Το νέο αυτό όραμα, σύμφωνα με ανάλυση της ING, θα σηματοδοτήσει μια μετατόπιση από τη στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιρούνι» της προηγούμενης Επιτροπής, η οποία αποτελούσε μέρος της ευρύτερης Πράσινης Συμφωνίας με επικεφαλής τον Φρανς Τίμμερμανς, ενώ ορισμένες από τις προτεραιότητες του θα είναι επίσης διαφορετικές λόγω των αλλαγών στο ευρύτερο γεωπολιτικό τοπίο. Σύμφωνα με την ΙΝG θα είναι ενδιαφέρον να δούμε αν η πρόταση του Στρατηγικού Διαλόγου για τη δημιουργία ενός Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης στον τομέα των γεωργικών προϊόντων διατροφής θα ενσωματωθεί στο επερχόμενο όραμα. Σημειωτέων, το Ταμείο αυτό προορίζεται να χρηματοδοτήσει αλλαγές στα επιχειρηματικά μοντέλα, ενώ και η εισαγωγή ενός συστήματος εμπορίας εκπομπών (ETS) για τη γεωργία είναι μια επιλογή.
Σε κάθε περίπτωση η βιομηχανία τροφίμων και ποτών θα πρέπει να εστιάσει σε τέσσερα ζητήματα, δεδομένου ότι το όραμα της Κομισιόν θα καθορίσει την κατεύθυνση της γεωργικής πολιτικής και της αγροδιατροφής τα επόμενα χρόνια:
1)η θέση των γεωργών,
2) η συγκριτική αξιολόγηση της βιωσιμότητας,
3) τα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου
4) οι πολιτικές από την πλευρά της ζήτησης.
Για την ανάλυση της η ING βασίστηκε σε ένα συνδυασμό εργαλείων για την περισκόπηση των τρεχουσών εξελίξεων στον τομέα της γεωργίας και των τροφίμων λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις της Επιτροπής, την τελική έκθεση του Στρατηγικού Διαλόγου, τις ακροάσεις στις οι Ημέρες Αγροδιατροφής της ΕΕ.
Η βελτίωση της θέσης των γεωργών στην αλυσίδα αξίας, ένα επαναλαμβανόμενο θέμα
Αυτό είναι ένα θέμα που επαναλαμβάνεται στην πολιτική της ΕΕ και οι πολιτικοί συνεχίζουν να τονίζουν την ανάγκη για δικαιότερα εισοδήματα για τους αγρότες καθώς και για ισχυρότερη θέση στην αλυσίδα αξίας. Δεδομένου ότι οι παραγωγοί τροφίμων είναι οι κύριοι αγοραστές γεωργικών προϊόντων, μπορούν επίσης να επηρεαστούν από τυχόν πολιτικές που σχετίζονται με τα εισοδήματα των αγροτών και τη θέση των αγροτών.
