Οι δεσμοί μεταξύ των παγκόσμιων συστημάτων τροφίμων και της κλιματικής αλλαγής γίνονται όλο και πιο σαφείς και επείγοντες.Τα αυξανόμενα στοιχεία δείχνουν ότι ο τρόπος με τον οποίο οι χώρες παράγουν, καταναλώνουν και απορρίπτουν τρόφιμα παράγει περίπου το ένα τρίτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που αυξάνουν τις παγκόσμιες θερμοκρασίες. Όμως, όλο και περισσότερες χώρες, ειδικά εκείνες στον Παγκόσμιο Νότο, αντιμετωπίζουν επίσης την πραγματικότητα ότι οι υψηλότερες θερμοκρασίες, οι ακανόνιστες βροχοπτώσεις και τα ακραία κλίματα καθιστούν με τη σειρά τους τη γεωργία πιο δύσκολη, απειλώντας την επισιτιστική ασφάλεια και τα μέσα διαβίωσης.
Ως εκ τούτου, οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν την πρόκληση της ανάγκης να μειώσουν γρήγορα τις γεωργικές εκπομπές, ενώ ταυτόχρονα, διασφαλίζουν ότι οι αγρότες μπορούν να παράγουν αρκετά υγιεινά, ασφαλή και οικονομικά τρόφιμα για να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση.
Ένα μήνυμα ήταν ξεκάθαρο πάνω από όλα στις συνομιλίες για το κλίμα: οι προκλήσεις της επισιτιστικής ασφάλειας και της κλιματικής αλλαγής είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Ο κόσμος δεν μπορεί να χαλιναγωγήσει την κλιματική αλλαγή χωρίς να μεταμορφώσει τα συστήματα τροφίμων, αλλά με αυτόν τον τρόπο, οι κυβερνήσεις πρέπει επίσης να προστατεύσουν τα τρόφιμα, τη διατροφή και την οικονομική ασφάλεια για τους αγρότες και τους καταναλωτές σε όλο τον κόσμο. Η επίλυση αυτού του διλήμματος είναι απαραίτητη για το μέλλον του πλανήτη και ολόκληρου του πληθυσμού.
Η κτηνοτροφία και το κρέας στα θέματα της COP28
Η κτηνοτροφία διαδραματίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην κούρσα για τα κλιματικά ανθεκτικά συστήματα τροφίμων. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο κλάδος της κτηνοτροφίας εκτιμάται ότι ευθύνεται για το 14,5% των άμεσων και έμμεσων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, εκ των οποίων το 44% είναι μεθάνιο. Αλλά σε περιοχές όπως η Αφρική, τα ζωικά και ζωικής προέλευσης τρόφιμα έχουν χαμηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα και προσφέρουν ζωτική κλιματική ανθεκτικότητα στη ζέστη, την ξηρασία και τις κλιματικές κρίσεις, ενώ μειώνουν επίσης τις ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά και την αγροτική φτώχεια.
Μετά από μια σειρά από παράπλευρες εκδηλώσεις, συζητήσεις σε πάνελ και συνεδριάσεις, είναι σαφές ότι η συζήτηση για το κλίμα πρέπει να διαμορφώσει προσεκτικά τη θέση της σχετικά με τη κτηνοτροφία για να διασφαλίσει ότι τα ζωτικά οφέλη που προσφέρει, ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες, δεν θα διακυβεύονται στον αγώνα για μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα.
Η επιλογή φαγητού είναι προνόμιο
Όσον αφορά την παραγωγή, την κατανάλωση, τη διατροφή και την υγεία, ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο: τα παγκόσμια συστήματα τροφίμων του Βορρά και του Νότου χρειάζονται χρηματοδότηση για το κλίμα όμως για διαφορετικές λύσεις. Αυτό ήταν το συμπέρασμα από το The Great Food Debate: Let Them Talk, που συγκλήθηκε από το International Livestock Research Institute και το ProVeg.
Οι ενέργειες για την ανάπτυξη πιο βιώσιμων συστημάτων τροφίμων δεν πρέπει να αφήνουν πίσω τους πιο ευάλωτους καταναλωτές. Ως εκ τούτου, η δράση για το κλίμα πρέπει να λάβει υπόψη την κοινωνική δικαιοσύνη. Αυτό περιλαμβάνει παιδιά στον Παγκόσμιο Βορρά στα οποία παρουσιάζονται ανθυγιεινά, επεξεργασμένα τρόφιμα, καθώς και εκείνα στον Παγκόσμιο Νότο που δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε μια ισορροπημένη διατροφή.
