Ολική επαναφορά στο 2021 για το σιτάρι, σε μικρό εύρος παίζουν καλαμπόκι – βαμβάκι

Η έκθεση του Αμερικανικού Υπουργείου Γεωργίας και οι απώλειες 1,2 εκατ. μπάλες διεθνώς έφεραν τις τελευταίες μέρες κίνηση στην αγορά βάμβακος, με τα συμβόλαια Δεκεμβρίου να αγγίζουν ξανά τα 73 σεντς ανά λίμπρα και τον Μάρτιο να βρίσκεται σε επαφή με τα 74 σεντς, συνθήκη που φέρνει το σύσπορο βαμβάκι μετά από μερικές δύσκολες βδομάδες ξανά σε επίπεδα άνω των 50 λεπτών, λίγες μέρες πριν αρχίσει η συγκομιδή.

Στο καλαμπόκι, τα πράγματα είναι αντίστοιχα ήπια αισιόδοξα λόγω καλύτερων ενδείξεων για την κατανάλωση, με τα συμβόλαια Δεκεμβρίου και Μαρτίου στο Σικάγο να κάνουν αποφασιστικό βήμα πάνω από τα 16 λεπτά το κιλό, αφήνοντας πίσω τους τα 14-15 λεπτά του Αυγούστου,  ρίχνοντας κάπως την πίεση στην ευρωπαϊκή σοδειά, η οποία κατάφερε να «ανασάνει» πάνω από τα 20 λεπτά το κιλό, κοιτώντας πλέον το κάτι παραπάνω. Σημειώνεται πως από αυτό το επίπεδο τιμών ξεκίνησε και η σεζόν στην Ελλάδα.

Στο σκληρό σιτάρι, η τελευταία έκθεση της SaskWheat στις 16 Σεπτεμβρίου για την πορεία της συγκομιδής, έδειξε χαμηλά 10ετίας και 5ετίας αντίστοιχα για τις συγκομιζόμενες ποιότητες σε Σασκάτσουαν και Αλμπέρτα, επιβεβαιώνοντας παράλληλα πως η σοδειά του Καναδά θα είναι κάτω από το επίσημο νούμερο των 6 εκατ. τόνων. Η αγορά έχει ήδη κερδίσει 5 ευρώ ο τόνος στην εξαγωγή τις τελευταίες μέρες, με το Λα Ροσέλ να ακολουθεί τις εξελίξεις και να βάζει ταμπελάκι 305 ευρώ ο τόνος στο σκληρό, σε συνέχεια της αύξησης στη μέση τιμής του τούρκικου, πάνω από 290 ευρώ ο τόνος. Για την ώρα η Ελλάδα μένει φτωχός συγγενής με το εμπόριο να δίνει τα χέρια για εξαγωγή στο χαμηλό επίπεδο των 275-280 ευρώ ο τόνος για την πρώτη ποιότητα από τη Βόρεια Ελλάδα.

Στο σιτάρι (τόσο σκληρό όσο και μαλακό), μία κλεφτή ματιά στους μέσους όρους της εμπορικού κέντρου της Φότζια και του Agritel για σκληρό σιτάρι και μαλακό αντίστοιχα δείχνει πως οι μέσοι όροι 9μήνου στις τιμές (Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου) είναι πανομοιότυποι με το 2021.

Χαμηλότερα από το επίπεδο ισορροπίας οι τιμές σήμερα

Αν κάτι έχει γίνει σαφές πλέον, είναι πως παρά το πολιτικό και γεωπολιτικό θερμόμετρο που βρισκόταν στα ύψη, τα τραπεζικά επιτόκια που ακόμη ήταν σε άνοδο και τα εμπορικά δίκτυα σε αναμόρφωση με τα απόνερα του Covid-19, οι δείκτες στα συμβόλαια των βασικών αγροτικών εμπορευμάτων έψαχναν επιθετικά αφορμή για έντονη πτωτική πορεία από πέρυσι. Τα αίτια δεν εντοπίζονται μόνο στη πλάστιγγα που βγάζει περισσότερα κιλά φέτος σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού από τα τέλη του 2023 η οποιαδήποτε εξέλιξη ερμηνευόταν ως προπομπός καθόδου, συχνά με δυσκολία στην ερμηνεία.

