Πράσινες ενισχύσεις, µείωση περιβαλλοντικού αποτυπώµατος, φιλοπεριβαλλοντικές πρακτικές, «έξυπνη» γεωργία, αποτελούν πλέον έννοιες που συζητάει η πλειοψηφία των αγροτών, καθώς το Green Deal, το Farm to Fork και η νέα ΚΑΠ επιδιώκουν να διαµορφώσουν µια νέα πραγµατικότητα στον κόσµο της αγροδιατροφής. Είτε ως «αναγκαίο κακό» για τη λήψη της βασικής ενίσχυσης, είτε από προσωπική ευαισθητοποίηση, όλο και περισσότεροι παραγωγοί επενδύουν σε νέα εργαλεία που θα τους βοηθήσουν να µειώσουν τις εισροές στο χωράφι και να διατηρήσουν ή και να βελτιώσουν την απόδοση των καλλιεργειών τους. Ένα από αυτά τα τεχνολογικά εργαλεία, που βρίσκονται κάτω από την «οµπρέλα» της γεωργίας ακριβείας είναι τα drones ή µηΕΑ (µη Eπανδρωµένα Aεροσκάφη). Τα drones αποτελούν το νέο «παιχνίδι» στον αγροτικό κόσµο, µε την επιστηµονική κοινότητα να εξετάζει και να τελειοποιεί όλο και περισσότερο τις παραµέτρους λειτουργίας και πτήσης τους.
Φέροντας εξειδικευµένες κάµερες (π.χ. πολυφασµατικές) και αισθητήρες, τα drones χρησιµοποιούνται ήδη για «σκανάρισµα» της καλλιέργειας που επιτρέπει στον παραγωγό να εντοπίσει µε ακρίβεια τα σηµεία του χωραφιού του που αντιµετωπίζουν πρόβληµα ή θέλουν έξτρα φροντίδα. Πέρα όµως από τη διάγνωση, τα µικρά αυτά µη επανδρωµένα αεροσκάφη φαίνεται να είναι και ένας νέος, πολλά υποσχόµενος, τρόπος εφαρµογής επεµβάσεων θρέψης και φυτοπροστασίας, χαµηλού κόστους, υψηλής ακρίβειας και ασφάλειας για τους χρήστες, την καλλιέργεια και το περιβάλλον.
Το δρόµο δείχνει η Κίνα
H επιτυχία και η διάδοση των επεµβάσεων µε µηΕΑ βασίζεται σε δύο κύρια πλεονεκτήµατα που προσφέρουν, την ακρίβεια εφαρµογής και την προσβασιµότητα σε δυσπρόσιτα σηµεία. Το δρόµο δείχνει εδώ και χρόνια η Κίνα που κατέχει τα «σκήπτρα» στην κατασκευή και εµπορία µηΕΑ, ενώ έχει στο ενεργητικό δυναµικό της πάνω από 15.000 ψεκαστικά αεροσκάφη που επιχειρούν σε γεωργικές εκµεταλλεύσεις. Οι ψεκασµοί αφορούν το 95% της χρήσης των drones στη γεωργία, ενώ το 5% των πτήσεων γίνεται για λήψη εικόνων και ανάλυση δεδοµένων. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγµατα εναέριας φυτοπροστασίας µε drones καταφθάνει από την περιοχή Sichuan σε καλλιέργειες πιπερόδεντρων, τα οποία µεγαλώνουν σε ύψος έως και επτά µέτρων και σε περιοχές µε έντονο εδαφικό ανάγλυφο καθιστώντας τις επεµβάσεις φυτοπροστασίας ιδιαιτέρως δύσκολες (κάλυψη 6-9 στρµ. την ηµέρα µε επινώτιους ψεκαστήρες). Στις περιπτώσεις που ο χειρωνακτικός ψεκασµός αντικαταστάθηκε µε DJI drones Agras MG-1, βρέθηκε 7-8 φορές βελτίωση της αποτελεσµατικότητας, µε καλύτερη διαβροχή της κόµης των δέντρων, ενώ κάθετα αυξήθηκαν και οι ρυθµοί των ψεκασµών µε κάλυψη κατά µέσο όρο 33 µε 47 στρµ. την ηµέρα. Αντίστοιχα αποτελέσµατα καταγράφονται και σε άλλες δενδρώδεις καλλιέργειες όπως τα αµπέλια και οι αµυγδαλιές. Παράλληλα, ευρεία χρήση µηΕΑ για φυτοπροστασία συναντάται και σε ορυζώνες της Κίνας, αλλά και της Ιαπωνίας, όπου η είσοδος µε µηχανήµατα είναι σχεδόν αδύνατη και µη συµφέρουσα. Αύξηση των αποδόσεων κατά 40% και µείωση του κόστους εργατικών και ψεκαστικού καταγράφονται ακόµα και σε καλλιέργειες της Γκάνας, µε το κόστος να είναι απλησίαστο για την πλειοψηφία των αγροτών.
