Πολλαπλασιαστικό υλικό και κλώνοι για απαλλαγμένο από το καρούλιασμα αμπελώνα
Πρόκειται για µία αδήριτη ανάγκη µέσα από την οποία περνά η οικονοµική βιωσιµότητα του ελληνικού αµπελώνα. Το υγιές και πιστοποιηµένο υλικό είναι επίσης εκείνο που θα αφήσει οριστικά πίσω µία από τις πιο καταστροφικές ιώσεις της αµπέλου, το καρούλιασµα το οποίο καταγράφεται µε συχνότητα προσβολής και µόλυνσης του φυτικού υλικού των ελληνικών ποικιλιών που ξεπερνά το 55%.
Φυτώρια Αμπέλου ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Πιστοποιημένο Πολλαπλασιαστικό Υλικό
Βιωσιµότητα αµπελώνα και καρούλιασµα της αµπέλου
του Κωνσταντίνου Μπακασιέτα και της Σοφίας Λεγάκης Καράτσαλου
Οι ιώσεις της αµπέλου αποτελούν αναµφίβολα µια απειλή για την σύγχρονη αµπελουργία διότι επηρεάζουν αρνητικά την φυσιολογία και την µορφολογία του πρέµνου. Κατ’ επέκταση επηρεάζουν σε µεγάλο βαθµό και την παραγωγικότητα της αµπέλου και την ποιότητα των σταφυλιών. Συνεπώς η οικονοµική ζηµιά για τον οποιαδήποτε αµπελουργό σε οποιαδήποτε terroir και µε οποιαδήποτε ποικιλία και να καλλιεργεί είναι δυσβάσταχτη και κάνει την καλλιέργεια µη βιώσιµη.
Εδώ και περισσότερα από 80 χρόνια έχουµε αναγνωρίσει τις βασικές ιώσεις τις αµπέλου, που είναι και οι πιο επιζήµιές: ο µολυσµατικός εκφυλισµός (GFLV), το καρούλιασµα των φύλλων (GLRaV -1, -2,- 3, -4 +), η βοθριώση του ξύλου (GVA, GVB) και η κηλίδωση της αµπέλου (GFkV).
Εξαιτίας της τεράστιας εξάπλωσης τους, στον παγκόσµιο αµπελώνα, 4 από τις παραπάνω ιώσεις έχουν ενταχθεί στις υποχρεωτικές ιώσεις της ευρωπαϊκής ένωσης από το 1968. ∆ηλαδή απαγορεύεται να διακινείται φυτικό υλικό της αµπέλου και να είναι µολυσµένο από αυτές τις ιώσεις. Πρόσφατα, η ευρωπαϊκή ένωση, µε νέο κανονισµό (2019/2072), κάνει το πλαίσιο ακόµη πιο αυστηρό, και πλέον απαιτεί και για το standard υλικό, το υλικό µε κίτρινο καρτελάκι, να µην υπάρχει καµία ανοχή σε προσβολές από ιώσεις, 0% ανοχή.
Το καρούλιασµα είναι µια από τις δύο πιο επιβλαβείς ιώσεις, µε πολύ τραγικές συνέπειες αφού σε έντονες προσβολές παρατηρείτε µείωση της ευρωστίας και της ανάπτυξης των φυτών έως και 80%. Παράλληλα, το πρέµνο έχει µειωµένη φωτοσυνθετική ικανότητα. Μειώνεται το µέγεθος των σταφυλιών και η παραγωγή έως και 60%. Επηρεάζονται τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά της ποικιλίας µε αποτέλεσµα την χαµηλότερη συγκέντρωση σακχάρων στα σταφύλια και την χαµηλή περιεκτικότητα ανθοκυανών και πολυφαινόλων και µείωση της αρωµατικής έντασης έως και 70%. Πριν 10 χρόνια έγινε µια τεράστια οικονοµική µελέτη από το ίδρυµα Robert Mondavi (Center for wine Economics, E. Golino et al, 2013), µε θέµα τα πλεονεκτήµατα από την χρήση πιστοποιηµένου υλικού σε σύγκριση µε αµπελώνες που ήταν µολυσµένοι σε διάφορα ποσοστά, µόνο από έναν ιό, το καρούλιασµα τύπος 3. Το καρούλιασµα (τύπος 3 ) είναι µια εικόνα πολύ κοινή δυστυχώς για όλους τους αµπελουργούς την περίοδο του τρύγου. Είναι η χρονική περίοδος που τα συµπτώµατα από την συγκεκριµένη ίωση µπορούν να γίνουν ορατά.
