Τα αλιεύματα από την παράνομη αλιεία, υπολογίζεται ότι αποτελούν το ένα πέμπτο της παγκόσμιας παραγωγής. Η πρόοδος των μεταρρυθμίσεων στον τομέα της αλιείας σε ορισμένες χώρες είναι ενθαρρυντική, κυρίως σε σχέση με τη βιομηχανική αλιεία των μεγάλων σκαφών. Ωστόσο, σε άλλες χώρες, των οποίων η οικονομία στηρίζεται στην αλιεία μικρής κλίμακας, παρέχοντας τροφή, αποτελώντας πηγή ζωής για εκατομμύρια οικογένειες, η παράνομη αλιεία εμποδίζει τις μεταρρυθμίσεις.
Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν νόμοι, αλλά χρειάζεται να γίνουν περισσότερο σαφείς και συγκεκριμένοι και να μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικότερα πέρα από τα εθνικά σύνορα. Σε διαφορετική περίπτωση, ασυνείδητοι επιχειρηματίες θα συνεχίσουν να εκμεταλλεύονται την έλλειψη ρυθμίσεων και επίβλεψης. Αυτό έχει τεράστιες συνέπειες για όσους εξαρτώνται από την παράκτια αλιεία για την τροφή και την επιβίωσή τους.
Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι το 20-32 % των θαλασσινών που εισήχθησαν στις Ηνωμένες Πολιτείες πιθανότατα προήλθε από παράνομη, λαθραία και άναρχη αλιεία. Αυτό αντιπροσωπεύει ποσοστό 4%-16% της αξίας του συνόλου της παγκόσμιας παράνομης αλίευσης ψαριών, η οποία εκτιμάται σε 15-23 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Η συνεργασία μεταξύ των ΗΠΑ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις Ιαπωνίας βοηθάει σημαντικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Οι ΗΠΑ εισάγουν περισσότερο από το 90% των θαλασσινών που καταναλώνουν. Η Ιαπωνία είναι η δεύτερη χώρα σε εισαγωγή θαλασσινών μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η μεγαλύτερη ενιαία αγορά εισαγόμενων θαλασσινών προϊόντων στον κόσμο, εισάγοντας περίπου το 60% των ψαριών που καταναλώνει. Η κοινή δράση των τριών αυτών αγορών έχει τεράστια δυναμική.
Στα τέλη του 2011, η ΕΕ και οι ΗΠΑ συμφώνησαν να συνεργαστούν για την καταπολέμηση της παράνομης αλιείας. Σε λιγότερο από ένα χρόνο, η ΕΕ και η Ιαπωνία συμφώνησαν να συντονίσουν τις ενέργειές τους, ώστε να αποφευχθεί η παράνομη εισαγωγή αλιευμάτων, να ανταλλάξουν χρήσιμες πληροφορίες και να συνεργαστούν με περιφερειακές οργανώσεις διαχείρισης της αλιείας. Συμφώνησαν να ενθαρρύνουν και άλλες χώρες να επικυρώσουν και να εφαρμόσουν μια διεθνή συμφωνία γνωστή ως "Συμφωνία για μέτρα στην Είσοδο των Λιμένων" (PSMA), η οποία θα εμποδίσει τις παράνομες αλιευτικές δραστηριότητες.
Οι παράνομες αλιευτικές δραστηριότητες. βασίζονται σε διάφορες τακτικές και εκμεταλλεύονται ορισμένα κενά του διεθνούς δικαίου για να προωθήσουν τα προϊόντα τους στην αγορά. Τα «Λιμάνια της ευκαιρίας», γνωστά για τη χαλαρή εφαρμογή του νόμου ή την περιορισμένη ικανότητα ελέγχου, αποτελούν ένα εξαιρετικό μονοπάτι για παράνομους αλιείς και εταιρίες που επιδιώκουν να προωθήσουν τα αλιεύματά τους στην αγορά.
Το 2009 υιοθετήθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), η συμφωνία PSMA προκειμένου να ασκηθούν αυστηρότεροι λιμενικοί έλεγχοι επί των αλιευτικών σκαφών που φέρουν ξένη σημαία. Μέχρι σήμερα, 13 χώρες έχουν επικυρώσει αυτή τη συμφωνία, αλλά για να τεθεί σε ισχύ και να είναι αποτελεσματική σε παγκόσμιο επίπεδο, χρειάζονται άλλες 12 χώρες.
Είναι ενθαρρυντικό ότι σε κάποιες χώρες η παράνομη αλιεία δεν θεωρείται πλέον ένα «ορφανό» πολιτικό θέμα. Τον Μάρτιο, η ειδική ομάδα του Προέδρου Ομπάμα για την Παράνομη, Λαθραία και Άναρχη Αλιεία, ανακοίνωσε ένα σχέδιο δράσης. Αυτή η πολύ σημαντική πρωτοβουλία του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, υπογραμμίζει την ανάγκη για όλες τις εθνικές κυβερνήσεις να επικεντρωθούν στην αναδιανομή συγκεκριμένων πόρων και να αναπτύξουν συνεργασίες σε διεθνές επίπεδο.
Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις ως προς το θέμα αυτό. Οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί περιέχουν τα αυστηρότερα μέτρα ώστε να εμποδίζεται η πρόσβαση προϊόντων παράνομης αλιείας στην αγορά. Τα πρώτα δείγματα εφαρμογής των κανονισμών της ΕΕ είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Οι ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές έχουν ήδη εισάγει εξελιγμένα προγράμματα παρακολούθησης και επιτήρησης, ώστε να εμποδιστεί η πρόσβαση στην αγορά σε χώρες με υψηλά ποσοστά παράνομης αλιείας και έχουν θεσπίσει κυρώσεις σε όσους επιδίδονται στην παράνομη αλιεία εντός Ευρώπης. Επίσης, στηρίζουν τις χώρες που έχουν δεχθεί ήδη «κίτρινη ή κόκκινη κάρτα» να προχωρήσουν άμεσα σε μεταρρυθμίσεις στην εθνική τους νομοθεσία.
Για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του προβλήματος, θα πρέπει η ΕΕ, η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ να ακολουθήσουν κοινές πολιτικές, ώστε οι επιτήδειοι να μην μπορούν να έχουν πρόσβαση στις αγορές τους. Όσοι συμμορφώνονται με τους κανονισμούς θα μπορούν να επωφεληθούν με «ευνοϊκότερη» πρόσβαση. Μέσα από συλλογική δουλειά και με τη βοήθεια της εξελιγμένης τεχνολογίας μπορούν να συγκεντρωθούν πληροφορίες για τον ακριβή εντοπισμό προέλευσης των θαλασσινών, πότε και από ποιον έχουν αλιευθεί. Προσπάθειες -όπως για παράδειγμα το ηλεκτρονικό σύστημα τεκμηρίωσης των αλιευμάτων του ερυθρού τόνου του Ατλαντικού- αποτελούν ένα από τα αποτελεσματικότερα εργαλεία καταπολέμησης της παράνομης αλιείας.
Η καταπολέμηση της παράνομης αλιείας θα συμβάλει στη βιωσιμότητα των ωκεανών και της θαλάσσιας ζωής εξασφαλίζοντας τροφή για δισεκατομμύρια ανθρώπους. Η προσπάθεια αυτή όμως είναι ανάγκη να συνδυαστεί με την εντατικοποίηση των προσπαθειών από την Αρκτική έως την Ανταρκτική για την προστασία των σημαντικών ειδών που επηρεάζονται από τις αλιευτικές πρακτικές. Πρέπει να δημιουργηθούν πλήρως προστατευμένα θαλάσσια αποθέματα, ή «ζώνες αναγέννησης» ώστε να βοηθηθεί η ανανέωση και η αποκατάσταση της βιοποικιλότητας των ειδών. Είναι απαραίτητο επίσης να εφαρμοστούν εθνικές νομοθεσίες που θα θέτουν τέλος στην υπεραλίευση στα εγχώρια και διεθνή ύδατα.
Η παράνομη, λαθραία και άναρχη αλιεία είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να λυθεί από τις ηγεσίες των χωρών με συγκεκριμένη δράση και διεθνή συνεργασία. Με μεγάλη χαρά στρέφουμε την προσοχή μας στη Χιλή, η οποία φιλοξενεί το φετινό Συνέδριο για τους Ωκεανούς μας ,στη δέσμευση της πολιτικής ηγεσίας της σχετικά με την επικύρωση της PSMA και τη θέλησή της να λάβει δράση απέναντι στις παράνομες αλιευτικές δραστηριότητες.
Παραμένουμε αισιόδοξες ότι και άλλες χώρες θα συνεχίσουν στο δρόμο των αναγκαίων μέτρων για να τερματιστεί η μάστιγα της παράνομης αλιείας και ότι όλοι μαζί θα συνεργαστούμε για την αναγέννηση της ζωής των ωκεανών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η Μαρία Δαμανάκη, πρώην Επίτροπος Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας της Ε.Ε είναι η Γενική Εκτελεστική Διευθύντρια για τους Ωκεανούς στη Nature Conservancy. Η Yoriko Kawaguchi, πρώην Υπουργός Εξωτερικών και Υπουργός Περιβάλλοντος, είναι Επίτροπoς στην Παγκόσμια Επιτροπή Ωκεανών και Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Meiji. Η Jane Lubchenco, πρώην Αρμόδια της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ, είναι Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Oregon.
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στη διεθνή ιστοσελίδα «Project Syndicate»
