Δύο χρόνια μετά την εφαρμογή του, ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 1009/2019 παραμένει στο επίκεντρο συζητήσεων, καθώς η παρουσία των τελικών προϊόντων θρέψης στα καταστήματα εφοδίων παραμένει ένας γολγοθάς για τους εμπλεκόμενους στο πεδίο. Ο κανονισμός που τέθηκε επίσημα σε ισχύ στις 16 Ιουλίου 2022, θέτει όρους και προϋποθέσεις για μεγάλο αριθμό νέων κατηγοριών προϊόντων λίπανσης, που δεν περιλαμβάνονταν στον ήδη υφιστάμενο. Ωστόσο, όπως όλα δείχνουν παρέμειναν ανοιχτά ζητήματα, όσον αφορά τους νέους τύπους λιπασμάτων (βιοδιεγέρτες, εδαφοβελτιωτικά κ.α.), τα οποία και έρχεται να καλύψει το νέο σχέδιο της Υπουργικής Απόφασής για τα νέου τύπου λιπάσματα. Το κείμενο έχει ήδη αποσταλεί για υπογραφή από την ηγεσία.
Τη δυνατότητα να ενημερωθούν από πρώτο χέρι όσον αφορά τις εξελίξεις γύρω από τον κανονισμό και τις σχετικές τροποποιήσεις είχε σχεδόν το σύνολο των μελών του Συνδέσμου Παραγωγών και Εμπόρων Λιπασμάτων, στο πλαίσιο του 4ου Εκπαιδευτικού Σεμιναρίου που φιλοξένησε στις 8 Νοεμβρίου το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιά.
Την έναρξη του σεμιναρίου κήρυξε ο πρόεδρος του ΣΠΕΛ, Δημήτρης Ρουσσέας, ο οποίος ανέφερε χαρακτηριστικά ότι το «κανονιστικό πλαίσιο όπως διαμορφώνεται δεν είναι απλά μια νομοθεσία η οποία διέπει την κυκλοφορία και τους κανονισμούς για τα προϊόντα θρέψης και λιπάσματα, αλλά επηρεάζει σημαντικά τον αγροδιατροφικό τομέα και τη γεωργική παραγωγή». Τόνισε τη σημασία ενός ευέλικτου και προσαρμοσμένου πλαισίου, που να είναι «ευέλικτο και προσαρμοσμένο στα νέα δεδομένα και στις νέες συνθήκες τόσο του περιβάλλοντος καλλιεργειών όσο και της αγοράς».
Στη συνέχεια, ο αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Αττικής – Πειραιώς, Νίκος Καραγεωργίου, υπογράμμισε την ανάγκη στενότερης συνεργασίας μεταξύ της βιομηχανίας τροφίμων και του κλάδου λιπασμάτων. Επιπλέον, τόνισε πως η ενίσχυση της παραγωγικότητας είναι κρίσιμη, δεδομένου ότι η Ελλάδα υπολείπεται σε έσοδα ανά καλλιεργήσιμο στρέμμα συγκριτικά με χώρες όπως η Ολλανδία και το Ισραήλ. Πρότασή του η μύηση όλο και περισσότερων αγροτών στη χρήση των θερμοκηπίων με απότοκο την αύξηση των ετήσιων σοδειών, επισημαίνοντας φυσικά και το πρόβλημα του κατακερματισμένου κλήρου που αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής γεωργίας.
Καίρια ήταν η παρουσία και τοποθέτηση του υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης, Διονύσιου Σταμενίτη, ο οποίος επισήμανε τη σημασία των λιπασμάτων στην εποχή της κλιματικής κρίσης και της αυξημένης ανάγκης για επισιτιστική επάρκεια. «Τα λιπάσματα αποτελούν κρίσιμο παράγοντα για την ενίσχυση της αγροτικής παραγωγικότητας, καθώς προσφέρουν απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, αυξάνοντας τις αποδόσεις και βελτιώνοντας την ποιότητα των προϊόντων. Η σωστή και βιώσιμη χρήση τους συνεισφέρει στη διατήρηση της εδαφικής υγείας και καθιστά τα γεωργικά προϊόντα πιο ανταγωνιστικά».
