Η νέα νομοθεσία αποσκοπεί στην προσαρμογή των κανόνων της ΕΕ στις τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών. Η πρόταση δημιουργεί δύο διαφορετικές οδούς για τη διάθεση φυτών που έχουν προέλθει από νέες γονιδιωματικές τεχνικές (NΓT) στην αγορά:
- Κατηγορίας 1 NΓT: φυτά που θα μπορούσαν να προκύψουν με φυσικό τρόπο ή μέσω συμβατικών μεθόδων αναπαραγωγής- θα εξαιρούνται από τους κανόνες που ορίζονται σήμερα στη νομοθεσία για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ) και δεν θα πρέπει να επισημαίνονται- ωστόσο, οι σπόροι που παράγονται με αυτές τις τεχνικές θα πρέπει να επισημαίνονται.
- Κατηγορία 2 NΓT: όλα τα άλλα φυτά NΓT - θα εφαρμόζονται οι κανόνες της νομοθεσίας για τους ΓΤΟ (συμπεριλαμβανομένης της εκτίμησης κινδύνου και της έγκρισης πριν από τη διάθεσή τους στην αγορά)- θα πρέπει να φέρουν σχετική σήμανση.
Επιπλέον, η πρόταση αποκλείει τη χρήση των NΓT στη βιολογική παραγωγή.
Ξεφυλλίστε σε υψηλή ανάλυση το ένθετο Fertilizer Management 2025
Κύριες αλλαγές που συμφωνήθηκαν από το Συμβούλιο
Το Συμβούλιο υποστηρίζει τα ανωτέρω κύρια στοιχεία της πρότασης της ΕΕΤ, η οποία δημοσιεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, το Συμβούλιο προτείνει ορισμένες αλλαγές στη διαπραγματευτική του εντολή, λαμβάνοντας υπόψη τους περιβαλλοντικούς και υγειονομικούς στόχους, καθώς και τις ανησυχίες σχετικά με την κατοχύρωση πατεντών. Αυτές περιλαμβάνουν:
Καλλιέργεια και παρουσία φυτών προερχόμενων από νέες γονιδιωματικές τεχνικές
- Δικαίωμα εξαίρεσης από την καλλιέργεια: βάσει της εντολής του Συμβουλίου, τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν να απαγορεύσουν την καλλιέργεια φυτών της κατηγορίας 2 NΓT στην επικράτειά τους.
- Προαιρετικά μέτρα συνύπαρξης: τα κράτη μέλη μπορούν να λάβουν μέτρα για να αποφύγουν την ακούσια παρουσία φυτών της κατηγορίας 2 NΓT σε άλλα προϊόντα και θα πρέπει να λάβουν μέτρα για την αποφυγή της διασυνοριακής μόλυνσης.
- Η θέση του Συμβουλίου διευκρινίζει επίσης ότι, προκειμένου να αποφευχθεί η ακούσια παρουσία φυτών της κατηγορίας 1 NΓT στη βιολογική γεωργία στην επικράτειά τους, τα κράτη μέλη μπορούν να λάβουν μέτρα, ιδίως σε περιοχές με ειδικές γεωγραφικές συνθήκες, όπως ορισμένες νησιωτικές χώρες της Μεσογείου και νησιωτικές περιοχές.
Φυτά κατηγορίας 1 NΓT και κατοχύρωση διπλώματος ευρεσιτεχνίας
Σύμφωνα με την εντολή του Συμβουλίου, όταν υποβάλλουν αίτηση για την καταχώριση ενός φυτού ή προϊόντος της κατηγορίας 1 NΓT, οι εταιρείες ή οι παραγωγοί πρέπει να υποβάλλουν πληροφορίες για όλα τα υφιστάμενα ή εκκρεμή διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Οι πληροφορίες σχετικά με τις πατέντες πρέπει να περιλαμβάνονται σε μια δημόσια διαθέσιμη βάση δεδομένων που έχει δημιουργήσει η Επιτροπή και η οποία περιλαμβάνει όλα τα φυτά ΝΓΤ που έχουν αποκτήσει καθεστώς κατηγορίας 1. Η βάση δεδομένων αποσκοπεί στη διασφάλιση της διαφάνειας όσον αφορά τα φυτά NΓT 1. Εάν είναι απαραίτητο, οι πληροφορίες για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας που περιλαμβάνονται σε αυτή τη βάση δεδομένων πρέπει να επικαιροποιούνται.