Για παράδειγμα, αντί μια σημαντική βροχή σε κύριες παραγωγικές ζώνες πάνω στη περίοδο συγκομιδής να ερμηνεύεται λογικά ως ποιοτικό και ποσοτικό έλλειμμα, αντιθέτως η αγορά τιμολογούσε το καλό και  ποιοτικό προϊόν χαμηλότερα στην άλλη άκρη της υφηλίου με αποτέλεσμα τιμές να γνώριζαν διεθνώς και καθυστερημένα νευρική διόρθωση. Επίσης, όταν οι ξηροθερμικές συνθήκες της άνοιξης και του καλοκαιριού γέννησαν ανησυχίες πως η ευρωπαϊκή παραγωγή σε σιτάρι, κριθάρι και καλαμπόκι θα είναι μειωμένη στο 25-40%, οι δείκτες γνώρισαν αναλογικά μικρή άνοδο, αγγίζοντας με τα βίας τα 24 λεπτά στη Γαλλία για το καλαμπόκι, τα 25 λεπτά για το μαλακό και τα 30 λεπτά για το σκληρό. Στη συνέχεια, μόλις οι γεωπονικές υπηρεσίες άρχισαν να βγάζουν τις πρώτες πραγματικές εκτιμήσεις για το μέγεθος της σοδειάς και έδειξαν 5-15% μείωση, το καλαμπόκι υποχώρησε στα 20 λεπτά, το μαλακό στα 19-21 λεπτά και το σκληρό σιτάρι (ανά χώρα και ποιότητα) στα 23-27 λεπτά.

Απ’ την άλλη, όταν ο Καναδάς ανακοίνωσε την πρόθεσή των παραγωγών να βάλουν 25% περισσότερα στρέμματα με σκληρό σιτάρι, οι τιμές εξαγωγής γνώρισαν απότομη διόρθωση 50-70 ευρώ ο τόνος, πέφτοντας κάτω από τα 300 ευρώ ο τόνος FOB  για την πρώτη ποιότητα, σε μια χρονιά με ισορροπημένο ισοζύγιο σε διεθνές επίπεδο, δίχως υπερπλεόνασμα. Θα έχει ενδιαφέρον το επόμενο διάστημα που η παραγωγή στον Καναδά αντιμετωπίζει σοβαρά ποιοτικά προβλήματα και λιγότερα κιλά, να δει κανείς πόσο θα τσιμπήσουν οι τιμές.  Τελικά, ο απλός αγρότης μένει να αναρωτιέται πως γίνεται με λίγο αυξημένο ισοζύγιο, η αξία της παραγωγής του να γνωρίζει τέτοια υποτίμηση.

Επιστροφή σε όρους αγοράς και μόνο

Όπως προαναφέρθηκε, οι αλλαγές στα δίκτυα διανομής πρώτων υλών με την απόσυρση πολλών φορτηγών πλοίων την περίοδο του Covid-19, οι συχνές διακοπές στα δρομολόγια από και προς την Μαύρη Θάλασσα λόγω πολέμου, οι εντάσεις στη Μέση Ανατολή και άλλες εξωγενείς συνθήκες είχαν αρχίσει από καιρό να παίζουν μικρότερο ρόλο στη διαμόρφωση των τιμών παραγωγού, όμως πια πρακτικά…δεν τον παίζουν.

Πριν λίγες μέρες, η Ρωσία χτύπησε ουκρανικό πλοίο που μετέφερε δημητριακά στη Μαύρη Θάλασσα ενώ παράλληλα ξεκίνησε μια πιο επιθετική ρητορική, μεγαλώνοντας την ένταση.  Αντίστοιχες πολεμικές κινήσεις στα μέσα του 2022 και αρχές 2023, είχαν φέρει μέσα σε μια μέρα άνοδο 30 και 40 ευρώ ο τόνος για το σιτάρι στην Ευρώπη, ενώ το 2024 αντίστοιχη εξέλιξη έφερε μόλις 5 ευρώ ο τόνος άνοδο στα συμβόλαια για τα μαλακά σιτάρια στη Γαλλία, που έσβησαν μια μόλις μέρα μετά. Σε μεγάλο βαθμό, η συμπεριφορά αυτή εξηγείται από τη μεγαλύτερη σοδειά. Αξίζει όμως να σημειωθεί πως στο μεσοδιάστημα του 2022 και 2023, το διεθνές εμπόριο συνειδητοποίησε πόσο πραγματικά αδύναμο είναι μπροστά στις όποιες εξελίξεις και ξεκίνησε να επενδύει σε μεγαλύτερους κόμβους, περισσότερα σιλό και άνοιγμα εναλλακτικών διαδρομών (πχ χερσαίος διάδρομος για τα ουκρανικά σιτηρά) έτσι ώστε να περιοριστούν οι αναταραχές. Η αλήθεια πλέον είναι πως το κομμάτι της διακίνησης αγαθών είναι κατάλληλα προστατευμένο από τις περισσότερες αναταράξεις.