Ο υφυπουργός υπογράμμισε επίσης, την ανάγκη εξισορρόπησης ανάμεσα στη βιωσιμότητα και το κόστος για τους παραγωγούς, δεδομένων των περιβαλλοντικών προκλήσεων. «Η βιομηχανία λιπασμάτων καλείται να προσαρμοστεί και να καινοτομήσει για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της αγοράς και της νέας ΚΑΠ, προωθώντας βιώσιμες πρακτικές. Η Ελλάδα, ως μια σημαντική αγροτική χώρα, πρέπει να διατηρήσει την παραγωγική της υπεροχή, ειδικά σε προϊόντα όπως το ελαιόλαδο, τα σταφύλια και τα λαχανικά.»
Όπως ανέφερε ο υφυπουργός, η κυβέρνηση εργάζεται για τη διασφάλιση ασφαλών και αποτελεσματικών λιπασμάτων μέσω νομοθετικών ρυθμίσεων, όπως ο κανονισμός 1009/2019, και με την ανάπτυξη ψηφιακών υπηρεσιών για την ταχύτερη έγκριση αδειών. Συνολικά, η στρατηγική για την ελληνική γεωργία επικεντρώνεται στην αειφορία, την καινοτομία και τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με συστηματική και συνεπή δράση από την ηγεσία του ΥπΑΑΤ.
Στο πλαίσιο της πρώτης εισήγησης, η Δρ. Θεοδώρα Νικολακοπούλου, Policy Officer στην DG GROW της Κομισιόν, παρουσίασε τις εξελίξεις γύρω από τον Κανονισμό ΕΕ 1009/2019 για τα προϊόντα λίπανσης. Όπως μας ενημέρωσε, ο κανονισμός καλύπτει αποκλειστικά τα προϊόντα με σήμανση CE, αφήνοντας περιθώριο στα κράτη-μέλη να ρυθμίζουν τα υπόλοιπα μέσω εθνικής νομοθεσίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει επιπλέον παραρτήματα, με ορισμένες εξαιρέσεις, όπως τα όρια καδμίου και οι κατηγορίες των προϊόντων, οι οποίες παραμένουν αμετάβλητες.
Μέχρι στιγμής, ο κανονισμός έχει υποστεί 14 τροποποιήσεις, ενώ οι εργασίες συνεχίζονται από ομάδα εμπειρογνωμόνων της ΕΕ που συναντιέται τακτικά. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχωρά στη δημοσίευση ευρωπαϊκών προτύπων, με δύο να είναι ήδη διαθέσιμα. Σχεδιάζονται μελέτες για την ενσωμάτωση επιπλέον προϊόντων, όπως επεξεργασμένη κοπριά, με έμφαση στη βιοαποικοδόμηση και τη συλλογή δεδομένων αγοράς για περαιτέρω τροποποιήσεις. Περισσότερα επί του θέματος, θα συζητηθούν φυσικά και στην επόμενη συνάντηση της Κομισιόν στις 26 και 27 Νοεμβρίου.
Στην εισήγησή του, με θέμα «Εξελίξεις όσον αφορά τη θέσπιση εθνικών κανονιστικών ρυθμίσεων στον τομέα των λιπασμάτων» ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Κλιματικής Αλλαγής του ΥπΑΑΤ, δρ. Κωνσταντίνος Μίχος, επισήμανε τα διοικητικά εμπόδια και τις νομικές αγκυλώσεις που καθυστερούν την πρόοδο στον τομέα των λιπασμάτων, και ειδικότερα στις διαδικασίες αδειοδότησης και διάθεσής τους στην αγορά. Παρά τα προβλήματα, τόνισε ότι η ελληνική νομοθεσία βασίζεται στον Νόμο 4235/2014, ο οποίος καθορίζει τους τύπους λιπασμάτων που επιτρέπεται να κυκλοφορούν στη χώρα, σύμφωνα με τις νέες κανονιστικές ρυθμίσεις και τις ευρωπαϊκές οδηγίες.
