Όπως είναι γνωστό, πρώτο και κύριο μέλημα του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ) είναι να διασφαλίζει ότι τα χρήματα των φορολογουμένων δαπανώνται σωστά. Στο πλαίσιο της κατάρτισης της ετήσιας έκθεσης του σχετικά με τα οικονομικά της ΕΕ εξετάζει αδιαλείπτως κατά πόσον τα ενωσιακά κονδύλια δαπανώνται σύμφωνα με τον σκοπό τους. Γεννάται όμως και ένα δεύτερο ερώτημα: δαπανώνται τα κονδύλια αυτά αποτελεσματικά; Στο ερώτημα αυτό καλείται να απαντήσει το ΕΕΣ ολοένα και συχνότερα. Σε έναν κόσμο περισσότερο πολωμένο από ποτέ, αντιμέτωπο με πληθώρα προκλήσεων που βάλλουν τις σημερινές γενιές, από την κλιματική κρίση έως τον πολλαπλασιασμό των πολεμικών μετώπων και ένα σωρό άλλες, είναι άκρως σημαντικό οι πόροι της ΕΕ να διατίθενται στους κατάλληλους τομείς και με τον σωστό τρόπο. Κάνοντας μια αναδρομή στα πεπραγμένα του ΕΕΣ το 2024 αναφέρει τα εξής:
- Ένας από τους σημαντικότερους στόχους της ΕΕ είναι η συντονισμένη απόκριση της Ευρώπης στην κλιματική κρίση. Φέτος, το ΕΕΣ εξέτασε λεπτομερώς ένα ευρύ φάσμα πολιτικών και δαπανών, προκειμένου να διαπιστώσει αν οι στόχοι αυτοί μπορούσαν να επιτευχθούν με καλύτερο, ταχύτερο και οικονομικότερο τρόπο. «Ξεκινήσαμε τη χρονιά δημοσιεύοντας έκθεση σχετικά με τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τα επιβατικά αυτοκίνητα. Διαπιστώσαμε ότι, παρόλο που οι εκπομπές CO2 από τα αυτοκίνητα είχαν γενικά μειωθεί, αυτό οφειλόταν κυρίως στη διάδοση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και όχι στη μείωση των εκπομπών από αυτοκίνητα με κινητήρες εσωτερικής καύσης. Αν και οι παραδοσιακοί κινητήρες εσωτερικής καύσης είχαν πράγματι γίνει αποδοτικότεροι με τα χρόνια, η βελτιωμένη τους αυτή αποδοτικότητα αντισταθμιζόταν σχεδόν εξ ολοκλήρου από την αύξηση τόσο του βάρους των οχημάτων όσο και της ισχύος των κινητήρων.», αναφέρει. Το ΕΕΣ συνέστησε να βελτιωθεί η συλλογή δεδομένων και να επαναξιολογηθούν οι τιμές-στόχος όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών CO2.
- Τον Ιούλιο δημοσίευσε έκθεση με αντικείμενο τη βιομηχανική πολιτική της ΕΕ για το ανανεώσιμο υδρογόνο. Το υδρογόνο θα μπορούσε να αποτελέσει βασικό κομμάτι του παζλ της κλιματικής δράσης, ιδίως σε δύσκολα απανθρακοποιήσιμες βιομηχανίες όπως ο τομέας της χαλυβουργίας. Την περίοδο 2021-2027, η ΕΕ διέθεσε 18,8 δισ. ευρώ σε έργα που σχετίζονται με το υδρογόνο. Κατάληξε στο συμπέρασμα ότι η Επιτροπή κατάφερε εν μέρει να δημιουργήσει τις συνθήκες που χρειάζεται η αναδυόμενη αγορά υδρογόνου. Ωστόσο, επειδή ακριβώς η μαζική αύξηση της παραγωγής υδρογόνου εντός της Ένωσης συνιστά μια τεράστια πρόκληση, το ΕΕΣ προειδοποίησε σχετικά με τον κίνδυνο πιθανής στρατηγικής εξάρτησης από τις εισαγωγές από τρίτες χώρες.
