Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής. Ο Στρατηγικός Διάλογος παρουσίασε πρόσφατα την έκθεσή του για το μέλλον της γεωργίας και των τροφίμων, περιέχοντας κρίσιμες συστάσεις που πρέπει να επηρεάσουν τη γεωργική πολιτική της ΕΕ. Για να είναι πραγματικά αποτελεσματικές, αυτές οι προτάσεις απαιτούν μια ευρύτερη προοπτική για τη χρήση γης σε όλη την Ευρώπη, αναφέρει χαρακτηριστικά σε κείμενο γνώμης ο ο Sjoukje Heimovaara, Πρόεδρος του Πανεπιστημίου & Έρευνας του Wageningen.
Οι εκκλήσεις για ευρωπαϊκή επισιτιστική ασφάλεια εντείνονται, όμως η εξάρτηση της Ευρώπης από εισαγωγές βασικών γεωργικών εισροών –όπως λιπάσματα και ενέργεια– μας καθιστά ευάλωτους. Είναι επιτακτική ανάγκη να αναγνωρίσουμε ότι η γη μας εξυπηρετεί πολλαπλούς σκοπούς: παραγωγή τροφίμων, κατασκευές, ενέργεια και διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Επί του παρόντος, περίπου 30 δισεκατομμύρια στρέμματα χρησιμοποιούνται ήδη για την παραγωγή μη εδώδιμων προϊόντων - όπως ξυλεία, χαρτί και χημικά. Καθώς οι ορυκτές πρώτες ύλες δεν είναι βιώσιμες και ενισχύουν την εξάρτησή μας από τις εισαγωγές, η μετάβαση σε βιολογικά προϊόντα είναι αναπόφευκτη.
Στις 6 Νοεμβρίου, στην ετήσια διάλεξη Mansholt στις Βρυξέλλες, ερευνητές του Πανεπιστημίου Wageningen παρουσίασαν πέντε πιεστικά διλήμματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη όσον αφορά τη διαχείριση των περιορισμένων πόρων γης της. Διλήμματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε για να αποκτήσουμε μια προοπτική για τη χρήση γης για τη γεωργία, τη δασοκομία και τη φύση στην ΕΕ.
Αυτονομία
Το πρώτο δίλημμα είναι πόσο μακριά είμαστε διατεθειμένοι να πάμε για να επιτύχουμε μεγαλύτερη αυτονομία, όχι μόνο για την επισιτιστική ασφάλεια αλλά και για την οικονομική ανθεκτικότητα. Απαιτεί τόσο τεχνολογικές προόδους όσο και συλλογική αλλαγή στα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης. Αν και η πλήρης αυτονομία είναι ένα απαιτητικό εγχείρημα, με ισχυρή ηγεσία από την ΕΕ, μπορούμε να μειώσουμε τις εξαρτήσεις και να καθιερώσουμε την Ευρώπη ως πρωτοπόρο στα ανθεκτικά συστήματα τροφίμων.
Το μέλλον της κτηνοτροφίας
Το δεύτερο δίλημμα αφορά την κτηνοτροφία και την ισορροπία μεταξύ της οικονομικής και πολιτιστικής της σημασίας και της ανάγκης μείωσης των περιβαλλοντικών της επιπτώσεων. Η κτηνοτροφία παραμένει θεμελιώδης για την ευρωπαϊκή γεωργία, ωστόσο οι περιβαλλοντικές προκλήσεις είναι αδιαμφισβήτητες. Το ερώτημα δεν είναι αν πρέπει να εγκαταλείψουμε την κτηνοτροφία, αλλά πώς μπορούμε να τη μετασχηματίσουμε. Με τα κατάλληλα κίνητρα, ο κτηνοτροφικός τομέας της Ευρώπης μπορεί να συνεχίσει να συμβάλλει στην επισιτιστική ασφάλεια και, ταυτόχρονα, να εκπληρώνει περιβαλλοντικούς στόχους.
