Μείωση στο κοπάδι παραγωγικών ζώων, περιορισμένη ζήτηση για ζωοτροφές με μια παράλληλη στροφή προς τις πρακτικές εκτατικής βόσκησης, λιγότερες καλλιεργούμενες εκτάσεις σιτηρών για περισσότερη γη σε αγρανάπαυση, μαζί με κλιματικές επιπλοκές σε καλλιέργειες όπως είναι η ελιά, τα πυρηνόκαρπα και τα κηπευτικά, καθώς και έναν σταθερό περιορισμό στην κατανάλωση οίνου και κρέατος, δίνουν τα κύρια σημεία της έκθεσης που δημοσιεύει η Γενική Γραμματία Γεωργίας της Κομισιόν (DG Agri), κάθε χρόνο τέτοιες ημέρες.
Η έκθεση, η οποία δημοσιεύθηκε στη διάσκεψη του 2023 για τις γεωργικές προοπτικές της ΕΕ, εξετάζει την παραγωγή, την κατανάλωση και το εμπόριο στους τομείς των αροτραίων καλλιεργειών, των γαλακτοκομικών προϊόντων, του κρέατος, του ελαιολάδου και του οίνου, καθώς και τα γεωργικά εισοδήματα. Εξετάζει επίσης τους κύριους παράγοντες που θα μπορούσαν να επηρεάσουν το μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας, όπως η κλιματική αλλαγή, η καταναλωτική ζήτηση, οι αλλαγές στη διάρθρωση του γεωργικού τομέα και οι γεωργικές και εμπορικές πολιτικές.
Σύμφωνα με την έκθεση, τα επόμενα χρόνια η ανθεκτικότητα των γεωργών της ΕΕ θα συνεχίσει να δοκιμάζεται από τις μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες και τις αγορές, καθώς και από τη μεταβαλλόμενη κοινωνική ζήτηση. Στην έκθεση τονίζεται ότι ο γεωργικός τομέας βρίσκεται σε διαδικασία προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και στις προτιμήσεις των καταναλωτών.
Για παράδειγμα, η κατανάλωση βόειου και χοιρινού κρέατος, ζάχαρης και οίνου αναμένεται να μειωθεί. Επιπλέον, τονίζεται ότι το κόστος της ενέργειας και άλλων εισροών αναμένεται να παραμείνει μεσοπρόθεσμα πάνω από τα προ του 2021 επίπεδα. Στην έκθεση αναγνωρίζεται ο κομβικός ρόλος της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, η οποία στηρίζει τους γεωργούς για τη μετάβασή τους σε πιο βιώσιμα συστήματα γεωργικής παραγωγής, ενισχύοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα και την ανταγωνιστικότητά τους. Όσον αφορά την επισιτιστική ασφάλεια, σύμφωνα με την έκθεση, η ΕΕ θα παραμείνει καθαρός εξαγωγέας και θα συνεχίσει να συμβάλλει στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια. Αροτραίες καλλιέργειες Η αγρανάπαυση, προς όφελος της βιοποικιλότητας, αναμένεται να αυξηθεί σε 7 εκατομμύρια εκτάρια έως το 2035, ενώ οι αποδόσεις των σιτηρών θα παραμείνουν σταθερές χάρη, μεταξύ άλλων, στις θετικές επιπτώσεις της γεωργίας ακριβείας, της αμειψισποράς και της βελτίωσης της υγείας του εδάφους, που θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Μέχρι το 2035, αναμένονται επίσης μετατοπίσεις της γης από τα δημητριακά στα φασόλια σόγιας και στα όσπρια. Αυτή η αλλαγή θα οφείλεται κυρίως στη χαμηλότερη ζήτηση σιτηρών για ζωοτροφές λόγω της μείωσης της παραγωγής χοιρινού και βοείου κρέατος στην ΕΕ και της αύξησης των συστημάτων παραγωγής με βάση το χόρτο και εκτεταμένης παραγωγής. Τα κίνητρα πολιτικής για τη στήριξη της αύξησης των φυτικών πρωτεϊνών θα υποστηρίξουν επίσης αυτήν την αλλαγή. Η μειωμένη ζήτηση για βιοκαύσιμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των φυτικών ελαίων, οδηγώντας σε λιγότερες εισαγωγές.
