάγει την ανάπτυξη παχύτερων εξωτερικών τοιχωμάτων στα επιδερμικά κύτταρα, αποτρέποντας έτσι την είσοδο παθογόνων. Μερικά παραδείγματα όπου η λίπανση καλίου μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της έντασης της προσβολής είναι η κερκόσπορα, ριζοκτόνια και σκωρίαση.

Φώσφορος

Ο φώσφορος έχει αποδειχθεί ότι είναι αρκετά ωφέλιμος όταν εφαρμόζεται για τον έλεγχο μυκητολογικών ασθενειών σε στάδια όπου η έντονη ανάπτυξη των ριζών επιτρέπει στα φυτά να ξεφύγουν από την ασθένεια (π.χ. στην εκκίνηση της καλλιέργειας). Η φωσφορική λίπανση του σιταριού μπορεί να έχει υπολογίσιμη επίδραση στις απώλειες από σηψιρριζίες, κα΄τι που φαίνεται να ισχύει και για το καλαμπόκι. Η διαφυλλική εφαρμογή με φώσφορο μπορεί να εκκινήσει διεργασίες τοπικής και διασυστηματικής προστασίας του φυτού ενάντια στο ωίδιο σε αγγούρι, πυρηνόκαρπα και αμπέλι.

Ασβέστιο

Έχει αποδειχθεί πως το ασβέστιο υποβοηθά την ανθεκτικότητα σε ασθένειες με δύο τρόπους. Ο ρόλος του για τη σταθερότητα και τη λειτουργία των φυτικών μεμβρανών είναι καθοριστικός, αλλά μια εξίσου σημαντική λειτουργία του είναι η συμβολή του στη δομή του κυτταρικού τοιχώματος. Επιπλέον, οι φυτικοί ιστοί με χαμηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο είναι πολύ πιο ευαίσθητοι από τους ιστούς με φυσιολογικά επίπεδα ασβεστίου σε ασθένειες κατά την αποθήκευση. Η επεξεργασία των φρούτων με ασβέστιο πριν από την αποθήκευση είναι μια αποτελεσματική διαδικασία για την πρόληψη των απωλειών τόσο από φυσιολογικές διαταραχές όσο και από σήψη των καρπών.