Η ΕΕ κατέχει ηγετική θέση στην παραγωγή ελαιολάδου παγκοσμίως, αντιπροσωπεύοντας το 65% της παγκόσμιας παραγωγής. Παρόλα αυτά, οι αντίξοες κλιματικές συνθήκες έχουν επηρεάσει σοβαρά τις τελευταίες συγκομιδές, με την παραγωγή το 2022/23 να σημειώνει πτώση κατά 40% σε σχέση με προηγούμενα έτη και το 2023/24 να καταγράφει μείωση κατά 25% σε σύγκριση με τον πενταετή μέσο όρο. Η μείωση αυτή αντανακλάται και παγκοσμίως, προκαλώντας άνοδο των τιμών κατά 100% έως 175% για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, ανάλογα φυσικά και με την αγορά.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι καταναλωτές τείνουν να προτιμούν φθηνότερες εναλλακτικές, ενώ οι έμποροι μπορεί να μπουν στον πειρασμό να προσφέρουν επιλογές χαμηλότερου κόστους, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο απάτης σε μια αγορά γνωστή για την ποιότητα και τις αιωνόβιες παραδόσεις της. Δυστυχώς, η απάτη στον τομέα του ελαιολάδου δεν αποτελεί νέα απειλή. Το ελαιόλαδο είναι ένα προϊόν υψηλής αξίας και ο πειρασμός για αδίστακτους παράγοντες να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη σε βάρος των καταναλωτών και της ποιότητας των προϊόντων παραμένει. Όταν οι καταναλωτές δεν είναι εξοικειωμένοι με τις διαφορές μεταξύ των τύπων ελαιολάδου, οι δόλιες πρακτικές γίνονται ακόμη πιο διαδεδομένες.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό να ενισχυθούν οι διοικητικές αντιδράσεις και οι ποινικές κυρώσεις για τους παραβάτες, καθώς και η ορθή εκπαίδευση του κοινού. Μόλις οι καταναλωτές συνειδητοποιήσουν τις διακρίσεις μεταξύ εξαιρετικά παρθένου, παρθένου, λαμπάντε, πυρηνέλαιου και ραφιναρισμένου ελαιόλαδου, καθώς και τις διαδικασίες και τις γεύσεις που εμπλέκονται, ο κίνδυνος απάτης θα μειωθεί, καθώς οι εκπαιδευμένοι καταναλωτές θα μπορούν να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις και να αποφεύγουν προϊόντα χαμηλότερης ποιότητας.
Στον τομέα του ελαιολάδου, μια συνήθης πρακτική είναι η ανάμειξη του με άλλα φυτικά έλαια. Η Copa-Cogeca έχει ζητήσει εδώ και αρκετό καιρό μεταρρύθμιση στα πρότυπα μάρκετινγκ της ΕΕ, ώστε να απαγορεύεται η πώληση τέτοιων μιγμάτων σε χώρες που δεν επιτρέπουν την παραγωγή τους. Επί του παρόντος, οι κανόνες της ΕΕ επιτρέπουν τη νόμιμη ανάμειξη ελαιολάδου με άλλα φυτικά έλαια και τα κράτη μέλη μπορούν να επιλέξουν να απαγορεύσουν τέτοια μείγματα στην επικράτειά τους. Αυτή η πολιτική έχει σχεδιαστεί για την προστασία και την προώθηση της ποιότητας του έξτρα παρθένου ελαιολάδου και τη μείωση του κινδύνου παραπλάνησης των καταναλωτών. Ωστόσο, υπάρχει ένα κενό: εάν το ελαιόλαδο από ένα κράτος μέλος που απαγορεύει την ανάμειξη εξάγεται σε άλλη χώρα της ΕΕ όπου επιτρέπεται η ανάμειξη, το αναμεμειγμένο λάδι μπορεί να επανεισαχθεί και να πωληθεί στην αρχική κατάσταση. Αν και αυτό είναι τεχνικά νόμιμο, υπονομεύει την πρόθεση της αρχικής απαγόρευσης, καθώς επιτρέπει στο μείγμα να «φεύγει από την μπροστινή πόρτα και να επιστρέφει». Οι καταναλωτές έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν ότι όταν αγοράζουν ελαιόλαδο, είναι έξτρα παρθένο και όχι μείγμα με χαμηλότερης ποιότητας προϊόντα.