Η βελτίωση της θέσης των γεωργών στις διαπραγματεύσεις αποτελεί βασικό στόχο της σημερινής Επιτροπής. Πρώτον, η μεγαλύτερη στήριξη των συνεταιρισμών και των οργανώσεων παραγωγών θα διασφαλίσει ότι οι αγρότες μπορούν να ενωθούν. Έχουν επίσης προταθεί τροποποιήσεις στον κανονισμό για την κοινή Οργάνωση των Αγορών (ΚΟΑ), συμπεριλαμβανομένης της υποχρεωτικής χρήσης γραπτών συμβάσεων και της θέσπισης πρόσθετων κανόνων κατά των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, όπως οι καθυστερημένες πληρωμές. Εκτιμάται ότι τα πρόσθετα μέτρα που θα λάβει η Επιτροπή μπορούν να συμβάλουν στην προστασία των γεωργών από τις υπερβολές της αγοράς αλλά και οι προτάσεις πολιτικής δεν θα αποτελούν «ασημένια σφαίρα». Οι περισσότεροι αγρότες παραμένουν αγοραστές τιμών ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει με τη ρύθμιση.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν και άλλοι καλοί λόγοι για τους κατασκευαστές τροφίμων να προσέχουν τη θέση των αγροτών. Η αστάθεια του εισοδήματος που βιώνουν πολλοί αγρότες σε συνδυασμό με την αυξανόμενη έκθεση σε κινδύνους που σχετίζονται με το κλίμα και την ανάγκη να επενδύσουν για να κάνουν τις φάρμες τους ανθεκτικές στο μέλλον επηρεάζει τους μεταποιητές τροφίμων. Η έλλειψη προοπτικής για τους αγρότες θα μπορούσε να μειώσει την προσφορά και να οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές, γεγονός που είναι πιο ανησυχητικό για τις εταιρείες που εξαρτώνται από μια «τοπική» αγροτική βάση (όπως οι μεταποιητές κρέατος, γαλακτοκομικών προϊόντων και ζάχαρης). Σε πολλές περιπτώσεις, οι παρασκευαστές τροφίμων εξακολουθούν να είναι σε θέση να παρακάμψουν τις ελλείψεις εφοδιασμού μέσω της διατήρησης αποθεμάτων ή καταφεύγοντας σε εναλλακτικούς προμηθευτές. Αλλά μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, η συνεχιζόμενη μείωση του αριθμού των γεωργικών εκμεταλλεύσεων αναδεικνύει την ανάγκη επένδυσης σε μια αξιόπιστη βάση προμηθευτών.
Τρεις στους τέσσερις αγρότες της ΕΕ έχουν βιώσει αθέμιτες εμπορικές πρακτικές
Η ισχύουσα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), η οποία θα διαρκέσει έως το 2027, περιλαμβάνει μια σειρά από κίνητρα που συνδέονται με τη βιωσιμότητα, αλλά για να είναι αποτελεσματικά, απαιτείται καλύτερη παρακολούθηση σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης. Ένα ζήτημα που τέθηκε από τον Στρατηγικό Διάλογο είναι ότι η έλλειψη τυποποιημένης και εναρμονισμένης μεθοδολογίας όσον αφορά την αξιολόγηση της βιωσιμότητας εμποδίζει την πρόοδο στην επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας. Συνιστά τη δρομολόγηση ενός συστήματος συγκριτικής αξιολόγησης σε επίπεδο ΕΕ στον τομέα της γεωργίας, την εναρμόνιση των προτύπων, τον καθορισμό βασικών στόχων και την εφαρμογή νομοθεσίας που διασφαλίζει την επιβολή σε όλες τις χώρες.
Για τους παραγωγούς τροφίμων, μια τέτοια ώθηση θα ήταν επωφελής συχνά έχουν μια σειρά από στόχους βιωσιμότητας που ποικίλλουν από τη μείωση των εκπομπών έως τη βελτίωση της βιοποικιλότητας, όμως αντιμετωπίζουν δυσκολίες κατά τη συλλογή πληροφοριών από τους προμηθευτές τους. Θεωρείται απίθανο ότι η Επιτροπή θα προχωρήσει στην εφαρμογή της συγκριτικής αξιολόγησης σε ολόκληρη την ΕΕ, κυρίως επειδή η προώθηση ενός συστήματος συγκριτικής αξιολόγησης για όλες τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ έρχεται σε αντίθεση με την υπόσχεση της Επιτροπής να απλοποιήσει τους κανόνες για να μειώσει το διοικητικό βάρος. Εάν το πράξει είναι ο μόνος τρόπος για να κερδίσει την υποστήριξη των γεωργών είναι η παροχή ουσιαστικής ανταμοιβής για τις προσπάθειές τους, δεδομένου ότι η συλλογή των κατάλληλων δεδομένων απαιτεί χρόνο και ενέργεια. Είναι επίσης χρήσιμο για τους κατασκευαστές τροφίμων όταν είναι διαθέσιμα πιο τυποποιημένα δεδομένα σε επίπεδο εκμετάλλευσης για τις βιώσιμες πρακτικές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ορισμένες εταιρείες τροφίμων, όπως οι μεγάλοι παραγωγοί γαλακτοκομικών προϊόντων, έχουν ήδη εφαρμόσει τα δικά τους ειδικά συστήματα. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτά τα συστήματα των εταιρειών διαθέτουν ανταμοιβή για τη συμμετοχή των γεωργών. Υπάρχουν όμως και παραδείγματα δημόσιων συστημάτων παρακολούθησης που καλύπτουν πολλούς υποτομείς, όπως το γαλλικό CAP2er. Οποιαδήποτε ιδέα προταθεί σχετικά με τη συγκριτική αξιολόγηση της βιωσιμότητας θα πρέπει να παρέχει κατευθύνσεις για το πώς θα επαληθεύονται και θα αναγνωρίζονται τα υφιστάμενα συστήματα.
