Επενδύει ξανά σε μικρούς παραγωγούς ελαιολάδου η Ευρώπη με μέτρα Planas

Είναι περίπου σαφές ότι η 15ετία ανάπτυξης του ευρωπαϊκού ελαιολάδου, κυρίως στη λογική των χαμηλών τιμών, μπορεί να επιβεβαίωσε την πρωτοκαθεδρία των Ισπανών στην παγκόσμια αγορά, δεν συνέβαλε ωστόσο σε μια ισόρροπη ενίσχυση όλων των κρίκων αξίας του προϊόντος, φέρνει δε καθημερινά σε όλο και πιο δύσκολη θέση τους ελαιοπαραγωγούς, ακόμα και στην Ισπανία.

Οι τελευταίες όλο και πιο πυκνές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στη χώρα της Ιβηρικής δεν είναι παρά η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι, ως αποτέλεσμα μιας πολυετούς πολιτικής που θέλει όλη τη δύναμη του ελαιολάδου να συγκεντρώνεται σε 2-3 μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις (π.χ. Deoleo), οι οποίες να καθίστανται με τον καιρό κυρίαρχες σε όλο τον κόσμο, χωρίς ωστόσο να οικοδομούν μεγάλη υπεραξία γύρω από το προϊόν και χωρίς βέβαια να είναι σε θέση να καλύψουν τη θέση του παραγωγού ως αναντικατάστατου κρίκου της αλυσίδας.

Το αδιέξοδο αυτής της πολιτικής, σε συνδυασμό με το κλίμα έντονης δυσαρέσκειας που καταγράφεται στις τάξεις των παραγωγών, υποχρεώνει σε πρώτο χρόνο την Ισπανική κυβέρνηση να αλλάξει ρότα, κάτι το οποίο διευκολύνεται και πανευρωπαϊκά, από την «πράσινη συμφωνία» στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την πολιτική Farm to Fork που ενισχύει τα προϊόντα ταυτότητας και υψηλής προστιθέμενης αξίας με το μικρότερο δυνατό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Στην ουσία αυτό που επιχειρούν τώρα οι Ισπανοί και το οποίο φαίνεται να ευλογεί με τη στρατηγικής της η Ε.Ε., είναι ο επαναπροσδιορισμός της μέχρι σήμερα στάσης, με ζητούμενο να δοθεί χώρος στα τοπικά προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας και ξεχωριστής ταυτότητας.

Το βέβαιο είναι ότι αυτή την πολιτική δεν θα μπορούσαν να φέρουν εις πέρας οι μεγάλες ραφιναρίες του ευρωπαϊκού νότου. Χρειάζεται μια συστηματική προσπάθεια να ενισχυθούν τα «μικρά σπίτια», δηλαδή οι τοπικοί παραγωγοί που είναι σε θέση να κάνουν πράξη τη διαφοροποίηση και μάλιστα στο ανώτερο δυνατό επίπεδο ποιότητας, είτε βασίζονται σε συνεργατικά σχήματα είτε συνιστούν ατομικές πρωτοβουλίες με σαφή αναφορά σε συγκεκριμένους παραγωγούς.

Είναι σαφές ότι αυτό το μοντέλο, είναι κάτι που θα μπορούσε να ταιριάξει γάντι στην εγχώρια παραγωγή ελαιολάδου, μιας και τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την ελαιοκαλλιέργεια στη χώρα μας, μπορούν υπό κάποιες προϋποθέσεις, να δώσουν πραγματικό χώρο σε μια τέτοια προσπάθεια διαφοροποίησης, ανάδειξης εξαιρετικών χαρακτηριστικών (πολυφαινόλες, ελαιοκανθάλη κ.α.) και φυσικά διάθεσης προϊόντος υψηλής προστιθέμενης αξίας.

Επιβεβαιωτικό των παραπάνω είναι και το ρεπορτάζ του Πέτρου Γκόγκου, στο ένθετο περιοδικό Ελαίας Καρπός που κυκλοφορεί ήδη στα περίπτερα μαζί με την Agrenda.