Όσον αφορά τη ζάχαρη, η κατανάλωση ζάχαρης στην ΕΕ θα συνεχίσει τη πτωτική της τάση, κυρίως λόγω της στροφής των καταναλωτών σε δίαιτες με χαμηλότερη πρόσληψη ζάχαρης. Αυτό, σε συνδυασμό με τη μειωμένη απόδοση και τις καλλιεργητικές εκτάσεις θα έχει ως αποτέλεσμα ελαφρώς χαμηλότερη παραγωγή. Γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα Η παραγωγικότητα του γάλακτος της ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να αυξάνεται αλλά με βραδύτερο ρυθμό, με τα υψηλά πρότυπα ποιότητας και βιωσιμότητας να δημιουργούν περισσότερη προστιθέμενη αξία στον τομέα. Η ΕΕ θα παραμείνει ένας από τους δύο κορυφαίους εξαγωγείς γαλακτοκομικών προϊόντων παγκοσμίως. Λόγω της αναμενόμενης μείωσης της αγέλης γαλακτοπαραγωγής, η παραγωγή γάλακτος στην ΕΕ θα μπορούσε να μειωθεί ελαφρά. Ωστόσο, η παραγωγή τυριού, ορού γάλακτος και αποβουτυρωμένου γάλακτος σε σκόνη θα μπορούσε να αυξηθεί, ενώ η παραγωγή για το βούτυρο παραμένει σταθερή. Γενικά, οι επιλογές του τρόπου ζωής και οι απαιτήσεις υγείας ενός γηράσκοντος πληθυσμού πιθανότατα θα αυξήσουν περαιτέρω τη ζήτηση για ενισχυμένα (με προσθήκη βιταμινών και ανόργανα άλατα) και λειτουργικά προϊόντα που καλύπτουν συγκεκριμένες διατροφικές ανάγκες. Προϊόντα κρέατος Η κατανάλωση βοείου κρέατος στην ΕΕ εξακολουθεί να αμφισβητείται από ανησυχίες για την υψηλή τιμή, την υγεία των καταναλωτών και τη βιωσιμότητα. Αυτό, σε συνδυασμό με τη χαμηλή κερδοφορία, αναμένεται να οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση της παραγωγής έως το 2035. Το συνολικό κοπάδι αγελάδων της ΕΕ αναμένεται να μειωθεί κατά 3,2 εκατομμύρια κεφάλια (10%). Ο κλάδος του χοιρείου κρέατος αντιμετωπίζει παρόμοια κατάσταση. Η παραγωγή χοιρινού κρέατος στην ΕΕ προβλέπεται να μειωθεί κατά 0,9 % ετησίως έως το 2035, που αντιστοιχεί σε σχεδόν 2 εκατομμύρια τόνους σε σύγκριση με την περίοδο 2021-2023. Η κατανάλωση αιγοπρόβειου κρέατος θα παραμείνει σχετικά σταθερή, αλλά η παραγωγή και το κοπάδι της ΕΕ θα μειωθούν, οδηγώντας σε περισσότερες εισαγωγές. Μεταξύ των κρεάτων, τα πουλερικά θα μπορούσαν να συνεχίσουν να επωφελούνται από φθηνότερη τιμή καταναλωτή, σχετικά πιο υγιή εικόνα και απουσία θρησκευτικών περιορισμών. Μαζί με περαιτέρω ευκαιρίες εξαγωγών, αυτό θα ωθήσει την παραγωγή πουλερικών προς τα πάνω μέχρι το 2035.