Η συνεχής πίεση για μείωση των εκπομπών στη γεωργία
Η γεωργία αντιπροσωπεύει το 13% του συνόλου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ, αλλά η μείωση των εκπομπών υστερεί σε σχέση με πολλούς άλλους τομείς. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει συγκεκριμένος στόχος μείωσης των εκπομπών στην ΕΕ για τον γεωργικό τομέα, αν και ορισμένες χώρες όπως η Ιρλανδία και η Δανία έχουν στόχους. Η πορεία που ακολουθεί η ΕΕ για τη μείωση των γεωργικών εκπομπών επηρεάζει τους παραγωγούς τροφίμων, επειδή συχνά έχουν εταιρικούς στόχους μείωσης και η πλειονότητα των εκπομπών στην αλυσίδα εφοδιασμού τους συμβαίνει στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.
Ο Στρατηγικός Διάλογος συμβουλεύει την παροχή μεγαλύτερης σαφήνειας σχετικά με τη γενική πορεία για τη γεωργία και τους στόχους μείωσης για τους διάφορους τύπους γεωργίας σε επίπεδο ΕΕ. Η Επιτροπή θα μπορούσε επίσης να πιέσει τις χώρες να καθορίσουν στόχους μείωσης σε εθνικό επίπεδο, καθώς και να ενθαρρύνει τα κίνητρα και τη θέσπιση προτύπων για να διασφαλίσει την εφαρμογή μέτρων όπως η μεγαλύτερη υιοθέτηση τεχνολογίας, η χρήση περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις και η αύξηση της γεωργίας ακριβείας. Θα είναι επίσης ενδιαφέρον να δούμε αν η πρόταση του Στρατηγικού Διαλόγου για τη δημιουργία ενός Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης στον τομέα των γεωργικών προϊόντων διατροφής θα ενσωματωθεί στο επερχόμενο όραμα. Το Ταμείο αυτό προορίζεται να χρηματοδοτήσει αλλαγές στα επιχειρηματικά μοντέλα. Τέλος, η εισαγωγή ενός συστήματος εμπορίας εκπομπών (ETS) για τη γεωργία είναι μια επιλογή.
Η μεγαλύτερη σαφήνεια σχετικά με τους στόχους μείωσης για τη γεωργία παρέχει στους παραγωγούς τροφίμων μια καλύτερη βάση για να χρησιμοποιήσουν τα δικά τους σχέδια και κίνητρα για τους αγρότες να βοηθήσουν στη μείωση των εκπομπών στην αλυσίδα εφοδιασμού τους. Ενώ το Όραμα θα μπορούσε να περιέχει λίγο περισσότερες οδηγίες σχετικά με τους στόχους μείωσης για τη γεωργία, πιστεύουμε ότι ένα ΣΕΔΕ για τη γεωργία δεν αποτελεί σίγουρα μέρος του σχεδίου. Σε περίπτωση που δημιουργηθεί ένα Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για τη γεωργία και τα τρόφιμα, μένει να δούμε αν θα έχει το μέγεθος για να αλλάξει τα δεδομένα. Ο ανταγωνισμός για πρόσθετη χρηματοδότηση από την ΕΕ είναι πολύ έντονος και οι εκκλήσεις για περισσότερες επενδύσεις στην ανταγωνιστικότητα και την άμυνα φαίνεται να έχουν προτεραιότητα αυτή την στιγμή.