Μόνο σε αµπελώνες της Γερµανίας
Σε ευρωπαϊκό έδαφος, η κατ' εξαίρεση εφαρµογή στους επικλινείς αµπελώνες του Winningen έδειξαν ότι οι ψεκασµοί µε drones µείωσαν κατά 95% την ποσότητα ψεκαστικού. «Υπολογίζουµε ότι το κόστος εφαρµογής ανέρχεται στα 300 ευρώ το εκτάριο και θεωρούµε ότι είναι συµφέρουσα επιλογή για αµπελώνες µεγαλύτερoυς των 10-15 εκταρίων», αναφέρει ο υπεύθυνος του προγράµµατος Udo Opel.
Ειδικά σκευάσματα ετοιμάζουν οι εταιρείες
Την ίδια στιγµή στο «παιχνίδι» της χρήσης drones για εφαρµογή φυτοπροστασίας θέλουν να µπουν δυναµικά οι εταιρείες µε φυτοπροστατευτικά σκευάσµατα, τροποποιώντας τη σύσταση των προϊόντων τους ώστε να είναι κατάλληλα (π.χ. πιο συµπυκνωµένα) και να διευκολύνουν τις εναέριες εφαρµογές. Η Bayer τα τελευταία χρόνια επενδύει όλο και περισσότερο σε διεύρυνση του δικτύου εξωτερικών συνεργατών της, εντάσσοντας startups εξειδικευµένες στα ΣµηΕΑ. Ας σηµειωθεί ότι πέρα από τη φυτοπροστασία, τα drones στο διεθνές σκηνικό έχουν χρησιµοποιηθεί και για διαφυλλική θρέψη, µεταξύ άλλων µε εφαρµογή βορίου και ψευδαργύρου σε ανθισµένες αχλαδιές (133 στρµ. σε µια ηµέρα από δύο άτοµα) καθώς και για εφαρµογή αποφυλλωτικών σε βαµβακοχώραφα στην επαρχία Xinjiang της Κίνας.
Φρένο στις πτήσεις φυτοπροστασίας βάζει η νομοθεσία της Ευρώπης
Τα πρώτα αποτελέσµατα από πειραµατικές εφαρµογές φυτοπροστασίας ακριβείας στην Ευρώπη και την Ελλάδα δείχνουν πως τα drones πιθανώς να έχουν µια θέση στον τεχνολογικό εξοπλισµό των αγροτών και να τους βοηθήσουν να πιάσουν τους «πράσινους» στόχους τους, όµως η υπάρχουσα νοµοθεσία φαίνεται να είναι «εγκλωβισµένη» σε µιαν άλλη εποχή. Στην Ελλάδα, όπως και σε όλες σχεδόν της χώρες της ΕΕ, οι αεροψεκασµοί, η εφαρµογή δηλαδή (γεωργικών) φαρµάκων από αεροσκάφος, απαγορεύονται διά ροπάλου, σύµφωνα µε τον νόµο 4036/2012 άρθρο 17. Η συγκεκριµένη νοµοθεσία εντάσσει αδιακρίτως τις επεµβάσεις φυτοπροστασίας µε drones στην ευρύτερη κατηγορία των αεροψεκασµών, που θεωρούνται µη ελεγχόµενοι και ως αποτέλεσµα τις απαγορεύει (άρθρα 23 & 39, του ν.4036/2012). Μοναδική εξαίρεση αποτελούν οι αεροψεκασµοί για λόγους δηµόσιας υγείας (π.χ. καταπολέµηση κουνουπιών).
Γραφειοκρατικές αγκυλώσεις
Σύµφωνα µε τον δρ. Χ. Καβαλάρη από το Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας που προσπαθεί να εξηγήσει την πολυπλοκότητα και αυστηρότητα του υπάρχοντος συστήµατος αδειοδότησης, ο ενδιαφερόµενος θα πρέπει να λάβει έγκριση, που µπορεί να µην έρθει ποτέ ή να αργήσει έως και τρεις µήνες, από: n Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για τον αεροψεκασµό. n Την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας για την εκτέλεση των πτήσεων µε ΣµηΕΑ και n Γεωπόνο εγγεγραµµένο στο Εθνικό Μητρώο Συνταγογράφων Γεωργικών Φαρµάκων ο οποίος θα εκδώσει τη συνταγή εφαρµογής. Για την εφαρµογή θα πρέπει και ο ίδιος ο ψεκαστής να διαθέτει άδεια χρήστη γεωργικών φαρµάκων.