Ελαιόλαδο δύο ταχυτήτων στις παγκόσμιες αγορές: Μία που ανταποκρίνεται στη μαζική κατανάλωση διατηρώντας το χαρακτηρισμό «έξτρα παρθένο» και μία που μπορεί να καρπωθεί την προστιθέμενη αξία του «εκλεκτού», εισάγει η επιχειρούμενη ισπανική μεταρρύθμιση στον κλάδο, που εκφράστηκε διά στόματος του υπουργού Γεωργίας της χώρας, Luis Planas.

Το πρόσφατο πλάνο των δέκα θέσεων από την υπερδύναμη του ελαιολάδου, σε περίπτωση που εφαρμοστεί, αφήνει περιθώρια ώστε το προϊόν να βγει από τον σκληρό ανταγωνισμό που με επιμονή κρατά τις τιμές σε ολόκληρη την Ευρώπη σε επίπεδα κάτω του κόστους παραγωγής. Πρόκειται για μια εξέλιξη που έρχεται να συναντήσει την ελληνική παραγωγή σε μια περίοδο όπου ωριμάζουν οι μεμονωμένες προσπάθειες μικρών παραγωγών και τυποποιητών, οι οποίοι τις τελευταίες δεκαετίες δεν επιχείρησαν να αντιγράψουν το ισπανικό μοντέλο. Αντίθετα οι ίδιοι υπέστησαν τις πιέσεις μιας ευάλωτης αγοράς, όπως τη σχημάτισε η απότομη αύξηση της εντατικοποιημένης παραγωγής, επενδύοντας στο brand της παράδοσης και της αντίληψης «λίγο αλλά καλό» το ισπανικό μοντέλο. 

Ισοπεδωτική διαχείριση

Η στρατηγική της Ισπανίας την τελευταία εικοσαετία στο κομμάτι της ελαιοκομίας, κλείνοντας πλέον έναν κύκλο ανάπτυξης, δείχνει με σαφήνεια ότι λειτουργεί ισοπεδωτικά για την αγορά ελαιολάδου. Οι τιμές είναι καρφωμένες σε παράλογα χαμηλά επίπεδα και ακριβώς αυτός είναι ο πυρήνας της μεταρρύθμισης που επιχειρείται αρχής γενομένης από τη νέα εμπορική περίοδο. Αυτό το πλαίσιο πλέον προκαλεί πολιτική πίεση στην ισπανική κυβέρνηση και ο δεκάλογος έρχεται ως φιλοδοξία του υπουργού Γεωργίας της χώρας, Luis Planas, να βγάλει από το απάλευτο μις ματς τον ελαιοκομικό κόσμο της Ισπανίας, όσο οι ελαιοπαραγωγοί ετοιμάζονται ξανά για μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις αντίστοιχες με αυτές που ακινητοποίησαν τη Μαδρίτη τον Οκτώβριο του 2019.

Άμεσες παρεμβάσεις στην αγορά που θα διαμορφώσουν άλλες ισορροπίες προσφοράς και ζήτησης, αυστηροποίηση του πλαισίου της ιχνηλασιμότητας που θέλει να βάλει φρένο στις εισαγωγές από Τυνησία, προώθηση της παραδοσιακής ελαιοκομίας έναντι της υπέρπυκνης καλλιέργειας και ενίσχυση των προγραμμάτων προώθησης, αποτελούν τις βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες κινήσεις της ισπανικής ηγεσίας για την στήριξη του κλάδου, ενώ μακροπρόθεσμα περιλαμβάνεται ειδική ενίσχυση μέσω του Α’ και του Β’ Πυλώνα της νέας ΚΑΠ.

Ο πανευρωπαϊκός χαρακτήρας της μεταρρύθμισης

Να σηµειωθεί ότι αν και οι συζητήσεις δεν έχουν ολοκληρωθεί ανάµεσα στο υπουργείο και τους συντελεστές του κλάδου στην Ισπανία, πολλά από τα µελλοντικά βήµατα θα χρειαστούν τη σύµφωνη γνώµη των Βρυξελλών, κάτι που θα δώσει τελικά χαρακτήρα πανευρωπαϊκό στη µεταρρύθµιση. Σε τρεις κατηγορίες µπορούν να χωριστούν τα δέκα µέτρα του Luis Planas. Στην πρώτη εντάσσονται µέτρα ρύθµισης της αγοράς, στη δεύτερη επιχειρείται η βελτίωση της θέσης των παραγωγών που διαχειρίζονται παραδοσιακούς ελαιώνες, αφού είναι αυτοί που έχουν υποστεί τις περισσότερες πιέσεις από την εντατικοποίηση της παραγωγής, και στην τρίτη πρωτοβουλίες που µπορούν να υλοποιηθούν µέσω της επερχόµενης ΚΑΠ.