Από τα τέλη του 2023, άρχισαν να αφαιρούνται από τους δείκτες των αγροτικών εμπορευμάτων όλα εκείνα τα προσωρινά «premium» στη τιμολόγηση λόγω συγκυριών, φέροντας τις τιμές σε επίπεδα χαμηλότερα από εκείνα της ισορροπίας. Πλέον, η διαμόρφωση των τιμών θα επηρεάζεται περισσότερο από ποτέ από τα ωμά δεδομένα προσφοράς και τα επίπεδα κατανάλωσης, η μείωση της οποίας φαίνεται πως έχει υπερεκτιμηθεί.

Δυσεπίλυτα προβλήματα που χρίζουν άμεσα επίλυσης

Η εμπειρία της διετίας 2022-23 κατά την διάρκεια της οποίας η παγκόσμια οικονομία και μαζί της ο πρωτογενής τομέας ήρθε αντιμέτωπος με πρωτοφανείς για περίοδο ειρήνης κρίσεις, έφερε πέρα από υψηλές τιμές στις περισσότερες πρώτες ύλες και την απαραίτητη πρακτική εμπειρία στις διεθνείς αγορές, ώστε να αποτιμούν καλύτερα τις επιπτώσεις των κινδύνων και τις αναταράξεις στις τιμές.

Η τελευταία πενταετία χαρακτηρίζεται δίκαια ως μια περίοδο αστάθειας με δύο πρόσωπα για τα αγροτικά εμπορεύματα. Δημιουργήθηκαν από τη μία οι προϋποθέσεις για ευκαιριακά πολύ καλές προσόδους (σκληρό σιτάρι και καλαμπόκι την περίοδο 2022/23), όμως απ’ την άλλη τα έξοδα είναι εξίσου ανεβασμένα, συρρικνώνοντας τα περιθώρια υγιούς κέρδους για ολοένα και περισσότερους παραγωγούς.

Πρακτικά αυτό σημαίνει πως το αγροτικό εισόδημα είναι πιο συνδεδεμένο από ποτέ με ασύμμετρες απειλές (βροχές, χαλάζια, ξηρασία, αιφνίδιες αυξήσεις σε καίριες εισροές) την ίδια χρονική περίοδο που οι απειλές αυτές θίγουν όλο και πιο συχνά την παραγωγή. Συν τοις άλλοις, πολλά κράτη είναι δημοσιονομικά εξαντλημένα μετά την εμπειρία του Covid-19 και επιχειρούν με λογική ισορροπημένου ισολογισμού να ισοφαρίσουν τα έξοδα για την ασφάλιση της παραγωγής με τα έσοδα από τις εισφορές. Ακόμα βέβαια και αν δεν έχουν εξαντληθεί σε ορισμένες χώρες τα δημοσιονομικά περιθώρια, πολλές φορές οριζόντιοι «κόφτες», έλλειμμα ενημέρωσης ή ακόμη και βραχυπρόθεσμοι πολιτικοί στόχοι δεν επιτρέπουν στα κράτη να ενισχύσουν έγκαιρα και με ισχύ τους ανθρώπους της παραγωγής που επιβαρύνονται επικίνδυνα.

Παράλληλα, πολλοί αγρότες μπαίνουν πιο εύκολα «στο κόκκινο» και δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν δίχως πολιτικές πιστώσεων ή δανείων, την αποπληρωμή των οποίων ο αγρότης δεν μπορεί να εγγυηθεί ή υποχρεώνεται εκ των πραγμάτων να εγγυηθεί με το αυτόματο φιξάρισμα της παραγωγής του σε Χ επίπεδο τιμής, αφού το εισόδημα του είναι πιο αβέβαιο από ποτέ. Ουσιαστικά, αν η αγορά σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο συνεχίσει έτσι για κάποιο καιρό ακόμα, θα πάρει σάρκα και οστά ο φαύλος κύκλος εσωστρέφειας που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην συρρίκνωση της αξίας παραγωγής και την άδοξη έξοδο σημαντικού αριθμού επαγγελματιών από το χώρο, συνήθως φορτωμένων με χρέη.