Τη γραφειοκρατία αυτή φαίνεται να µην µπορούν να παρακάµψουν ούτε τα ελληνικά ερευνητικά ινστιτούτα που επιθυµούν να πειραµατιστούν µε τη νέα τεχνολογία. «Θέλουµε να αποδείξουµε µε απτά πειραµατικά δεδοµένα την ακρίβεια και ασφάλεια που µπορούν να έχουν οι ψεκασµοί φυτοπροστασίας µε drones, ώστε να «απελευθερωθούν» από την άδικη κατάταξή τους στους µη ελεγχόµενους αεροψεκασµούς. Αν δεν µπορούµε να πάρουµε την άδεια να το αποδείξουµε, παραµένουµε στον φαύλο κύκλο της αβεβαιότητας», τονίζει ο δρ. Α. Τσαγκαράκης, καθηγητής Γεωργικής Ζωολογίας και Εντοµολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών.
Μοναδική εξαίρεση οι αµπελώνες της Γερµανίας
Βγαίνοντας από τα σύνορα της χώρας µας, το νοµικό σκηνικό της Ε.Ε για την φυτοπροστασία µε drones δεν φαίνεται και πολύ διαφορετικό, µε χώρες όπως η ∆ανία να έχουν ακόµα πιο αυστηρό πλαίσιο κανόνων λειτουργίας για τα ΣµηΕΑ. Ένα µικρό «παράθυρο», όπως προαναφέρθηκε, υπάρχει µέχρι στιγµής µόνο στο Winningen της Γερµανίας, όπου επεµβάσεις φυτοπροστασίας µε drones επιτρέπονται κατ’ εξαίρεση σε επικλινείς αµπελώνες, ενώ πειραµατικοί ψεκασµοί, µε τις «ευχές» της κυβέρνησης, γίνονται και σε αµπελώνες µε µεγάλη κλίση στην περιοχή Μοσέλ µε πολύ καλά αποτελέσµατα. Κοιτώντας την ευρύτερη παγκόσµια εικόνα, στις µόνες χώρες που επιτρέπονται οι ψεκασµοί µε ΣµηΕΑ χωρίς να χρειάζεται ειδική έγκριση σήµερα είναι η Ελβετία, οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Νέα Ζηλανδία και η Αυστραλία.
Με την πάροδο του χρόνου, αυξάνονται και οι πιέσεις που δέχεται η ελληνική κυβέρνηση να ακολουθήσει το παράδειγµα της Γερµανίας και να «ανοίξει» το νοµικό πλαίσιο για τις επεµβάσεις φυτο-προστασίας µε drones, ιδίως για την εφαρµογή της δακοκτονίας. Την ίδια στιγµή, η επιστηµονική κοινότητα παραµένει η «φωνή της λογικής», λέγοντας διά στόµατος του δρα Αντώνη Τσαγκαράκη πως θα πρέπει να υπάρχει έλεγχος και επίβλεψη των επεµβάσεων για να µην «εκπυρσοκροτήσει» ο εκσυγχρονισµός στα χέρια µας.
«Να τροποποιηθεί το πλαίσιο για να αξιοποιηθεί αυτή η τεχνολογία»
Το ειδικό ένθετο «Φυτοπροστασία & Θρέψη» συνάντησε τον καθηγητή Εντοµολογίας του ΓΠΑ δρ. Αντώνη Τσαγκαράκη, ο οποίος µίλησε για την προσωπική του πείρα µε τα µηΕΑ. Τα πρώτα πειραµατικά µε drones για την οµάδα του ξεκίνησαν το 2018 ως µέρος του προγράµµατος αντιµετώπισης των ακρίδων στο νησί Άγ. Ευστράτιος. Φέροντας αισθητήρες και χρησιµοποιώντας κατάλληλες παραµέτρους τα ΣµηΕΑ αξιοποιήθηκαν για την ψηφιακή χαρτογράφηση του εδάφους του νησιού και στον εντοπισµό των εστιών των ακρίδων ώστε να περιοριστεί η έκταση της επέµβασης (από τα 43 στα 8 τετρ. χλµ.) και να αυξηθεί η αποτελεσµατικότητά της. Λόγω του δύσβατου ανάγλυφου της περιοχής τα drones χρησιµοποιήθηκαν στη συνέχεια και για επεµβάσεις αντιµετώπισης στις συγκεκριµένες περιοχές.