«Έντεχνος» περιορισμός του όγκου παραγωγής: Αντιδρά ήδη η βιομηχανία σε κάθε πρόταση που σχετίζεται με τη μείωση του παραγόμενου ελαιολάδου

Μέτρα ρύθμισης της αγοράς, είτε μέσω του «έντεχνου» περιορισμού του όγκου παραγωγής ελαιολάδου, είτε με διακριτικά μέτρα αποθεματοποίησης του προϊόντος, αποτελούν την πρώτη δέσμη:

Εθελοντικό σύστημα μείωσης παραγωγής ως μέτρο αυτορρύθμισης για τους συνεταιρισμούς (που αντιπροσωπεύουν στην Ισπανία το 67% της παραγωγής ελαιολάδου) ώστε να περιορίσουν έως και 10% την παραγωγή τους όποτε η προσφορά σε μια εμπορική περίοδο είναι πολύ υψηλή, κάτι που θα εξασφάλιζε σταθερότητα των τιμών. Ωστόσο η ισπανική βιομηχανία αντιδρά στο μέτρο αυτό και σε κάθε σχετική πρόταση, με τον Rafael Pico Lapuente, γενικό διευθυντή της Asoliva, της Ένωσης Τυποποιητών, Εξαγωγέων και Εμπόρων της χώρας της Ιβηρικής, να εξηγεί πως «η βιομηχανία θέλει μια ελεύθερη αγορά. Δεν μπορεί η τιμή να σχηματίζεται από την πραγματική προσφορά και ζήτηση».

Πρότυπα ποιότητας για την εδραίωση της πρώιμης συγκομιδής ελιών. Με αυτόν τον τρόπο το υπουργείο της Ισπανίας υπολογίζει ότι από τη μια θα μειωθούν οι όγκοι, από την άλλη το ελαιόλαδο θα αποκτήσει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία.

Ρύθμιση της παραγωγής ελαιολάδου στον τομέα της μεταποίησης. Με αυτό τον τρόπο μέρος του ελαιολάδου που παράγεται και συσκευάζεται σε μια ορισμένη χρονική περίοδο θα μπορούσε να αποθεματοποιηθεί προσωρινά.

Αναβάθμιση παραδοσιακών ελαιώνων: Δύο κατηγορίες στο ελαιόλαδο με όφελος για το ελληνικό προιόν

Η δεύτερη κατηγορία μέτρων επιχειρεί τη βελτίωση της θέσης των παραγωγών που διαχειρίζονται παραδοσιακούς ελαιώνες, αφού είναι αυτοί που έχουν υποστεί τις περισσότερες πιέσεις από την εντατικοποίηση. Η δέσμη μέτρων αυτή αναμένεται ότι θα διαμορφώσει διεθνή πρότυπα δύο κατηγοριών στο ελαιόλαδο, επιδρώντας θετικά και στην ελληνική παραγωγή.

Νέα πρότυπα τυποποίησης και σήμανσης, που διαφοροποιούν το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο το οποίο έχει παραχθεί από αλυσίδες παραγωγής υψηλού κόστους, όπως είναι οι παραδοσιακοί ελαιώνες, συγκαταλέγονται στο τέταρτο μέτρο του δεκαλόγου. Αυτό θα εξασφαλίζει προστιθέμενη αξία που συνδέεται με κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη του προϊόντος. Σε περίπτωση που αυτό το μέτρο βρει ανταπόκριση, αναμένεται ότι θα επηρεάσει το σύνολο της ελληνικής παραγωγής, που μέχρι τώρα αξιοποιούνταν κυρίως γα βελτίωση των ισπανικών και ιταλικών blends. Πρόκειται για μια ξεκάθαρη διαφοροποίηση μεταξύ των έξτρα παρθένων ελαιολάδων που προέρχονται από παραδοσιακούς ελαιώνες και εκείνων που προέρχονται από νέες φυτείες πυκνής και υπέρπυκνης φύτευσης.