Εκτός από την αντιμετώπιση του ζητήματος των μιγμάτων, είναι κρίσιμο να βελτιώσουμε τον τρόπο παρουσίασης του ελαιολάδου στους καταναλωτές. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη θεσπίσει αυστηρότερους κανονισμούς, απαιτώντας μη επαναγεμιζόμενα μπουκάλια ελαιολάδου σε εστιατόρια και καταστήματα εστίασης. Αυτή η πρακτική διασφαλίζει ότι το προϊόν που σερβίρεται είναι γνήσιο ελαιόλαδο και όχι υποκατάστατο κατώτερης ποιότητας. Η εναρμόνιση τέτοιων κανόνων σε ολόκληρη την ΕΕ όχι μόνο θα προωθούσε τη συνοχή της εσωτερικής αγοράς και θα διευκόλυνε το εμπόριο, αλλά θα διασφάλιζε επίσης συνεπή ασφάλεια και ποιότητα για τους καταναλωτές.
«Απευθύνω κάλεσμα στις οργανώσεις ελαιολάδου, τους καταναλωτικούς φορείς και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να συνεργαστούν για την ενίσχυση της ιχνηλασιμότητας και της προστασίας των καταναλωτών, με έμφαση στα μείγματα και τις συσκευασίες. Χρειαζόμαστε πιο ισχυρές διασφαλίσεις ώστε το ελαιόλαδο να παραμένει ένα προϊόν υψηλής ποιότητας, στο οποίο οι καταναλωτές μπορούν να έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη».
Επιπλέον, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον αυξανόμενο ανταγωνισμό από γειτονικές χώρες στη λεκάνη της Μεσογείου, όπως η Βόρεια Αφρική και η Μέση Ανατολή. Παρόλο που αυτές οι περιοχές αντιμετωπίζουν παρόμοιες κλιματικές προκλήσεις, το κόστος παραγωγής τους είναι πολύ χαμηλότερο από αυτό στην Ευρώπη. Χώρες όπως η Τυνησία, για παράδειγμα, εξάγουν περισσότερους από 56.000 τόνους ελαιόλαδου στην ΕΕ ετησίως, αδασμολόγητα, από το 1998. Αν και αυτές οι εισαγωγές συμβάλλουν στην κάλυψη της ζήτησης κατά περιόδους σπανιότητας, θα πρέπει να θεωρηθούν ως μια προσωρινή λύση. Η στροφή των ευρωπαίων καταναλωτών προς το ελαιόλαδο εκτός ΕΕ αποτελεί απειλή για τα ευρωπαϊκά πρότυπα παραγωγής υψηλής ποιότητας. Την τελευταία δεκαετία, με τη μείωση της ευρωπαϊκής παραγωγής, οι εισαγωγές από χώρες όπως η Χιλή και η Αργεντινή αυξάνονται. Σε αντίθεση με τους ευρωπαίους παραγωγούς, που δεσμεύονται για εργασιακά δικαιώματα, περιβαλλοντική προστασία και οικονομική βιωσιμότητα, οι εισαγωγές από τρίτες χώρες δεν διασφαλίζουν πάντα αντίστοιχες εγγυήσεις. Είναι ζωτικής σημασίας να ενσωματωθούν αυτές οι αξίες στις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες και να δοθεί προτεραιότητα στην ευρωπαϊκή παραγωγή, προστατεύοντας έτσι την ποιότητα και την ανταγωνιστικότητα του ελαιολάδου της ΕΕ.
Το ελαιόλαδο είναι ένας από τους πυλώνες της Μεσογειακής Διατροφής που θεωρείται πλήρες και ισορροπημένο διατροφικό μοντέλο με αποδεδειγμένα οφέλη για την υγεία και θεωρείται παγκόσμια άυλη κληρονομιά από την UNESCO. Το ελαιόλαδο είναι προϊόν υψηλής διατροφικής ποιότητας καθώς αποτελείται από μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, βιταμίνη Ε και β-καροτένια, τα οποία του προσδίδουν καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες.
Παραμένω βέβαιος ότι η νέα νομοθετική εντολή της ΕΕ θα δώσει προτεραιότητα στην προστασία του ελαιολάδου και είναι επιτακτική ανάγκη να λάβουμε ταχέως μέτρα για να διατηρήσουμε την ακεραιότητα και την ποιότητα αυτού του εμβληματικού προϊόντος, διασφαλίζοντας το μέλλον του σε μια ολοένα και πιο ανταγωνιστική παγκόσμια αγορά» ανέφερε χαρακτηριστικά στη δήλωσή του ο πρόεδρος της ομάδας εργασίας Copa-Cogeca για το ελαιόλαδο, Fernando do Rosario.