Εξειδικευμένες καλλιέργειες Η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει επίσης την παραγωγή και την ποιότητα του ελαιολάδου, του κρασιού, των μήλων, των ροδάκινων, των νεκταρινιών και της ντομάτας. Για το ελαιόλαδο, η εισαγωγή πιο ανθεκτικών ποικιλιών και πιο εντατικών συστημάτων παραγωγής, μαζί με την έρευνα και την καινοτομία, θα μπορούσε να μειώσει τις αρνητικές επιπτώσεις. Με σχετικά σταθερή κατανάλωση στην ΕΕ συνολικά, οι εξαγωγές θα μπορούσαν να αυξηθούν περαιτέρω. Η κατανάλωση κρασιού στην ΕΕ θα συνεχίσει τη πτωτική της τάση και θα μειωθεί περαιτέρω κατά περισσότερο από 1% ετησίως σε περίπου 20 λίτρα κατά κεφαλήν έως το 2035, 2,4 λίτρα λιγότερο από τη μέση κατανάλωση το 2018-2022. Αυτό αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή. Οι εξαγωγές κρασιού της ΕΕ θα μπορούσαν να συνεχίσουν να αυξάνονται αλλά με βραδύτερο ρυθμό. Η κατανάλωση μήλων θα μπορούσε να αυξηθεί καθώς οι καταναλωτές στρέφονται στα φρέσκα, εύκολα στην κατανάλωση φρούτα. Η Πολωνία και η Ιταλία προβλέπεται να παραμείνουν βασικοί εξαγωγείς μήλων της ΕΕ και θα μπορούσαν ακόμη και να αυξήσουν τις καθαρές εξαγωγές τους.
Η κατανάλωση ροδάκινων και νεκταρινιών, από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε να μειωθεί λόγω των υψηλότερων τιμών και των προτιμήσεων για άλλα φρούτα. Αυτό θα μπορούσε να ωθήσει την παραγωγή ελαφρώς προς τα κάτω. Στο ίδιο πνεύμα των «εύκολων στην κατανάλωση» φρέσκων φρούτων και λαχανικών, θα μπορούσε να αυξηθεί η νωπή κατανάλωση μικρότερων ποικιλιών ντομάτας. Κατά την περίοδο 2022-2035, η ΕΕ αναμένεται να διατηρήσει την τρέχουσα καθαρή εισαγωγική της θέση σε ντομάτες για νωπή κατανάλωση. Σενάριο για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής Αυτό το σενάριο αναλύει πώς οι προηγούμενες αλλαγές στη θερμοκρασία και τις βροχοπτώσεις επηρεάζουν τις παγκόσμιες αποδόσεις των ζώων και των καλλιεργειών και πώς η κλιματική αλλαγή υψηλών εκπομπών στο εγγύς μέλλον διαταράσσει τη γεωργική παραγωγή και το εμπόριο. Παρά την παγκόσμια αύξηση της έκτασης συγκομιδής για καλαμπόκι, ρύζι, σόγια και σιτάρι, η απόδοση αυτών των προϊόντων θα εξακολουθεί να μειώνεται.
Η παγκόσμια παραγωγή χοιρινού κρέατος και πουλερικών θα μπορούσε επίσης να μειωθεί λόγω της μειωμένης διαθεσιμότητας ζωοτροφών. Λαμβάνοντας υπόψη την αναμενόμενη αυξανόμενη ζήτηση τροφίμων, είναι σημαντικό να εφαρμοστούν στρατηγικές μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογής για την αντιστάθμιση αυτών των δυνητικά αρνητικών επιπτώσεων. Σενάριο για την ευρύτερη υιοθέτηση πρακτικών αειφόρου διαχείρισης του εδάφους Αυτό το σενάριο εξετάζει τις περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις των πρακτικών άροσης, των καλλιεργειών χειμερινής κάλυψης και της αποκατάστασης τυρφώνων μέσω επαναδιαβροχής. Επιβεβαιώνει ότι η αποκατάσταση τυρφώνων μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, του πλεονάσματος αζώτου και των εκπομπών αμμωνίας, ενώ οι πρακτικές διαχείρισης του εδάφους μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της έκπλυσης θρεπτικών ουσιών στο νερό, στη διάβρωση του εδάφους, καθώς και στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και αμμωνίας. Οι προσομοιώσεις έδειξαν μέτριες αρνητικές επιπτώσεις στο γεωργικό εισόδημα που οφείλονται κυρίως στο υψηλότερο κόστος.