Η μείωση της υπερκατανάλωσης κρέατος στις ανεπτυγμένες χώρες θα βελτίωνε τη διατροφή και θα μείωνε τις γεωργικές εκπομπές. Αλλά στην Αφρική, οι κτηνοτρόφοι διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο, παράγοντας το μισό κρέας και γάλα της ηπείρου, ένα ποτήρι από τα οποία καθημερινά βοηθά τα παιδιά να αναπτυχθούν τόσο σωματικά όσο και γνωστικά.
Ως εκ τούτου, η χρηματοδότηση και οι πολιτικές για το κλίμα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τον καλύτερο τρόπο υποστήριξης αυτών των διαφορετικών αποτελεσμάτων, από τη μετατόπιση δίαιτας σε χώρες υψηλού εισοδήματος έως τη δυνατότητα στους κτηνοτρόφους να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή με καινοτομίες όπως ασφάλιση βάσει δεικτών και βελτιωμένες ζωοτροφές.
Νικητές και ηττημένοι του κλίματος
Στο ζήτημα της κλιματικής δικαιοσύνης τίθεται και αυτό της διατροφικής δικαιοσύνης, και αυτό εγείρει το ζήτημα της δύναμης και της φωνής.
Σε μια συνεδρία για την επίτευξη στόχων για το κλίμα και τη διατροφή μέσω της γεωργίας των ζώων, η Vivian Maduekeh από την Παγκόσμια Συμμαχία για το Μέλλον των Τροφίμων περιέγραψε έξι κατευθυντήριες αρχές που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη συζήτηση για τα πλεονεκτήματα της διατροφής με βάση τα φυτά έναντι των τροφίμων ζωικής προέλευσης. Αυτά περιελάμβαναν:
- Μετάβαση: ποιον θα εξουσιοδοτήσει αυτή η μετάβαση; Η μετάβαση από την κτηνοτροφία στη φυτική δεν πρέπει να εξουσιοδοτήσει τις εταιρείες σε μειονεκτική θέση των αγροτών της υπαίθρου. Όσοι εμπλέκονται στη συζήτηση για το κλίμα πρέπει να είναι προσεκτικοί σχετικά με τη συγκέντρωση της εξουσίας και την ανισότητα στις ανάγκες και την ενδυνάμωση.
- Ποικιλομορφία και πολιτισμική καταλληλότητα: είναι ζωτικής σημασίας να θυμόμαστε τη σημασία της ποικιλομορφίας στα τρόφιμα και τη διατροφή χωρίς να δίνουμε προτεραιότητα σε ορισμένα προϊόντα που ενθαρρύνουν τον εκ δυτικισμό της δίαιτας.
- Υγεία: πώς θεωρούμε την ποικιλομορφία των αναγκών υγείας, της ασφάλειας, της ποσότητας έναντι της ποιότητας και της διατροφής εντός πλανητικών ορίων; Όσο τα κέρδη οδηγούν αυτές τις μεταβάσεις, θα υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ακούσιων συνεπειών και οι εταιρείες θα πρέπει να αναμένεται να πληρώσουν για τις αρνητικές επιπτώσεις.
- Διασύνδεση: πώς υιοθετούμε μια προσέγγιση συστημάτων τροφίμων και κατανοούμε τις ανταλλαγές και τις συνέργειες;
- Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: πώς μετατοπίζουμε την κατανάλωση και τις δίαιτες ώστε να είναι βιώσιμες; Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την ενθάρρυνση διαφορετικών γεωργικών συστημάτων έναντι της μονοκαλλιέργειας.
- Ανθεκτικότητα: πώς μπορούν οι κυβερνήσεις και οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί να βοηθήσουν να γίνουν οι κοινότητες ανθεκτικές στην κλιματική κρίση και να ενθαρρύνουν τις τοπικές αλυσίδες αξίας έναντι των παγκοσμιοποιημένων αλυσίδων εφοδιασμού.