Ο Δρ. Μίχος παρουσίασε επίσης την ολοκλήρωση του σχεδίου για τους νέους τύπους λιπασμάτων από τις υπηρεσίες του ΥπΑΑΤ, το οποίο αναμένεται να περιλαμβάνει εκτενή παραρτήματα για κάθε κατηγορία λιπάσματος, προσδιορίζοντας τα θρεπτικά συστατικά, τη διαλυτότητα και τις φυσικές και μηχανικές τους ιδιότητες.
Στη συνέχεια, υπογράμμισε ότι οι νέες ρυθμίσεις θα καταργήσουν την ανάγκη για εφάπαξ κανονιστικές εγκρίσεις και θα επιτρέψουν την κυκλοφορία λιπασμάτων σύμφωνα με μια λίστα επιτρεπόμενων προϊόντων, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούν τις απαιτήσεις του νέου νομοθετήματος. Αυτή η αλλαγή αναμένεται να μειώσει τις οικονομικές επιβαρύνσεις για τις εταιρείες και να επιταχύνει τη διαδικασία αδειοδότησης. Επιπλέον, σημείωσε ότι η νέα νομοθεσία θα θέσει όρια ανοχής για τους επιμολυντές σύμφωνα με τον Κανονισμό 1009/2019, με χαλαρότερες οριακές τιμές. Μεταβατική περίοδος για τη νέα υπουργική απόφαση έχει ορισθεί αυτή των τριών ετών, προκειμένου να εναρμονιστούν οι βιομηχανίες λιπασμάτων με τα νέα δεδομένα.
Η ανακοίνωση του ΣΠΕΛ
Εκδήλωση αφιερωμένη στο ευρωπαϊκό και εθνικό νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την κυκλοφορία λιπασμάτων, καθώς και στις τάσεις και εξελίξεις που επικρατούν στον κλάδο της θρέψης φυτών οργάνωσε ο ΣΠΕΛ στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιά (ΕΒΕΠ) την Παρασκευή 8/11/2024.
Στην εκδήλωση, η οποία στην πράξη αποτελεί το 4ο Συνέδριο του ΣΠΕΛ με επίκεντρο το ρυθμιστικό περιβάλλον, διακεκριμένοι εισηγητές καθώς και περισσότεροι από 100 συμμετέχοντες, είτε με φυσική παρουσία είτε διαδικτυακά, είχαν την ευκαιρία να αναλύσουν και να συζητήσουν τη δυναμική που διαμορφώνεται στον κλάδο των λιπασμάτων.
Ο Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, κ. Σταμενίτης Διονύσης τόνισε τη σημασία των λιπασμάτων για τη διασφάλιση της επισιτιστικής επάρκειας, ειδικά εν μέσω προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή. Ανέφερε ότι τα λιπάσματα αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς παραγωγικούς συντελεστές, νευραλγικής σημασίας στην ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα. Όπως είπε, ο κλάδος των λιπασμάτων καλείται να προσαρμοστεί και να καινοτομήσει για να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις της αγοράς και της ΚΑΠ, προωθώντας βιώσιμες και φιλοπεριβαλλοντικές πρακτικές, σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ο Πρόεδρος του ΣΠΕΛ, κ. Ρουσσέας Δημήτρης εστίασε στην ανάγκη συνεργασίας μεταξύ της βιομηχανίας λιπασμάτων και των αρμόδιων αρχών για τη διαμόρφωση ενός δίκαιου, ασφαλούς και ευέλικτου νομοθετικού πλαισίου, ικανού να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις του καταναλωτή και της βιομηχανίας, καθώς και να προσθέτει εργαλεία στον αγρότη για να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Ο Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Αττικής Πειραιώς (ΣΒΑΠ), κ. Καραγεωργίου Ν. ανέδειξε την ανάγκη για στενότερη συνεργασία μεταξύ της βιομηχανίας τροφίμων και του κλάδου λιπασμάτων, αναδεικνύοντας τον καίριο ρόλο των λιπασμάτων στην αύξηση της παραγωγής και τη διασφάλιση υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών των αγροτικών προϊόντων.