Εκτός από την έκκληση προς τη βιομηχανία να προωθήσει τη ζήτηση για βιώσιμα προϊόντα, δεν περιμένουμε καμία μακρόπνοη φιλοδοξία από την πλευρά της ζήτησης. Ο Επίτροπος Γεωργίας Κριστόφ Χάνσεν δήλωσε κατά τη διάρκεια της ακρόασής του ότι θα ήταν «επικίνδυνο» για την ΕΕ να «επιβάλει από πάνω προς τα κάτω ποιος πρέπει να τρώει τι», γεγονός που δείχνει σαφώς ότι η όρεξη για ανάληψη δράσης είναι χαμηλή στη Γενική Διεύθυνση Γεωργίας, που εποπτεύει.
Δεν υπάρχει επίσης ισχυρή υποστήριξη σε εθνικό επίπεδο. Πολλές πρόσφατα σχηματισμένες εθνικές κυβερνήσεις δεν είναι πρόθυμες για πολιτικές και μέσα από την πλευρά της ζήτησης, όπως οι φόροι στο κρέας. Η Δανία, με τον κλιματικό φόρο που εισήγαγε πρόσφατα στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, αποτελεί μάλλον εξαίρεση παρά κανόνα σε αυτή την περίπτωση. Ας μην ξεχνάμε επίσης την οικονομική πραγματικότητα το κρέας και τα γαλακτοκομικά αποτελούν μεγάλο μέρος του καλαθιού αγορών των ανθρώπων και αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα τρίτο των συνολικών εξαγωγών τροφίμων. Θεωρούνται πολύ απίθανες μεγάλες προτάσεις πολιτικής που αποσκοπούν στην αύξηση ή τη μείωση της ζήτησης για ορισμένα προϊόντα. Μπορεί αυτή η πρόταση να είναι καθησυχαστική για τους κατεστημένους φορείς όπως η βιομηχανία κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων, θα είναι όμως μια δύσκολη μάχη για τις εταιρείες και τις νεοσύστατες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα των φυτικών προϊόντων, της καλλιέργειας κρέατος και της ζύμωσης ακριβείας.
Εσωτερική συζήτηση της βιομηχανίας τροφίμων για τους στόχους βιωσιμότητας
Οι φιλοδοξίες ήταν υψηλές κατά τη διάρκεια της προηγούμενης Επιτροπής - αλλά τελικά, πολλές προτάσεις πολιτικής δεν κατάφεραν να φτάσουν στη γραμμή του τερματισμού ή έφτασαν μόνο σε μια αποδυναμωμένη εκδοχή. Λόγω του πολιτικού της χρώματος, η νέα Επιτροπή είναι λιγότερο ειλικρινής όσον αφορά τους περιβαλλοντικούς στόχους και πιο ρεαλιστική στις φιλοδοξίες και τις υποσχέσεις της. Ενώ οι γενικοί στόχοι για το κλίμα δεν θα αλλάξουν, βραχυπρόθεσμα οι προσπάθειες για τη βιωσιμότητα είναι πιθανό να χάσουν έδαφος, καθώς άλλες προτεραιότητες, όπως επισιτιστικής η στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης, η διατήρηση υψηλού επιπέδου ασφάλειας και οι πρόσθετες δαπάνες για την άμυνα, φαίνεται να είναι σε πρώτο πλάνο για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τέλος αυτό μπορεί να είναι ανακουφιστικό για πολλές εταιρείες τροφίμων βραχυπρόθεσμα, καθώς περιορίζει την ταχύτητα με την οποία πρέπει να προσαρμόσουν τις επιχειρήσεις τους στα νέα δεδομένα από την άλλη πλευρά θα γίνει πιο δύσκολη η επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, τη βιοποικιλότητα ή άλλους περιβαλλοντικούς δείκτες. Για τους ηγέτες των επιχειρήσεων, αυτό σημαίνει ότι το όραμα για την γεωργία πιθανότατα θα επαναφέρει τη συζήτηση για το χάσμα μεταξύ των εταιρικών φιλοδοξιών τους και της πραγματικότητας στο τραπέζι των συζητήσεων.
