Οι 200 ντόπιες ποικιλίες με πριμ έως 278 ευρώ το στρέμμα στο νέο ΠΑΑ

Γι’ αυτή τους την ενέργεια οι αγρότες θα αποζηµιωθούν ανάλογα µε την καλλιέργεια µε τα ποσά να κυµαίνονται µεταξύ των 43,5 ευρώ το στρέµµα (χειµερινά σιτηρά) και να φτάνουν έως και τα 278 ευρώ το στρέµµα για δενδρώδεις καλλιέργειες (78,2 για ελιές και 69 στο αµπέλι).

Το πρόγραµµα είναι ουσιαστικά περιορισµένων θέσεων, καθώς οι αρχές έχουν θέσει συγκεκριµένο στρεµµατικό στόχο ανά ποικιλία και περιοχή. Η προµήθεια του πολλαπλασιαστικού υλικού θα γίνεται από Φορείς όπως διάφορες υπηρεσίες του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, Ερευνητικά Κέντρα, Γεωπονικά Πανεπιστήµια, ΜΚΟ τον ΕΛΓΟ-∆ήµητρα κ.λπ. Να σηµειωθεί εδώ πως, ένα παρόµοιο πρόγραµµα προβλεπόταν και στο τρέχον ΠΑΑ, ωστόσο τελικά δεν προχώρησε µε τις αρχές να δεσµεύονται πως θα το ενεργοποιήσουν την ερχόµενη προγραµµατική.

Πρέπει να γίνει σαφές ότι το Μέτρο για τις τοπικές ποικιλίες, είναι ξεχωριστό σε σχέση µε το οικολογικό σχήµα (νέο πρασίνισµα) µε τίτλο «Χρήση ανθεκτικών και προσαρµοσµένων ειδών και ποικιλιών». Στη δράση αυτή το ένα µέρος της επιδότησης αφορά αποκλειστικά τον βίκο και χειµερινά σιτηρά (π.χ κριθάρι) µικρού βιολογικού κύκλου όταν αντικαθιστούν το βαµβάκι, το καλαµπόκι ή τη µηδική. ∆εύτερον, το άλλο µέρος της επιδότησης αφορά καινοτόµες καλλιέργειες σε οποιοδήποτε αγροτεµάχιο (δεν απαιτείται αντικατάσταση καλλιέργειας). Αφορά Κινόα, Χια, Τεφ, Μαύρο Σινάπι, Νιγκέλα, Καµελίνα, Μουκούνα, Σιταροκρίθαρο, Γλυκοπατάτα, Τσουκνίδα και Λινάρι. Τρίτον, το τελευταίο µέρος αφορά «προσαρµοσµένες, τοπικές ποικιλίες» από χειµερινά σιτηρά, ψυχανθή και αρωµατικά φυτά. Εδώ το ΥΠΑΑΤ «δουλεύει» µία λίστα διαφορετικών ποικιλιών ανά περιοχή, την οποία θα γνωστοποιήσει το επόµενο διάστηµα.

Ανά περιοχή, διαφορετική ποικιλία θα πριμοδοτείται

Για να διατηρούν στην εκµετάλλευσή τους τοπικές ποικιλίες από σιτηρά και ψυχανθή, µέχρι οινάµπελα, θα πριµοδοτούνται οι αγρότες στη νέα περίοδο που θα δείξουν ενδιαφέρον ένταξης στο Μέτρο «Προστασία και διατήρηση τοπικών αβελτίωτων πληθυσµών - ποικιλιών (φυτογενετικού υλικού) που κινδυνεύουν από γενετική διάβρωση». Σε κάθε περιοχή, υπάρχει συγκεκριµένη ποικιλία που µπορεί να µπει για το πριµ: Για παράδειγµα ο Καπλουτζάς (µονόκκοκο σιτάρι) µπορεί να µπει µόνο σε Θεσσαλία, Μακεδονία ενώ το κριθάρι Νάξου σε Αιγαίο, Ήπειρο, Μακεδονία και Στερεά Ελλάδα.