Στην πρώτη ενότητα της εκδήλωσης, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από την DG GROW παρουσίασε τις βασικές αρχές και απαιτήσεις του Ευρωπαϊκού Κανονισμού κυκλοφορίας λιπασμάτων, με έμφαση τις 14 τροποποιήσεις που ήδη έχουν δημοσιευτεί από την ημέρα εφαρμογής του. Μεταξύ άλλων, στην παρουσίαση αναλύθηκε η δυνατότητα υιοθέτησης ψηφιακής ετικέτας στα προϊόντα λίπανσης, καθώς και τα νέα κριτήρια αξιολόγησής των πολυμερών υλικών που χρησιμοποιούνται ως συστατικά στα λιπάσματα. Με βάση τα στοιχεία που αναφέρουν οι τεχνικές μελέτες, που αναθέτει η ΕΕ σε εξωτερικούς συνεργάτες, αναμένεται το επόμενο διάστημα να συμπεριληφθούν ως συστατικά για την παραγωγή λιπασμάτων (α) νέα υλικά από ζωικά υποπροϊόντα, (β) νέοι μικροοργανισμοί, αλλά και να δημοσιευτεί οδηγός για τον τρόπο δημιουργίας των τεχνικών φακέλων των προϊόντων λίπανσης από τους παρασκευαστές. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στον προαιρετικό χαρακτήρα του Κανονισμού και στη δυνατότητα των κρατών μελών να διακινούν τα προϊόντα λίπανσης με τις εθνικές τους νομοθεσίες.
Ακολούθησε η παρουσίαση του Προϊστάμενου της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Κλιματικής Αλλαγής του ΥΠΑΑΤ, Δρ. Μίχου Κ., ο οποίος παρουσίασε τις εξελίξεις όσον αφορά τη θέσπιση εθνικών κανονιστικών ρυθμίσεων στον τομέα των λιπασμάτων και συναφών προϊόντων. Αναφέροντας χαρακτηριστικά τη δυνατότητα που ορίζει ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός, αλλά και ο εθνικός νόμος ότι με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ορίζονται οι τύποι λιπασμάτων που μπορούν να κυκλοφορούν στη χώρα και τα στοιχεία που προσδιορίζουν κάθε λίπασμα, ανάλυσε την προτεινόμενη πρόταση για τη διαμόρφωση του εθνικού πλαισίου κυκλοφορίας προϊόντων λίπανσης.
Στη δεύτερη ενότητα, πραγματοποιήθηκε διεξοδική ανασκόπηση των νέων τάσεων που συζητιούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και των τροποποιήσεων που αναμένονται να ενσωματωθούν στο νομοθετικό πλαίσιο των λιπασμάτων στο μέλλον. Συγκεκριμένα, ο κ. Barton David παρουσίασε τις θέσεις του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιοδιεγερτών - EBIC, τονίζοντας τα βασικά σημεία που θεωρούν ότι υπολείπεται ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός Λιπασμάτων. Συγκεκριμένα ανέφερε την υποχρέωση να είναι εγγεγραμμένα στον κανονισμό Reach όλα τα συστατικά ανεξάρτητα από τον όγκο παραγωγής, την περιορισμένη λίστα των μικροοργανισμών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως συστατικά προϊόντων λίπανσης, την απαγόρευση της χρήσης των φωσφορικών, την μη συμπλήρωση των συστατικών που προέρχονται από ζωικά υποπροϊόντα, που όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να δρουν περιοριστικά για τη βιομηχανία παραγωγής βιοδιεγερτών.