Επιπλέον, εθελοντικά οι εταιρείες ή οι παραγωγοί μπορούν επίσης να ενημερώνουν για την πρόθεση του κατόχου του διπλώματος ευρεσιτεχνίας να παραχωρήσει άδεια χρήσης ενός φυτού ή προϊόντος με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας NΓT 1 υπό ίσους όρους.
Ομάδα εμπειρογνωμόνων για την κατοχύρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας
Η εντολή του Συμβουλίου προβλέπει τη σύσταση ομάδας εμπειρογνωμόνων για τις επιπτώσεις των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στα φυτά ΝΓΤ, με εμπειρογνώμονες από όλα τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας.
Μελέτη για την κατοχύρωση πατεντών
Σύμφωνα με την εντολή του Συμβουλίου, ένα έτος μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού, η Επιτροπή θα πρέπει να δημοσιεύσει μελέτη σχετικά με τον αντίκτυπο της κατοχύρωσης με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στην καινοτομία, στη διαθεσιμότητα των σπόρων για τους γεωργούς και στην ανταγωνιστικότητα του τομέα της φυτικής αναπαραγωγής της ΕΕ. Η μελέτη θα δώσει επίσης ιδιαίτερη έμφαση στον τρόπο με τον οποίο οι παραγωγοί μπορούν να έχουν πρόσβαση σε φυτά με πατέντα ΝΓΤ.
Για την εκπόνηση της μελέτης, η Επιτροπή θα λάβει υπόψη της τα πορίσματα της ομάδας εμπειρογνωμόνων για την κατοχύρωση πατεντών και τις εισηγήσεις του τομέα της φυτικής αναπαραγωγής. Εφόσον κρίνεται αναγκαίο, η Επιτροπή θα υποδείξει ποια μέτρα παρακολούθησης απαιτούνται ή θα δημοσιεύσει νομοθετική πρόταση για την αντιμετώπιση τυχόν ζητημάτων που διαπιστώνονται στη μελέτη. Εάν η πρώτη μελέτη δεν προβλέπει μέτρα παρακολούθησης ή νέα νομοθετική πρόταση, η Επιτροπή θα πρέπει να εκδώσει δεύτερη μελέτη τέσσερα έως έξι έτη μετά τη δημοσίευση της πρώτης.
Ακριβείς και ολοκληρωμένες πληροφορίες στην επισήμανση
Οι εγκαταστάσεις της κατηγορίας 2 ΝΓΤ πρέπει να φέρουν ετικέτα που να τα αναγνωρίζει, σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής. Το Συμβούλιο προτείνει ότι, σε περίπτωση που οι πληροφορίες σχετικά με τα τροποποιημένα χαρακτηριστικά αναγράφονται στην ετικέτα, πρέπει να καλύπτουν όλα τα σχετικά χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, εάν ένα φυτό είναι ταυτόχρονα απαλλαγμένο από γλουτένη και είναι ανθεκτικό στην ξηρασία λόγω γονιδιωματικών αλλαγών, πρέπει να αναγράφονται στην ετικέτα είτε και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά είτε κανένα από αυτά. Το Συμβούλιο προτείνει αυτό για να διασφαλίσει ότι οι καταναλωτές έχουν πρόσβαση σε ακριβείς και ολοκληρωμένες πληροφορίες.