Οι συνήθως χαµηλές αποδόσεις των αβελτίωτων τοπικών ποικιλιών έχουν ως αποτέλεσµα την απώλεια εισοδήµατος των παραγωγών που επιλέγουν να τις καλλιεργήσουν. Συνεπώς, η οικονοµική στήριξη µέσω της δράσης αποτελεί βασικό κίνητρο για τη διατήρηση των τοπικών αβελτίωτων πληθυσµών - ποικιλιών αφού αναπληρώνει την ως άνω αναφερόµενη απώλεια εισοδήµατος. Σκοπός της Παρέµβασης είναι:

• Η προστασία της γεωργικής βιοποικιλότητας και της γενετικής ποικιλότητας, µεταξύ των ειδών και εντός των ειδών και η προστασία των αγροτικών οικοσυστηµάτων.
• Η προστασία και αειφορική διαχείριση των φυτογενετικών πόρων.
• Η προώθηση καλλιέργειας τοπικών αβελτίωτων πληθυσµών – ποικιλιών, οι οποίες είναι κατά τεκµήριο περισσότερο προσαρµοσµένες στις τοπικές συνθήκες συνεπώς µειώνεται µε αυτόν τον τρόπο η χρήση εισροών µε αποτέλεσµα τις µειωµένες πιέσεις στους φυσικούς πόρους (π.χ. ποιότητα και ποσότητα υδατικών πόρων).
• Η προσαρµογή στην κλιµατική αλλαγή αφού οι τοπικές ποικιλίες είναι κατά τεκµήριο περισσότερο ανθεκτικές στις ξηροθερµικές συνθήκες που αναµένεται να ενταθούν λόγω της κλιµατικής αλλαγής.
• Η στήριξη µικροκαλλιεργητών και γεωργών που διατηρούν ή επιθυµούν να καλλιεργήσουν τοπικούς αβελτίωτους πληθυσµούς - ποικιλίες.
• Η προστασία του δικαιώµατος των καταναλωτών να επιλέγουν τροφή από τοπικούς αβελτίωτους πληθυσµούς – ποικιλίες.

Ο κατάλογος των τοπικών αβελτίωτων πληθυσµών - ποικιλιών που κινδυνεύουν από γενετική διάβρωση είναι αποτέλεσµα διαβούλευσης των φορέων που εµπλέκονται σε θέµατα φυτογενετικών πόρων (Υπηρεσίες Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, Ερευνητικά Κέντρα, Γεωπονικά Πανεπιστήµια, ΜΚΟ, κ.λπ.) και έχει καταρτιστεί µε βάση:

• Τις υπάρχουσες και υπό δηµοσίευση µελέτες.
• Την ύπαρξη δείγµατος αναφοράς για κάθε τοπικό αβελτίωτο πληθυσµό/ποικιλία.
• Την ύπαρξη ολοκληρωµένων στοιχείων περιγραφής και ιστορικών στοιχείων. Για τις µόνιµες καλλιέργειες (δενδρώδεις και αµπέλια) η δέσµευση εφαρµόζεται σε σταθερά αγροτεµάχια καθ΄ όλη τη διάρκεια της περιόδου των δεσµεύσεων.

Τα ποσά ενίσχυσης, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της µελέτης υπολογισµού είναι:

• Ψυχανθή: 75,3 ευρώ το στρέµµα.
• Λαχανικά υπαίθρου: 250 ευρώ το στρέµµα.
• Αραβόσιτος: 72,2 ευρώ το στρέµµα.
• Χειµερινά σιτηρά: 43,5 ευρώ το στρέµµα.
• Αρωµατικά - Φαρµακευτικά φυτά: 98,9 ευρώ το στρέµµα.
• Ελιές: 78,2 ευρώ το στρέµµα.
• Αµπέλι: 69 ευρώ το στρέµµα.
• Λοιπές δενδρώδεις: 278,9 ευρώ το στρέµµα.