Στο πλαίσιο του Σεμιναρίου, ο κ. Σφέτσας Θ., Τεχνικός Υπεύθυνος της Qlab, παρουσίασε τα αποτελέσματα της τεχνικής μελέτης που ανατέθηκε στην QLAB από την ΕΕ, για την ένταξη νέων υλικών στην κατηγορία συστατικών προερχόμενα από ζωικά υπο-προϊόντα. Συγκεκριμένα από τα 12 υλικά, που υπάρχουν στη μελέτη και αναμένεται να δημοσιευτεί το επόμενο διάστημα,, παρουσίασε ως παραδείγματα την μεταποιημένη ζωική πρωτεΐνη. Στη συνέχεια της παρουσίασης του, περιέγραψε πως μπορεί το χωνεμένο οργανικό υπόλειμμα από αναερόβια επεξεργασία να χρησιμοποιηθεί στα προϊόντα λίπανσης, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της υγείας των εδαφών, αλλά και μειώνοντας το ανθρακικό αποτύπωμα. Η Dr. Laura van Schöll, από το Ερευνητικό Ινστιτούτο ΝΜΙ (Nutriënten Management Instituut), παρουσίασε τα στοιχεία της τεχνικής μελέτης που έχουν αναλάβει από την ΕΕ, σχετικά με την προσθήκη νέων συστατικών υλικών στον Ευρωπαϊκό Κανονισμό Κυκλοφορίας Λιπασμάτων. Τα υλικά που αξιολογούνται περιλαμβάνουν καινοτόμα υλικά, όπως υποπροϊόντα από τη βιομηχανία ζωοτροφών, επεξεργασμένα ανθρώπινα εκκρίματα μέσω νιτροποίησης και απόσταξης, ανακτημένα θρεπτικά στοιχεία όπως, για παράδειγμα από ανακυκλωμένες μπαταρίες κτλ. Τα συστατικά που αξιολογούνται στη μελέτη προέκυψαν από τη δημόσια διαβούλευση που είχε πραγματοποιηθεί το 2022 και τα αποτελέσματα της μελέτης, σημείωσε, ότι θα δημοσιευτούν το 2025.
Η τελευταία ενότητα του Σεμιναρίου ήταν αφιερωμένη στους εκπροσώπους των Κοινοποιημένων Οργανισμών (ΚΟ), οι οποίοι ανέλυσαν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η βιομηχανία λιπασμάτων στην εφαρμογή των νομοθετικών πλαισίων. Ο Tettelaar Giel, Πρόεδρος των ΚΟ και Πρόεδρος της EFCI Register, ο κ. Βαπορίδης Σ. από την TUV AUSTRIA HELLAS, και η κα Pyjor Magdalena από την EFCI Register ανέφεραν χαρακτηριστικά ότι η υιοθέτηση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού επιτρέπει στα προϊόντα λίπανσης να κυκλοφορούν ελεύθερα σε όλα τα Κράτη Μέλη, ότι οι ΚΟ έχουν δημοσιευμένα πρωτόκολλα για τις διαδικασίες που απαιτείται να ακολουθούν οι οικονομικοί φορείς, αλλά και ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις διαδικασίες ελέγχου της συμμόρφωσης της κυκλοφορίας λιπασμάτων.
Ο ΣΠΕΛ, πρωτοπόρος στη διοργάνωση συνεδρίων και σεμιναρίων για τα μέλη του, οργάνωσε μια ολοκληρωμένη ενημερωτική και εκπαιδευτική ολοήμερη εκδήλωση, η οποία εξελίχθηκε σε μία δυναμική συνάντηση.
Με την παρουσία του συνόλου των μελών του ΣΠΕΛ, αλλά και των εκπροσώπων της Πολιτικής Ηγεσίας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των υπηρεσιών, της ακαδημαϊκής κοινότητας και των φορέων, αναδείχτηκε η σημασία του διαλόγου και της συνεργασίας στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων θέσεων και πολιτικών, αλλά και στοχευμένης στρατηγικής για τον κλάδο των λιπασμάτων σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον.
Τα Μέλη του ΣΠΕΛ μέσα από αυτές τις εκδηλώσεις αποκτούν τη γνώση, αλλά και τα εργαλεία, ώστε όχι μόνο να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις του νομοθετικού πλαισίου, αλλά να μεταστρέψουν αυτές τις αλλαγές σε επιχειρηματικές ευκαιρίες για ανάπτυξη και καινοτομία.
Η δυναμική συμμετοχή των Μελών του ΣΠΕΛ αποδεικνύει τη δέσμευση του κλάδου να παράγει Προϊόντα Λίπανσης Υψηλών Προδιαγραφών που προσθέτουν αξία στον αγροδιατροφικό κλάδο.