Βάζοντας πρώτα τους αγρότες
Οι συζητήσεις για τον μετασχηματισμό των συστημάτων τροφίμων για μια κλιματική κρίση συχνά παραλείπουν εκείνες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Οι αγρότες είναι υπεύθυνοι για την εφαρμογή των πρακτικών αλλαγών που συζητήθηκαν σε εκδηλώσεις όπως το COP28 που θα βελτιώσουν τη βιωσιμότητα της γεωργίας.
Αλλά οι αγρότες αντιμετωπίζουν επίσης εξελισσόμενες και ολοένα πιο απρόβλεπτες συνθήκες, ειδικά εκείνες στις περιοχές που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή. Περισσότερα από 13 εκατομμύρια ζώα έχουν πεθάνει κατά τη διάρκεια της συνεχιζόμενης και άνευ προηγουμένου ξηρασίας στο Κέρας της Αφρικής. Σύμφωνα με εκθέσεις του ΟΗΕ, μπορεί να χρειαστούν έως και πέντε χρόνια για να ανακάμψουν οι αγρότες από αυτές τις απώλειες.
Μια συνεδρία σχετικά με την πρώτη θέση των αγροτών τόνισε πώς οι υπάρχουσες προσπάθειες προσαρμογής και η υποστήριξη αποτυγχάνουν. Με την κλιμάκωση των κλιματικών κινδύνων, απαιτείται επείγουσα δράση για την επιτάχυνση της χρηματοδότησης και την εφαρμογή δράσεων για την κλιματική αλλαγή στα αγροδιατροφικά και κτηνοτροφικά συστήματα, τόσο για τη μείωση των εκπομπών όσο και για τη διασφάλιση της ασφάλειας των τροφίμων και της διατροφής.
Ένα νέο αφήγημα για την κτηνοτροφία στην αφρικανική ήπειρο
Η συζήτηση γύρω από τα κτηνοτροφικά συστήματα παραμένει πολωμένη και στερείται αποχρώσεων. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν μιλάμε για συστήματα κτηνοτροφίας στην Αφρική. Η κτηνοτροφική παραγωγή διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη διαβίωση, τη διατροφή και την προσαρμογή του κλίματος σε διάφορα συστήματα παραγωγής στην Αφρική και έχει τη δυνατότητα να συμβάλει στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης και των Αναπτυξιακών Στόχων της Ατζέντας 2063 της Αφρικής. Αυτό είναι αρκετά διαφορετικό από το πώς αντιλαμβάνονται και διαχειρίζονται τα συστήματα κτηνοτροφίας στον Παγκόσμιο Βορρά.
Το αφήγημα που επικρατεί ότι «το κρέας και το γάλα είναι κακό» συχνά εξομοιώνει τους κτηνοτρόφους στον αναπτυσσόμενο κόσμο – οι περισσότεροι από τους οποίους εφαρμόζουν συστήματα παραγωγής χαμηλών εισροών – με βιομηχανικά και υψηλής εντατικής καλλιέργειας συστήματα στον Παγκόσμιο Βορρά.
Η συνεδρία σχετικά με τη δημιουργία ενός νέου αφηγήματος για τα κτηνοτροφικά ζώα για την Αφρική: ο ρόλος της ανθεκτικότητας στα συστήματα ζωικού κεφαλαίου τόνισε τον κρίσιμο ρόλο του ζωικού κεφαλαίου στη διαβίωση, τη διατροφή της Αφρικής και την ικανότητά του για προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Περιέγραψε πώς οι πρακτικές βιώσιμης κτηνοτροφικής παραγωγής μπορούν να βοηθήσουν τις αφρικανικές χώρες να επιτύχουν τους αναπτυξιακούς τους στόχους, τηρώντας παράλληλα τα περιβαλλοντικά όρια.
Ο George Wamukoya, Διευθυντής των Αφρικανικών Ομάδων Υποστήριξης Εμπειρογνωμόνων Διαπραγματευτών (AGNES), περιέγραψε πώς αυτό το αφήγημα έχει μπερδέψει την ικανότητα των διαπραγματευτών να μιλούν για τα ζώα στην Αφρική. «Στις διαπραγματεύσεις, κατέστη σαφές ότι πολλοί δεν καταλαβαίνουν τα ζώα στην Αφρική», είπε. «Στην Αφρική, το ζωικό κεφάλαιο είναι συνδεδεμένο με τα προς το ζην, τον πολιτισμό και πολλά πράγματα».