Νέο ποιοτικό πρότυπο για το ελαιόλαδο. Βασιλικό διάταγμα βρίσκεται ήδη υπό επεξεργασία και σκοπός του είναι η βελτίωση της ποιότητας και της ιχνηλασιμότητας του ελαιολάδου. Το πλαίσιο αυτό απαιτεί σαφή στοιχεία για την προέλευση των ελαιολάδων τόσο σε επίπεδο χώρας, όσο και σε επίπεδο ελαιώνα αλλά και βαθμών οξύτητας σε κάθε στάδιο ως το εμπόριο.

Στην τρίτη δέσμη μέτρων, που εκφράστηκαν διά στόματος του υπουργού Γεωργίας της χώρας, Luis Planas.περιλαμβάνονται πρωτοβουλίες που μπορούν να υλοποιηθούν μέσω της επερχόμενης ΚΑΠ. Σε αυτές ανήκουν στόχοι που ανταποκρίνονται στη νέα στρατηγική «Από το χωράφι στο πιάτο» της ΕΕ, αλλά και πολιτικές που θα υποχρεώσουν αφενός μια κοινή συμφωνία ανάμεσα στα παραγωγικά κέντρα της Ευρώπης, εν είδει μιας ΚΟΑ για την ελιά, αφετέρου θα μεταφέρουν πίεση σε Ρώμη και Αθήνα προκειμένου να ενσωματώσουν παρόμοιες πολιτικές προκειμένου να μην υστερούν οι ελαιοπαραγωγοί της Ελλάδας και της Ιταλίας σε κοινοτικά εργαλεία και χρηματοδοτήσεις. Σημειώνεται πως οι παρεμβάσεις σε αυτή την κατηγορία μεταρρυθμίσεων ευνοούν και πάλι τον παραδοσιακό τρόπο ελαιοκομίας.

Στη νέα ΚΑΠ πρόβλεψη στήριξης του βασικού εισοδήματος των παραγωγών που διαχειρίζονται παραδοσιακούς ελαιώνες, μέσω συνδεδεμένων και άμεσων ενισχύσεων αλλά καιeco-schemes δενδρωδών καλλιεργειών.

Διαμόρφωση συγκεκριμένων προγραμμάτωνγια τον ελαιοκομικό τομέα στη μελλοντική ΚΑΠ, τα οποία θα συνδυάζουν κονδύλια από τον Α’ Πυλώνα, μαζί με ειδικά μέτρα, αντίστοιχα εκείνων που εφαρμόζονται στον αμπελοοινικό τομέα. Τα προγράμματα αυτά θα μπορούν να ρυθμίζουν την προσφορά και να επιδοτούν την ποιότητα.

Αύξηση των βιολογικών ελαιώνων μέχρι το 2030,μέσω κινήτρων που θα διαμορφωθούν στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ. Το μέτρο αυτό θα επιτρέψει τον τριπλασιασμό των εκτάσεων σε ορίζοντα δεκαετίας.

Μέσω της ΚΑΠ, αναδόμηση του παραδοσιακού ελαιώνα, μέσω προγραμμάτων ανάπτυξης που θα επιτρέψουν την αγορά εξοπλισμού που θα μειώσει αισθητά το κόστος. Πρόκειται για έντονα εξατομικευμένες εκμεταλλεύσεις, οι οποίες με τα κονδύλια του Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης θα υποστούν ευνοϊκές δομικές αλλαγές που θα αυξήσουν την παραγωγικότητά τους και θα συμπιέσουν τα κόστη.

Η ενίσχυση των προγραμμάτων προώθησης ολοκληρώνει τον δεκάλογο των Ισπανών

Το µέτρο που συµπληρώνει τον δεκάλογο είναι τα προγράµµατα προώθησης, τα οποία ναι µεν υφίστανται και τώρα, ωστόσο ήδη από τη νέα εµπορική περίοδο αναµένεται να αυξηθεί η κατανοµή του προϋπολογισµού για την πραγµατοποίηση περισσότερων εκστρατειών, ιδίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε αγορές Τρίτων χωρών, για τη διάδοση του ελαιολάδου, ειδικά του προερχόµενου από παραδοσιακούς ελαιώνες, ως το έµβληµα της Μεσογειακής ∆ιατροφής.