Με τα πρώτα αυτά ενθαρρυντικά δείγµατα, η οµάδα σε συνεργασία µε την Περιφέρεια Β. Αιγαίου, προχώρησε το 2019 στην πλέον γνωστή χρήση των ΣµηΕΑ σε δολωµατικούς ψεκασµούς κατά του δάκου, σε ορεινούς και δυσπρόσιτους ελαιώνες της Λέσβου. «Οι παρατηµένοι αυτοί ελαιώνες χρησίµευαν ως εντοµοτροφή για τον δάκο που στη συνέχεια έχοντας αναπτύξει µεγάλο πληθυσµιακό δυναµικό, µετανάστευε σε γειτονικές εκµεταλλεύσεις προκαλώντας εκτεταµένα προβλήµατα» αναφέρει ο κ. Τσαγκαράκης. Με τους επίγειους ψεκασµούς να είναι σχεδόν αδύνατοι, λόγω της αυξηµένης κλίσης του εδάφους, οι δολωµατικοί ψεκασµοί που πραγµατοποιήθηκαν µε τα µηΕΑ είχαν υψηλή αποτελεσµατικότητα µε σχεδόν µηδενικό οικολογικό αποτύπωµα. «Τα drones φαίνεται να αποτελούν µια πολλά υποσχόµενη λύση µε µεγάλο οικονοµικό όφελος για τα δυσπρόσιτα χωράφια, όµως µέχρι στιγµής δεν έχουµε δεδοµένα στα χέρια µας που να µας κάνουν να προτείνουµε στους παραγωγούς να αντικαταστήσουν τους ελκυστήρες τους µε αυτά, όταν οι επίγειοι ψεκασµοί είναι εφικτοί», δηλώνει ο κ. Τσαγκαράκης. Άξιο λόγου είναι ότι το πρόγραµµα τράβηξε και τα διεθνή βλέµµατα, καθώς κινεζικές εταιρείες έχουν ήδη εκφράσει την πρόθεσή τους να τροποποιήσουν το λογισµικό που διαθέτουν ώστε να είναι συµβατό µε τη δακοκτονία στην Ελλάδα. Πέρα από τον δάκο στην ελιά, η οµάδα του καθηγητή έχει στα «σκαριά» και ένα νέο πρόγραµµα αντιµετώπισης της ψύλλας της φιστικιάς, ενώ οι ερευνητές βλέπουν συµφέρουσα τη χρήση των drones ακόµα και σε εκτατικές καλλιέργειες, γιαεστιασµένες εφαρµογές στις εστίες µόλυνσης, όπου η είσοδος µε µηχανήµατα στον αγρό είναι αδύνατη από ένα στάδιο ανάπτυξης των φυτών και µετά.
Perrotis College και Ένωση Ηρακλείου στον πυρετό των drones
∆ακοκτονία µε χρήση drones για τον ψεκασµό ελαιώνων επιχειρήθηκε πειραµατικά και σε ελαιώνες υπέρπυκνης φύτευσης από το Perrotis College της Αµερικανικής Γεωργικής Σχολής Θεσσαλονίκης, στις εγκαταστάσεις της Σχολής. Τα δεδοµένα έδειξαν ότι «η κατανάλωση ψεκαστικού υγρού ανά επέµβαση ήταν έως και 65 φορές µικρότερη όταν χρησιµοποιήθηκαν drones σε σύγκριση µε άλλα µηχανικά µέσα εφαρµογής δράσεων φυτοπροστασίας, εξοικονοµώντας σηµαντικούς πόρους για τον αγρότη και αντίστοιχα µικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση» αναφέρει ο καθηγητής του τµήµατος ∆ιοίκησης Αγρο-περιβαλλοντικών συστηµάτων της Σχολής και διευθυντής του Κέντρου Ελιάς «Κρίνος» Αθ. Γκέρτσης.
Τεστ αποδοτικότητας χρήση drones στον ψεκασµό καλλιεργειών δοκιµάζει και η Ένωση Ηρακλείου, σε συνεργασία µε εταιρεία, που έκανε ήδη τους πρώτους ψεκασµούς σε αµπέλια και ελιές. Στελέχη της Ένωσης, όπως ο πρόεδρος Σταύρος Γαβαλάς, δεν έκρυψαν την πεποίθησή τους πως αυτή η νέα µέθοδος δακοκτονίας µπορεί να αποτελεί τη νέα κανονικότητα στο χώρο της ελαιοκοµίας σε πέντε χρόνια, ενώ µάλιστα δήλωσαν έτοιµοι να προµηθευτούν και κάποιον αριθµό drones στο εγγύς µέλλον ώστε να καλύψουν τις ανάγκες των µελών τους.
Ολόκληρο το αφιέρωμα διαθέσιμο εδώ.