Επανεκτιµάται η αξία των ντόπιων ποικιλιών

Τις τελευταίες δεκαετίες η αξία των τοπικών ποικιλιών επανεκτιµάται διεπιστηµονικά. Λόγω των ποιοτικών και ποικίλων χαρακτηριστικών τους (γεύση, άρωµα) πολλές από αυτές γίνονται  περιζήτητες έτσι ώστε η παραγωγή και µεταποίηση τους να συµβάλει στην ανάπτυξη των τοπικών οικονοµιών. Φυσικά η καλλιέργεια των τοπικών ποικιλιών έχει τα δικά της όρια, όπως την ευπάθεια των προϊόντων, την µικρή παραγωγή - σε ορισµένες περιπτώσεις-, την δυσκολία προσαρµογής τους σε εντατικά συστήµατα παραγωγής. Γι’ αυτό το λόγο δίνεται και µία σηµαντική ενίσχυση για τις ανάγκες της καλλιέργειάς τους. Πάντως, το δύσκολο µε το συγκεκριµένο Μέτρο θα είναι να βρεθεί το πολλαπλασιαστικό υλικό, καθώς, πρόθυµοι για να αναλάβουν τη διατήρηση τέτοιων ποικιλιών σε λίγα στρέµµατα αναµένεται να βρεθούν.

Ξεκινάει πιλοτικά με 10 εκατ. ευρώ κονδύλια

∆ικαιούχοι του Μέτρου «Προστασία και διατήρηση τοπικών αβελτίωτων πληθυσµών - ποικιλιών (φυτογενετικού υλικού) που κινδυνεύουν από γενετική διάβρωση», θα είναι γεωργοί, φυσικά και νοµικά πρόσωπα ή οµάδες αυτών, οι οποίοι κατέχουν γεωργική εκµετάλλευση και καλλιεργούν µία ή περισσότερες ποικιλίες από τον «Κατάλογο τοπικών αβελτίωτων πληθυσµών - ποικιλιών που κινδυνεύουν από γενετική διάβρωση» (βλ. πίνακα). Πρόθεση των αρχών είναι να µπορέσουν µε αυτήν τη δράση να χρηµατοδοτήσουν περί τα 22.000 στρέµµατα µε τοπικές ποικιλίες, προκηρύσσοντας πρόγραµµα µε κονδύλια ύψους περί τα 10 εκατ. ευρώ. Το αν τώρα θα υπάρξει κάποια πρόσκληση άµεσα δηλαδή µέσα στο 2023 µε την έναρξη της νέας προγραµµατικής περιόδου, µένει να φανεί. Αξίζει να σηµειωθεί εδώ πως, ένα παρόµοιο πρόγραµµα προβλεπόταν και στο τρέχον ΠΑΑ, ωστόσο τελικά δεν προχώρησε µε τις αρχές να δεσµεύονται πως θα το ενεργοποιήσουν την ερχόµενη προγραµµατική. Το εγχείρηµα πάντως είναι δύσκολο από τη στιγµή που δεν υπάρχει η προηγούµενη εµπειρία από σχετική προκήρυξη. Αν «τρέξει» όµως τελικά το πρόγραµµα µπορεί να ανοίξει και νέες επιχειρηµατικές ευκαιρίες σε κάποιους κλάδους της µεταποίησης ή να οδηγήσει σε ανάπτυξη νέων κωδικών.

H κατάρτιση του καταλόγου

Ο κατάλογος των τοπικών αβελτίωτων πληθυσµών - ποικιλιών που κινδυνεύουν από γενετική διάβρωση είναι αποτέλεσµα διαβούλευσης των φορέων που εµπλέκονται λόγω αρµοδιότητας σε θέµατα φυτογενετικών πόρων (Υπηρεσίες Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, Ερευνητικά Κέντρα, Γεωπονικά Πανεπιστήµια, ΜΚΟ, κτλ.) και έχει καταρτιστεί µε βάση:

• Τις υπάρχουσες και υπό δηµοσίευση µελέτες.
• Την ύπαρξη δείγµατος αναφοράς για κάθε τοπικό αβελτίωτο πληθυσµό/ποικιλία.
• Την ύπαρξη ολοκληρωµένων στοιχείων περιγραφής και ιστορικών στοιχείων.

Οι δεσµεύσεις των δικαιούχων

Οι δικαιούχοι ενισχύονται για την απώλεια εισοδήµατος που η συγκεκριµένη καλλιέργεια επιφέρει και αναλαµβάνουν τη δέσµευση να:

• καλλιεργούν τους αβελτίωτους πληθυσµούς – ποικιλίες, στις συγκεκριµένες περιοχές κατανοµής ανά πληθυσµό - ποικιλία του σχετικού πίνακα,
• συνεργάζονται και να χορηγούν δείγµα σπόρου ή άλλου πολλαπλασιαστικού υλικού ή κάθε άλλη σχετική πληροφορία στις υπηρεσίες και αρµόδιους φορείς του ΥΠΑΑΤ.