- Τον Σεπτέμβριο δημοσιεύθηκε έκθεση σχετικά με την πράσινη μετάβαση στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ). Ο ΜΑΑ είναι ένα ειδικό χρηματοδοτικό μέσο που θεσπίστηκε από την ΕΕ στον απόηχο της πανδημίας COVID-19. Ένας από τους βασικούς στόχους ήταν να επιταχυνθεί η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και η μετάβαση σε μια βιωσιμότερη οικονομία και κοινωνία. Τον Φεβρουάριο του 2024, η προγραμματισμένη συνεισφορά για επενδύσεις σε κλιματικά μέτρα ανερχόταν σε 275 δισ. ευρώ. Ωστόσο, το ΕΕΣ διαπίστωσε ότι λόγω του σχεδιασμού του ΜΑΑ, στο πλαίσιο του οποίου εκταμιεύονται κεφάλαια βάσει της εκπλήρωσης ορόσημων και τιμών-στόχου και όχι για την απόδοση πραγματικών δαπανών, υπάρχει το ενδεχόμενο αποκλίσεων μεταξύ των προγραμματισμένων και των πραγματικών συνεισφορών σε «πράσινα» μέτρα σχετικά με το κλίμα. Επισημάνε ε τις αδυναμίες αυτές, αλλά δεν είναι της παρούσης να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες.
- Φέτος, ασχολήθηκε επίσης πολύ με την εξωτερική δράση και την ασφάλεια, έναν τομέα με αυξανόμενη σημασία στην ΕΕ. Τον Ιανουάριο, το ΕΕΣ δημοσίευσε έκθεση σχετικά με τον συντονιστικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), η οποία λειτουργεί ως ο διπλωματικός βραχίονας της ΕΕ και επικουρεί τον/την ύπατο εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας. Διαπιστώσαμε ότι ο συντονισμός της ΕΥΕΔ με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ είναι αποτελεσματικός, όμως οι «πρεσβείες» της στο εξωτερικό, δηλαδή οι αντιπροσωπείες της ΕΕ, χρειάζονται περισσότερη αναπληροφόρηση και καθοδήγηση από τις Βρυξέλλες.
- Τον Ιούνιο δημοσίευσε έκθεση με αντικείμενο την ασφάλεια του εφοδιασμού της ΕΕ με φυσικό αέριο, η οποία αφορούσε τόσο το κλίμα όσο και την ασφάλεια και τη βιομηχανία. Η ολομέτωπη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 πυροδότησε μια ενεργειακή κρίση στην ΕΕ, καθώς προχώρησε με γρήγορους ρυθμούς η σταδιακή διακοπή των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Ο κλυδωνισμός που υπέστη το σύστημα ανάγκασε τα κράτη μέλη να προβληματιστούν σχετικά με το ζήτημα της ενεργειακής τους ασφάλειας. Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι, παρόλο που η ΕΕ έλαβε όντως ορισμένα αποτελεσματικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης, μακροχρόνια προβλήματα που σχετίζονται με την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών (π.χ. η αποθεματοποίηση φυσικού αερίου και οι αθέμιτες ανατιμήσεις) παραμένουν ανεπίλυτα.
- Πέραν των ειδικών εκθέσεων, το ΕΕΣ δημοσιεύει και συντομότερες «γνώμες» σχετικά με πολιτικές της ΕΕ, κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ή του Συμβουλίου. Τον Οκτώβριο, δημοσιεύσε γνώμη σχετικά με το πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Πρόκειται για πρόταση κανονισμού που αποσκοπεί στην ενίσχυση της αμυντικής ετοιμότητας της ΕΕ και την υποστήριξη της αμυντικής της βιομηχανίας. Το ΕΕΣ τόνισε ότι, δεδομένων του προϋπολογισμού και του χρονοδιαγράμματός του, οι φιλοδοξίες του προγράμματος ενδέχεται να μην είναι ρεαλιστικές, και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πρόταση πρέπει να σχεδιαστεί με αρτιότερο τρόπο.