Σε αυτή την µελέτη υπολόγισαν τις οικονοµικές συνέπειες από το καρούλιασµα τύπος 3 σε 2 βασικές περιοχές της Καλιφόρνιας την Napa και την Sonoma, και ταυτόχρονα τα οφέλη από την χρήση υγιούς υλικού. Χρησιµοποιήσαν µοντέλα όπου έκαναν διάφορα σενάρια για να υπολογίσουν την ταχύτητα εξάπλωσης της ίωσης, τo γεγονός της αφαίρεσης των ιωµένων φυτών σε ηλικιωµένους αµπελώνες και της επαναφύτευσης, τις επιπτώσεις της ιώσεις στην παραγωγή, στην τιµή των σταφυλιών και στην ευηµερία του αµπελουργού.
Τα δεδοµένά της συγκεκριµένης µελέτης είχαν να κάνουν µε κάθε λεπτοµέρεια που µπορεί να υπάρχει για την δηµιουργία και την καλλιέργεια ενός αµπελώνα. Έτσι κάποια από τα πιο βασικά δεδοµένα είναι: η πυκνότητα φύτευσης είναι στα 300 φυτά ανά στρέµµα, η παραγωγή είναι στα 750 κιλά το στρέµµα, η τιµή του σταφυλιού περίπου στα 2,20 ευρώ ανά κιλό, και από τις µετρήσεις και τις προηγούµενες µελέτες η ταχύτητα εξάπλωσης της ασθένειας στους αµπελώνες της περιοχής είναι στο 1,5% των συνολικών φυτών ανά στρέµµα και ανά χρονιά. ∆ηλαδή περίπου 4,5 φυτά κάθε χρόνο µολύνονται από την ασθένεια.
Επιπλέον, από τις παρατηρήσεις των ειδικών (Komar 2010 & Moutinho -Pereira 2012) θεωρήθηκε ότι το 30% των φυτών των αµπελώνων στις 2 περιοχές είναι µολυσµένα από την ίωση, καρούλιασµα τύπος 3. Επίσης θεωρήθηκε σαν δεδοµένο ότι το φυτικό υλικό που πολλαπλασιάζεται ως standard είναι µολυσµένο σε ένα ποσοστό 10%, το ένα τρίτο από το ποσοστό που είναι µολυσµένα τα αµπέλια. Τέλος έλαβαν υπόψιν τους, τις προηγούµενες µελέτες στις περιοχές, που αναφέρουν ότι τα ιωµένα φυτά παράγουν κατά µέσο όρο 35% λιγότερο κιλά κάθε χρόνο.
Συνεπώς, όταν σύγκριναν ένα αµπέλι χωρίς την ασθένεια µε τα αµπέλια των δεδοµένων παραπάνω, τότε βρήκαν ότι συνολικά το υγιές αµπέλι παράγει 10,5% παραπάνω σε σχέση µε το µολυσµένο αµπέλι, που έχει 30% των φυτών µε την ίωση. Κατά µέσο όρο λοιπόν το υγιές αµπέλι δίνει στον αµπελουργό 200 £ ανά στρέµµα περισσότερα κάθε χρόνο σε σχέση µε το µολυσµένο αµπέλι. Αναλύοντας τα δεδοµένα και τα σενάρια, βρήκαν ότι ο αµπελουργός έχει τις µεγαλύτερες οικονοµικές απώλειες όταν φυτεύει µε standard υλικό (µολυσµένο κατά 10,5%), και δεν σηµαδεύει και ξαναφυτεύει τα µολυσµένα φυτά µε υγιές υλικό. Το ακόµη πιο εντυπωσιακό, είναι ότι υπολόγισαν το κόστος επαναφύτευσης των ιωµένων φυτών σε 14,5 £ (εκρίζωση, άνοιγµα λάκκου, φύτευση φυτού, πότισµα, λίπασµα κ.α.) ανά φυτό, και βρήκαν ότι συµφέρει να κάνει αυτή την διαδικασία ο αµπελουργός κάθε χρόνο, γιατί το µέσο ετήσιο κέρδος από την αντικατάσταση των ιωµένων φυτών µε υγιές υλικό είναι στα 0,16 ανά πρέµνο ή 20 ευρώ ανά στρέµµα.