Οι ενισχύσεις αποζηµιώνουν τους δικαιούχους για το διαφυγόν εισόδηµα και το κόστος συναλλαγής, ως αποτέλεσµα των δεσµεύσεων που ελήφθησαν.

Το κόστος συναλλαγής περιλαµβάνει:

• Έξοδα αποστολής σπόρων ή άλλων µερών του φυτού, από και προς τον αρµόδιο, κατά περίπτωση, φορέα.
• Το κόστος των εργαστηριακών ελέγχων του αρµόδιου, κατά περίπτωση, φορέα.
• Τα έξοδα αναπαραγωγής και πολλαπλασιασµού για τις ανάγκες σποράς ή φύτευσης του επιλέξιµου αγροτεµαχίου.

Πρέπει να γίνει σαφές πάντως ότι το Μέτρο για τις τοπικές ποικιλίες, είναι ξεχωριστό σε σχέση µε το οικολογικό σχήµα (νέο πρασίνισµα) µε τίτλο «Χρήση ανθεκτικών και προσαρµοσµένων ειδών και ποικιλιών».

Μονόδρομος η οργάνωση σε σχήματα για καλή τιμή στη λεβάντα 

του Γιάννη Ρούπα 

Σε ιδιαίτερα οργανωµένους και υποµονετικούς αγρότες απευθύνεται η λεβάντα, µε την καλλιέργειά της να εµφανίζει ιδιαιτερότητες και ευκαιρίες που δύσκολα θα συναντήσει κανείς σε άλλο αγροτικό προϊόν στην Ελλάδα. Αποτελεί επίσης µία καλλιέργεια που ενισχύεται µε ειδικό πριµ 82,4 ευρώ το στρέµµα στη νέα ΚΑΠ.

Αρχικώς, πρέπει να σηµειωθεί πως η καλλιέργεια λεβάντας αποτελεί ένα σπορ για «οµαδικούς παίχτες» όπως εξηγεί στην Agrenda ο Πασχάλης Παπαδάκης, ειδικός σύµβουλος στον Αγροτικό Συνεταιρισµό Έβρου – Ροδόπης για Αρωµατικά Φυτά «Θράκης Θησαυρός». Όπως άλλωστε λέει ένα ρητό, ιδιαίτερα αγαπητό στα 25 µέλη του συνεταιρισµού, «αν θέλεις να πας γρήγορα, πήγαινε µόνος. Αλλά αν θες να πάτε µακριά, πηγαίνετε µαζί». Η ρήση αυτή ταιριάζει γάντι στη περίπτωση της λεβάντας, αφού η ζήτηση για έλαιο είναι έντονα συνδεδεµένη µε τον όγκο της προσφερόµενης ποσότητας. Αυτό σηµαίνει πως όσο συγκεντρώνονται οι τόνοι του ελαίου, τόσο ισχυροποιείται η θέση των παραγωγών και έτσι γίνονται εφικτές οι υψηλότερες τιµές των 70 και 80 ευρώ το κιλό για έλαιο.

Έως και 3 χρόνια διατηρησιµότητα

Η διατηρησιµότητα του ελαίου είναι καλή, αφού µπορεί να διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση για έως και 3 χρόνια υπό ιδανικές συνθήκες αποθήκευσης. Αυτό σηµαίνει πως ακόµη και όσοι έχουν αποθηκευµένες ποσότητες ελαίου λεβάντας από το καλοκαίρι του 2020 µπορούν ακόµη να το διαθέσουν το 2023, προτού παρουσιάσει σηµάδια υποβάθµισης της ποιότητας.