Αυτό είναι ένα μικρό μόνο δείγμα των 28 ειδικών εκθέσεων, 4 επισκοπήσεων και 3 γνωμών που θα έχει δημοσιεύσει το ΕΕΣ μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, το οποίο καλύπτει μόνο ένα μέρος των τομέων ενδιαφέροντος του Συνεδρίου. Προτρέπει επίσης για ενημέρωση στις ειδικές εκθέσεις του σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη, το κράτος δικαίου, το λόμπινγκ και τη βιολογική γεωργία.
Με αμείωτο ρυθμό, τονίζει συνεχίζει και τον επόμενο χρόνο: 69 νέες εκθέσεις και επισκοπήσεις βρίσκονται ήδη στα σκαριά! Θα βρείτε τον πλήρη κατάλογο στο πρόγραμμα εργασίας 2025+ του ΕΕΣ. Πρόκειται να επικεντρωθεί στους τομείς της ανταγωνιστικότητας, της κλιματικής αλλαγής, της εξωτερικής δράσης και των δημόσιων οικονομικών. Δίνει δε μια μικρή γεύση για το τι θα περιλαμβάνουν:
- Στρατιωτική κινητικότητα: στη συγκεκριμένη έκθεση, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο των εργασιών μας που εστιάζουν στις προσπάθειες της ΕΕ να βελτιώσει την άμυνα και την ασφάλειά της, θα εξεταστεί η συνοχή από άποψη εφοδιαστικής και η ευελιξία των αμυντικών δυνάμεων της ΕΕ. Η έκθεση θα δημοσιευθεί στις αρχές του επόμενου έτους. Μην τη χάσετε!
- Φαρμακευτική στρατηγική: στο πλαίσιο του εν λόγω ελέγχου αξιολογείται η διαθεσιμότητα φαρμάκων στην ΕΕ.
- Διαχείριση δασικών πυρκαγιών: το ΕΕΣ θα εξετάσει τη διαχείριση της ενωσιακής χρηματοδότησης για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, που είναι ολοένα συχνότερες, την ετοιμότητα για την αντιμετώπισή τους και την ανάκαμψη μετά από αυτές.
- Στήριξη στον τομέα του ελαιόλαδου: ανάλυση της ενωσιακής στήριξης στον ελαιοκομικό κλάδο, με το ελαιόλαδο να αποτελεί βασικό αγαθό και εξαγωγικό προϊόν στην Ευρώπη.
«Καθώς διευρύνονται και μεταβάλλονται τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες της ΕΕ, προκειμένου να είναι σε θέση να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις που βρίσκει μπροστά της, το ίδιο συμβαίνει και με το έργο του ΕΕΣ. Οι ελεγκτικές εργασίες μας δεν περιορίζονται στον σχολαστικό έλεγχο των λογαριασμών, αλλά επιτυγχάνουν πολλά περισσότερα. Επικεντρωνόμαστε στην ουσία και θέτουμε το εξής ευθύ ερώτημα: Πώς μπορεί η ΕΕ να πετύχει τους στόχους της με αποδοτικό, αποτελεσματικό και οικονομικό τρόπο; Μπορεί οι ελεγκτές και ελέγκτριες του ΕΕΣ να μην θυμίζουν σε τίποτα τον Doc ή τον Marty McFly από την ταινία «Επιστροφή στο μέλλον», κάτι παραπάνω γνωρίζουν ωστόσο σχετικά με το τι σημαίνει να επανεξετάζει κανείς το παρελθόν ώστε να είναι καλύτερα προετοιμασμένος για το μέλλον. Μείνετε συντονισμένοι για τις λίγες τελευταίες εκθέσεις της χρονιάς και μείνετε ήσυχοι, θα είναι πολύ περισσότερα αυτά που θα ακολουθήσουν το 2025!», καταλήγει, στην απολογιστική του επισκόπηση το Ελεγκτικό Συνέδριο της ΕΕ.