Τώρα, προσπαθώντας να κάνουµε µια αναγωγή στον ελληνικό αµπελώνα, και ψάχνοντας για δεδοµένα σε επίπεδο ιώσεων θα δούµε ότι τα πράγµατα δεν είναι και τόσο ευοίωνα για την ελληνική αµπελουργία. Ύστερα από έρευνες που έχουν γίνει για χρόνια στον ελληνικό αµπελώνα και κυρίως στις ελληνικές ποικιλίες τα νούµερα είναι συντριπτικά. Το καρούλιασµα της αµπέλου έχει µια συχνότητα προσβολής και µόλυνσης του φυτικού υλικού των ελληνικών µας ποικιλιών που ξεπερνά το 55% (Bakasietas et al, 20°συνέδριο ICVG 2023, & Varveri et al, στα πρόγραµµα Hellenoinos και ∆ρόµοι του κρασιού). Μάλιστα το ποσοστό αυτό µπορεί να αγγίξει και τα επίπεδα του 100% σε κάποιες ελληνικές ποικιλίες.
Οπότε αν λάβουµε υπόψιν µας τα οικονοµικά δεδοµένα τόσο της συγκεκριµένης µελέτης, αλλά και δεκάδων άλλων ερευνών, η οικονοµική βιωσιµότητα του ελληνικού αµπελώνα, δεν έχει καµία άλλη ελπίδα, παρά µόνο την σταδιακή αποσύνδεσή της από την ίωση του Καρουλιάσµατος που τόσο τον έχει ταλαιπωρήσει. Μια αποσύνδεση που δυστυχώς δεν µπορεί να γίνει µε άλλο τρόπο πέραν της σταδιακής επαναφύτευσης µε υγιές και πιστοποιηµένο υλικό.
Βελτιστη επιλογη η φυτευση πολυκλωνικων αµπελωνων
του Γιάννη Κανάκη
Για εµάς στο Φυτώριο Φασούλη, η παραγωγή υψηλής ποιότητας πολλαπλασιαστικού υλικού αµπέλου για την εγκατάσταση νέων αµπελώνων από τους αµπελουργούς, αποτελεί το κύριο µέληµα της δουλειάς µας και η συνεχής βελτίωση του είναι ο ατέρµονος στόχος. Η βελτίωση της ποιότητας των παραγόµενων φυτωρίων εξαρτάται από δύο χαρακτηριστικά, την φυτουγεία και το επιλεγµένο γενετικό υλικό για κάθε δεδοµένη ποικιλία. Και τα δύο επιτυγχάνονται µέσω της διαδικασίας της κλωνικής επιλογής.
Σε συνεργασία µε παθιασµένους αµπελουργούς και οινοποιούς σε όλα τα αµπελοτόπια της Ελλάδας, εδώ και 25 χρόνια συλλέγουµε βιοτύπους από γνωστές και άγνωστες ξεχασµένες ποικιλίες, δηµιουργώντας µια τράπεζα υποψήφιων κλώνων των ποικιλιών αυτών.
Σε συνεργασία µε το Εργαστήριο Αµπελολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών πραγµατοποιούµε κλωνική επιλογή και ταυτοποίηση των Ελληνικών ποικιλιών οινοποιίας, σταφυδοποιίας και επιτραπέζιων ποικιλιών.
Η διαδικασία είναι πολύχρονη και απαιτητική. Ταυτόχρονα µε την συνεργασία του Foundation Plant Services του πανεπιστηµίου του Davis οι υποψήφιοι κλώνοι ελέγχονται εξονυχιστικά για µια µακρά λίστα παθογόνων ιώσεων, ιοειδών, µυκοπλασµάτων, και βακτηρίων µε όλες τις σύγχρονες µεθόδους (Indexing, PCR, ELISA κα).