Από κει και πέρα, η επένδυση στην λεβάντα αποτελεί ένα εγχείρηµα 10ετίας. Μετά τη σπορά, που µπορεί να πραγµατοποιηθεί Νοέµβριο ή Μάρτιο, τα φυτά απαιτούν 2 χρόνια ωρίµανσης προτού αρχίσει η συλλογή της δρόγης τον 3ο χρόνο. Το κόστος όλης αυτής της περιόδου (σποράς, σκαλισµάτων, εισροών)  υπολογίζεται σύµφωνα µε επικαιροποιηµένα στοιχεία στα 400 ευρώ το στρέµµα. Επιπλέον, η καλλιέργεια, δεδοµένου ότι πρόκειται για πολυετή φυτεία µε 7 συνήθως συµφέρουσες παραγωγικές χρονιές, πρέπει να καθαρίζεται από ανεπιθύµητα ζιζάνια που δρουν ανταγωνιστικά µε τα οικονοµικά φυτά. Τα κόστη σκαλίσµατος υπολογίζονται σε 100 ευρώ το στρέµµα ανά χρόνο ή αλλιώς σε 700 ευρώ στη 10ετία.

Η συγκοµιδή της δρόγης γίνεται αυστηρά µέσα στο πρώτο 10ήµερο του Ιουλίου στην περιοχή του Έβρου σύµφωνα µε τα όσα εξηγεί ο Πασχάλης Παπαδάκης, µε τα έξοδα συλλογής να βρίσκονται πέριξ των 40 ευρώ το στρέµµα. Για 7 παραγωγικές χρονιές το συνολικό κόστος ανάγεται στα 280 µε 300 ευρώ το στρέµµα.

Υψηλό το κόστος στο αποστακτήριο

Αναµφισβήτητα όµως, το µεγαλύτερο κόστος για τον παραγωγό βρίσκεται στο αποστακτήριο. Εκεί ο παραγωγός θα πρέπει να βγάλει από την τσέπη του ένα ποσό της τάξης των 260 ευρώ ανά τόνο µάζας, που µε αθροιστική απόδοση 5-6 τόνων δρόγης το στρέµµα βγάζει 1120-1380 ευρώ κόστος απόσταξης ανά στρέµµα.

Αθροιστικά, τα έξοδα χωραφιού σε βάθος 10ετίας -όσο δηλαδή η µέση διάρκεια ζωής των φυτών λεβάντας- υπολογίζονται χονδρικά σε 2.500-2.780 ευρώ το στρέµµα.

Από την πλευρά των εσόδων, όλα καθορίζονται από την ελαιοαπόδοση του χωραφιού, τον όγκο που µπορούν να συλλέξουν µαζί οι παραγωγοί και την ζήτηση από το εξωτερικό. Κάνοντας µια µικρή ιστορική αναδροµή, ο συνταξιούχος γεωπόνος Πασχάλης Παπαδάκης εξηγεί πως στην περιοχή του Έβρου οι πρώτες σπορές λεβάντας έγιναν το 2015 και πρώτη φορά µαζεύτηκε προϊόν το 2018. «Επειδή το αποστακτήριο ήταν νέο πήραµε αρχικά 4-5 κιλά έλαιο το στρέµµα, το 2019 όµως βγάλαµε 7-8 κιλά το στρέµµα και σε αυτά τα νούµερα παίζουµε έκτοτε».

Με πάνω από 8 κιλά έλαιο το κέρδος

Με µία µέση απόδοση των 7-8 κιλών ελαίου το στρέµµα και µία τιµή στα 50 ευρώ το κιλό, ο παραγωγός µπορεί να πιάσει από 350-400 ευρώ το στρέµµα ανά παραγωγική χρονιά. ∆ηλαδή από 2.240 έως 2.800 ευρώ το στρέµµα σε βάθος 7 ετών. Με µία προσθαφαίρεση, γίνεται κατανοητό πως για να βγάλει κέρδος η επένδυση σε βάθος 10ετίας, ένας παραγωγός στον Έβρο θα πρέπει να είναι σε θέση να παράγει 8 κιλά έλαιο λεβάντας ανά στρέµµα και να το διαθέτει σε καθαρή τιµή άνω των 50-55 ευρώ το κιλό. Η οργάνωση σε συνεταιρισµούς είναι µία ορθολογική και αναγκαία επιλογή, ώστε να µαζεύεται καλό και αρκετό έλαιο µε αποτέλεσµα να µπορεί µία εταιρεία να καλύψει τις ανάγκες της από τον εκάστοτε συνεταιρισµό.