Κλίμα
Το τρίτο δίλημμα περιστρέφεται γύρω από την κατανομή των ευθυνών για την επίτευξη των στόχων σχετικά με το κλίμα και τη βιοποικιλότητα. Πρέπει τα κράτη μέλη να αναλάβουν ίσα βάρη ή να προσαρμόσουμε τις προσδοκίες μας σύμφωνα με τις μοναδικές φυσικές και οικονομικές συνθήκες κάθε χώρας;
Μια πιθανή λύση θα μπορούσε να είναι ένα μοντέλο συνεργασίας όπου οι χώρες συνεισφέρουν με βάση τη γεωγραφία, τη βιοποικιλότητα και τις δυνατότητές τους. Αυτή η προσέγγιση θα προωθούσε τη συνεργασία, επιτρέποντας σε κάθε έθνος να αξιοποιήσει τα πλεονεκτήματά του και ταυτόχρονα να προωθήσει την κοινή ευρωπαϊκή ατζέντα για την βιωσιμότητα. Ωστόσο, θα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η ατομική ευθύνη δεν παραβιάζεται.
Χρήση γης
Το τέταρτο δίλημμα αφορά τη συνύπαρξη των διαφορετικών χρήσεων γης. Υπάρχουν τρόποι να συνδυαστεί η επισιτιστική και η ενεργειακή αυτονομία, η μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) και η αύξησης της βιοποικιλότητας. Οι φιλόδοξοι στόχοι της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα, τις εκπομπές GHG και την αυτονομία των πόρων πιθανότατα θα οδηγήσουν σε ανταγωνιστικές απαιτήσεις για τη χρήση της γης. Το ερώτημα είναι πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα στην αειφόρο εντατικοποίηση, την εκτατικοποίηση ή σε έναν υβριδικό συνδυασμό των δύο προσεγγίσεων;
Καταναλωτές
Το πέμπτο και τελευταίο δίλημμα αφορά τη συμπεριφορά των καταναλωτών, η οποία έχει βαθύ αντίκτυπο στο οικολογικό αποτύπωμα της Ευρώπης και στην ικανότητά της να αυτοτροφοδοτείται. Απαιτείται μια στροφή προς πιο βιώσιμα πρότυπα κατανάλωσης. Ωστόσο, η δημόσια καθοδήγηση της καταναλωτικής συμπεριφοράς είναι ένα κοινωνικά και πολιτικά ευαίσθητο ζήτημα. Δικαίως οι καταναλωτές απολαμβάνουν ένα βαθμό επιλογής. Έτσι, υπάρχει μια απροθυμία να παρέμβει.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει κοινωνική υποστήριξη για την ενεργό κρατική παρέμβαση για την προώθηση πιο υγιεινών και πιο βιώσιμων καταναλωτικών προτύπων. Το ερώτημα λοιπόν παραμένει: πόσο μακριά πρέπει να φτάσουμε στην καθοδήγηση των επιλογών των καταναλωτών; Τολμάμε να περιορίσουμε τις επιλογές μας για να προστατεύσουμε αυτές των παιδιών μας;
Αυτά είναι πέντε σημαντικά διλήμματα, αλλά υπάρχουν και άλλα, όλα αλληλένδετα, με κάθε απόφαση να επηρεάζει την επόμενη. Οι επιλογές που έγιναν τώρα θα διαμορφώσουν το ευρωπαϊκό τοπίο για τις επόμενες γενιές. Αλλά το να μην κάνεις επιλογές θα έχει ακόμη μεγαλύτερο αντίκτυπο.
Ως εκ τούτου, ενθαρρύνουμε την ΕΕ να ξεκινήσει διαλόγους με επίκεντρο το μελλοντικό όραμα της χρήσης γης και να μιλήσει για αυτά τα διλήμματα. Το Wageningen University & Research και οι εταίροι μας είναι έτοιμοι να υποστηρίξουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη της στην αντιμετώπιση αυτής της πολυπλοκότητας. Μαζί, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα μέλλον όπου η γη της Ευρώπης θα χρησιμοποιείται υπεύθυνα, θα υποστηρίζει τη βιοποικιλότητα, θα τροφοδοτεί τους ανθρώπους της και θα πρωτοστατεί στην παγκόσμια βιωσιμότητα.
Πηγή: Euractiv