Αφού ο κάθε υποψήφιος κλώνος ολοκληρώσει την φάση της ταυτοποίησης, της φυτουγειονοµικού ελέγχου και της τεχνολογικής του αξιολόγησης, υποβάλετε φάκελος για εγγραφή του στον Εθνικό Κατάλογο σύµφωνα µε την νοµοθεσία.
Από αυτή την διαδικασία το Φυτώριο Φασούλη έχει εγγράψει ήδη στον Εθνικό κατάλογο και είναι διαθέσιµοι οι κάτωθι κλώνοι:
Το υπάρχον νοµοθετικό πλαίσιο επέτρεψε να ξεκινήσει και στην χώρα µας η διαδικασία κλωνικής επιλογής και εγγραφής κλώνων µετά από αδικαιολόγητες καθυστερήσεις προηγούµενων δεκαετιών. Κατά την εφαρµογή του έχει προκύψει από την εµπειρία µας ένα σηµαντικό πρόβληµα που οφείλεται στην ελλιπή ή λανθασµένη ταυτότητα ποικιλιών της αµπελογραφικής συλλογής του ΕΛΓΟ. Επιπλέον, η πολυκλωνικότητα των Ελληνικών ποικιλιών δυσχεραίνει την ταυτοποίηση ιδιαίτερα όταν γίνεται µε µοριακές µεθόδους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα στην πράξη να µην έχουµε όλοι
οι εµπλεκόµενοι µια ξεκάθαρη και σαφή πλήρη ταυτότητα για αρκετές ποικιλίες. Αυτό απαιτεί επιπλέον αµπελογραφική και µοριακή έρευνα από τον ΕΛΓΟ που τελικά καθυστερεί και την εγγραφή σχετικών κλώνων.
Όπως γνωρίζουµε, το αποτέλεσµα στα προϊόντα ενός κλώνου δεδοµένης ποικιλίας στο αµπέλι οφείλεται κατά το ήµισυ περίπου στo γενετικό του υπόβαθρο και κατά το ήµισυ στο περιβάλλον και τις κλιµατικές συνθήκες που επικρατούν. Έχοντας αυτό κατά νου και συνεκτιµώντας τις αλλαγές που έχουµε δει στο κλίµα και την τάση που οι ειδικοί περιγράφουν, προκύπτουν τα εξής:
- Τα χαρακτηριστικά ενός κλώνου που επιλέχθηκε σε ένα συγκεκριµένο αµπελοτόπι µπορεί να µην εκφράζονται µε τον ίδιο τρόπο και ένταση σε ένα άλλο αλλά ακόµη και στο ίδιο, από χρονιά σε χρονιά. Οι αµπελοκοµικές τεχνικές, που στην πραγµατικότητα τροποποιούν την επίδραση του περιβάλλοντος, µπορούν και έχουν πολύ καθοριστική επίδραση στο τελικό προϊόν, πολλές φορές µεγαλύτερη από την επίδραση του κλώνου.
- Υπάρχει ανάγκη επιλογής και χρήσης πολλαπλών κλώνων ανά ποικιλία για να διατηρηθεί όλη η υφιστάµενη γενετική ετερογένεια δεδοµένης ποικιλίας.
- Το πιο άµεσο και δεδοµένο επίτευγµα της κλωνικής επιλογής είναι ο πολλαπλασιασµός και εγκατάσταση αµπελώνων µε πιστοποιηµένο υγειές πολλαπλασιαστικό υλικό.
- Η βέλτιστη πρακτική στις αµπελοοινικές περιοχές όπου η κλωνική επιλογή είναι πολύ προχωρηµένη, υπάρχει πλήθος διαθέσιµων κλώνων και η γνώση των κλώνων είναι πολύχρονη, είναι να φυτεύουν πολυκλωνικά αµπέλια. Αυτά δίνουν την πολυπλοκότητα και την σταθερότητα µε δεδοµένη την κλιµατική αλλαγή. Εµείς στο φυτώριο Φασούλη προς αυτή την κατεύθυνση εργαζόµαστε.
*Γεωπόνος Οινολόγος Msc, Φυτώριο Αμπέλου Φασούλη
Ολόκληρο το ρεπορτάζ εδώ
