Στην έκθεση του FAO με τίτλο «Ο αντίκτυπος των καταστροφών στη γεωργία και την επισιτιστική ασφάλεια» φέρνει την πρώτη παγκόσμια εκτίμηση των επιπτώσεων των καταστροφών στη γεωργική παραγωγή που επικεντρώνεται στις καλλιέργειες και την κτηνοτροφία. Σημειώνει επίσης ότι ο αριθμός μπορεί να είναι υψηλότερος εάν υπήρχαν διαθέσιμα συστηματικά στοιχεία για τις απώλειες στους υποτομείς της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας και της δασοκομίας. Η έκθεση τονίζει την ανάγκη για επείγουσα βελτίωση των δεδομένων και των πληροφοριών σχετικά με τον αντίκτυπο των καταστροφών σε όλους τους υποτομείς της γεωργίας προκειμένου να δημιουργηθούν συστήματα δεδομένων που μπορούν να χρησιμεύσουν ως θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί να οικοδομηθεί και να ενημερωθεί αποτελεσματική δράση.
«Η γεωργία είναι ένας από τους πιο εκτεθειμένους και ευάλωτους τομείς στο πλαίσιο του κινδύνου καταστροφών, δεδομένης της βαθιάς εξάρτησής της από τους φυσικούς πόρους και τις κλιματικές συνθήκες. Οι επαναλαμβανόμενες καταστροφές έχουν τη δυνατότητα να διαβρώσουν τα κέρδη στην επισιτιστική ασφάλεια και να υπονομεύσουν τη βιωσιμότητα των συστημάτων αγροδιατροφής», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του FAO QU Dongyu στον πρόλογο της έκθεσης. «Αξιοποιώντας την τεχνική τεχνογνωσία του FAO, αυτή η δημοσίευση παρουσιάζει ευκαιρίες για την προληπτική αντιμετώπιση των κινδύνων στα συστήματα αγροδιατροφής, ενώ παράλληλα επιδεικνύει τρόπους ενσωμάτωσης της διαχείρισης κινδύνου καταστροφών στις γεωργικές πρακτικές και πολιτικές».
Η έκθεση αποκαλύπτει ότι τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, οι καταστροφές - που ορίζονται ως σοβαρές διαταραχές στη λειτουργία μιας κοινότητας ή κοινωνίας - προκάλεσαν τις υψηλότερες σχετικές απώλειες σε χώρες με χαμηλό και χαμηλότερο μεσαίο εισόδημα, έως και 15% του συνολικού αγροτικού τους ΑΕΠ. Οι καταστροφές είχαν επίσης σημαντικό αντίκτυπο στα Μικρά Νησιωτικά Αναπτυσσόμενα Κράτη (SIDS), με αποτέλεσμα να χάσουν σχεδόν το 7% του αγροτικού τους ΑΕΠ.
Απώλειες ανά ομάδες προϊόντων
Η έκθεση αναφέρει επίσης ότι οι απώλειες που σχετίζονται με τα κύρια γεωργικά προϊόντα παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις. Έτσι, οι απώλειες στα δημητριακά ανήλθαν κατά μέσο όρο σε 69 εκατομμύρια τόνους ετησίως τις τελευταίες τρεις δεκαετίες – που αντιστοιχούν στη συνολική παραγωγή δημητριακών της Γαλλίας το 2021 – ακολουθούμενες από τα οπωροκηπευτικά και τις καλλιέργειες ζάχαρης, με το καθένα να πλησιάζει τις μέσες απώλειες των 40 εκατομμυρίων τόνων. ανά έτος. Για τα φρούτα και τα λαχανικά, οι απώλειες αντιστοιχούσαν στη συνολική παραγωγή φρούτων και λαχανικών στην Ιαπωνία και το Βιετνάμ το 2021. Τα κρέατα, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα αυγά παρουσίασαν μέση εκτιμώμενη απώλεια 16 εκατομμυρίων τόνων ετησίως, που αντιστοιχεί στη συνολική παραγωγή κρέατος, γαλακτοκομικών προϊόντων και αυγών στο Μεξικό και την Ινδία το 2021.
Περιφερειακές διαφορές
Οι παγκόσμιες απώλειες καλύπτουν σημαντική μεταβλητότητα μεταξύ περιοχών, υποπεριφερειών και ομάδων χωρών. Σύμφωνα με την έκθεση, η Ασία γνώρισε μακράν το μεγαλύτερο μερίδιο των συνολικών οικονομικών απωλειών. Η Αφρική, η Ευρώπη και η Αμερική παρουσίασαν επίσης παρόμοια τάξη μεγέθους. Ωστόσο, οι απώλειες στην Ασία αντιστοιχούσαν μόνο στο 4 τοις εκατό της γεωργικής προστιθέμενης αξίας, ενώ στην Αφρική αντιστοιχούσαν σε σχεδόν 8 τοις εκατό. Η μεταβλητότητα ήταν ακόμη μεγαλύτερη μεταξύ των υποπεριφερειών.
Σε απόλυτες τιμές, οι απώλειες ήταν υψηλότερες σε χώρες υψηλού εισοδήματος, χώρες χαμηλότερου μεσαίου εισοδήματος και χώρες ανώτερου μεσαίου εισοδήματος, αλλά οι χώρες χαμηλού εισοδήματος, και ιδιαίτερα το SIDS, υπέστησαν τη μεγαλύτερη συχνότητα απωλειών στη γεωργική προστιθέμενη αξία.