Αντοχή σε ζιζανιοκτόνα
Η εντολή διαπραγμάτευσης του Συμβουλίου αναφέρει ότι η αντοχή σε ζιζανιοκτόνα δεν μπορεί να αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά για τα φυτά κατηγορίας 1 ΝΓΤ. Το Συμβούλιο προτείνει αυτή την αλλαγή προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα φυτά αυτά θα εξακολουθούν να υπόκεινται στις απαιτήσεις αδειοδότησης, ιχνηλασιμότητας και παρακολούθησης για τις καλλιέργειες της κατηγορίας 2 ΝΓΤ.
Τα επόμενα βήματα
Η συμφωνία για την εντολή διαπραγμάτευσης του Συμβουλίου επιτρέπει στην προεδρία του Συμβουλίου να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για το τελικό κείμενο του κανονισμού. Το τελικό αποτέλεσμα θα πρέπει να εγκριθεί επίσημα από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο προτού τεθεί σε ισχύ ο κανονισμός.
Ιστορικό
Τα ΝΓΤ είναι καινοτόμα εργαλεία που μπορούν να συμβάλουν στη βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα των συστημάτων διατροφής μας. Ο όρος ΝΓΤ καλύπτει μια ποικιλία τεχνικών που προσαρμόζουν τους σπόρους με τρόπο που μπορεί επίσης να συμβεί στη φύση ή μέσω συμβατικών τεχνικών αναπαραγωγής.
Με τη χρήση αυτών των τεχνικών, βελτιωμένες ποικιλίες φυτών μπορούν να αναπτυχθούν ταχύτερα και με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που μπορούν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο αγροδιατροφικός τομέας. Για παράδειγμα, αυτές οι νέες ποικιλίες μπορούν να είναι πιο ανθεκτικές στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να απαιτούν λιγότερα λιπάσματα και φυτοφάρμακα.
Κατά την τελευταία δεκαετία, έχουν αναπτυχθεί διάφορες ΝΓΤ με βάση τις εξελίξεις στη βιοτεχνολογία. Αυτές οι νέες τεχνολογίες δεν υπήρχαν το 2001, όταν εγκρίθηκε η νομοθεσία της ΕΕ για τους ΓΤΟ. Για το λόγο αυτό, τα φυτά που έχουν παραχθεί μέσω ΝΓΤ υπόκεινται σήμερα στους ίδιους κανόνες με τους ΓΤΟ.
Οι νέοι κανόνες θα διασφαλίζουν ότι τα φυτά ΝΓΤ που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ είναι εξίσου ασφαλή με τις συμβατικά εκτρεφόμενες ποικιλίες. Η πρόταση καλύπτει τα φυτά που περιέχουν μικρές τροποποιήσεις στο γενετικό τους υλικό (στοχευμένη μεταλλαξιγένεση) ή εισαγωγές γενετικού υλικού από το ίδιο φυτό ή από διασταυρώσιμα φυτά (cisgenesis, συμπεριλαμβανομένης της ενδογενέσεως).
Οι ΓΤΟ εξακολουθούν να ρυθμίζονται από τη νομοθεσία της ΕΕ για τους ΓΤΟ, η οποία παραμένει αμετάβλητη. Η Επιτροπή ενέκρινε την πρότασή της για τη ρύθμιση των νέων γονιδιωματικών τεχνικών στις 5 Ιουλίου 2023. Οι τεχνικές εργασίες στο πλαίσιο του Συμβουλίου ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2023. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξε στη θέση του επί της πρότασης τον Απρίλιο του 2024.
Η πρόταση αποσκοπεί στην ενίσχυση της καινοτομίας και της βιωσιμότητας στον αγροδιατροφικό τομέα, συμβάλλοντας παράλληλα στην επισιτιστική ασφάλεια και στη μείωση των εξωτερικών εξαρτήσεων. Ο κανονισμός θα εξασφαλίσει ισχυρή προστασία της υγείας του ανθρώπου, των ζώων και του περιβάλλοντος, ενώ παράλληλα θα εγγυάται ότι ο τομέας της φυτικής αναπαραγωγής είναι ασφαλής, διαφανής και ανταγωνιστικός.
Πηγή: consilium.europa.eu