Τεράστιες επιπτώσεις καταστροφών
Τα συμβάντα καταστροφών έχουν αυξηθεί από 100 ετησίως τη δεκαετία του 1970 σε περίπου 400 συμβάντα ετησίως παγκοσμίως τα τελευταία 20 χρόνια. Όχι μόνο τα γεγονότα καταστροφών αυξάνονται σε συχνότητα, ένταση και πολυπλοκότητα, αλλά ο αντίκτυπός τους αναμένεται επίσης να επιδεινωθεί, καθώς οι καταστροφές που προκαλούνται από το κλίμα ενισχύουν τις υπάρχουσες κοινωνικές και οικολογικές ευπάθειες.
Η έκθεση τονίζει ότι, όταν εκδηλώνονται κίνδυνοι, μπορούν να προκαλέσουν κλιμακωτές επιπτώσεις σε πολλαπλά συστήματα και τομείς. Οι υποκείμενοι παράγοντες κινδύνου καταστροφών περιλαμβάνουν την κλιματική αλλαγή, τη φτώχεια και την ανισότητα, την αύξηση του πληθυσμού, καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για την υγεία που προκαλούνται από πανδημίες, πρακτικές όπως η μη βιώσιμη χρήση και διαχείριση της γης, οι ένοπλες συγκρούσεις και η περιβαλλοντική υποβάθμιση.
Το ποσό της απώλειας και της ζημίας που προκαλείται από μια καταστροφή εξαρτάται από την ταχύτητα και τη χωρική κλίμακα με την οποία ένας κίνδυνος αλληλεπιδρά με την ευπάθεια και άλλους προϋπάρχοντες παράγοντες κινδύνου, μαζί με την ποσότητα των εκτεθειμένων περιουσιακών στοιχείων ή μέσων διαβίωσης.
Σε ακραίες περιπτώσεις, οι καταστροφές έχουν ως αποτέλεσμα τον εκτοπισμό και τη μετανάστευση προς τα έξω αγροτικών πληθυσμών. Οι τεράστιες πλημμύρες που προκλήθηκαν από ασυνήθιστες βροχοπτώσεις μουσώνων στη νότια επαρχία Sindh του Πακιστάν είναι ένα ενδεικτικό παράδειγμα του πώς ο συνδυασμός κινδύνων αργής και ξαφνικής έναρξης προκάλεσε εκτοπισμό, επηρεάζοντας αρνητικά τα συστήματα αγροδιατροφής και αυξάνοντας την επισιτιστική ανασφάλεια.
Προς μεγαλύτερη ανθεκτικότητα των συστημάτων αγροδιατροφής
Οι αγρότες, ιδιαίτερα οι μικροκαλλιεργητές που εκτρέφουν υπό συνθήκες βροχής, είναι οι πιο ευάλωτοι παράγοντες στα συστήματα αγροδιατροφής και υφίστανται το μεγαλύτερο βάρος των επιπτώσεων των καταστροφών. Η υποστήριξη της υιοθέτησης καλών πρακτικών μείωσης του κινδύνου καταστροφών σε επίπεδο αγροκτήματος μπορεί να βοηθήσει τους αγρότες μικρής κλίμακας να αποφύγουν τις απώλειες και να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους. Οι επενδύσεις σε καλές πρακτικές μείωσης του κινδύνου καταστροφών σε επίπεδο αγροκτήματος μπορούν να αποδώσουν κατά μέσο όρο 2,2 φορές καλύτερα από ό,τι οι προηγούμενες πρακτικές.
Οι προληπτικές και έγκαιρες παρεμβάσεις ως απάντηση στους προβλεπόμενους κινδύνους είναι ζωτικής σημασίας για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας με την πρόληψη και τη μείωση των κινδύνων στη γεωργία. Για παράδειγμα, οι προληπτικές ενέργειες που αναλήφθηκαν σε αρκετές χώρες απέδειξαν ευνοϊκούς λόγους οφέλους προς το κόστος για επενδύσεις στην πρόληψη καταστροφών και την ανθεκτικότητα. Η έκθεση δείχνει ότι, για κάθε $1 που επενδύεται σε προληπτικές ενέργειες, οι αγροτικές οικογένειες μπορούν να κερδίσουν έως και $7 σε οφέλη και να αποφύγουν τις γεωργικές απώλειες.
Η έκθεση περιγράφει τρεις βασικές προτεραιότητες δράσης:
- βελτίωση δεδομένων και πληροφοριών σχετικά με τις επιπτώσεις των καταστροφών σε όλους τους υποτομείς της γεωργίας-κτηνοτροφίας: αλιεία και υδατοκαλλιέργεια και δασοκομία.
- ανάπτυξη και ενσωμάτωση πολυτομεακών και πολλαπλών κινδύνων προσεγγίσεων μείωσης του κινδύνου καταστροφών στην πολιτική και τον προγραμματισμό σε όλα τα επίπεδα·
- και ενίσχυση των επενδύσεων στην ανθεκτικότητα που παρέχουν οφέλη στη μείωση του κινδύνου καταστροφής στη γεωργία και βελτιώνουν τη γεωργική παραγωγή και τα μέσα διαβίωσης.
