Όπως διαπίστωσε, η διαφορά στην ανταγωνιστικότητα κυμαίνεται από 19% έως 39%, ανάλογα με τον τομέα, με τους διαρθρωτικούς παράγοντες να αποτελούν την κύρια αιτία. Επιπλέον, πρέπει να ληφθεί υπόψη η «ανταγωνιστικότητα του άνθρακα» που προσδίδουν τα φυσικά πλεονεκτήματα των εδαφών της Ουκρανίας.
«Σε μια περίοδο που καθορίζονται τα βήματα και οι όροι ένταξης, καθώς και η έναρξη των προενταξιακών προγραμμάτων, θεωρούμε ότι είναι σημαντικό τα αντικειμενικά δεδομένα να χρησιμεύσουν ως βάση για τον καθορισμό του οδικού χάρτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς προκαταλήψεις ή αποφυγές», αναφέρει χαρακτηριστικά η Farm Europe.
Γεωργικά στοιχεία της Ουκρανίας: ένας αγροτικός γίγαντας
Το 2022, η Ουκρανία διέθετε 41,3 εκατομμύρια εκτάρια γεωργικής γης, εκ των οποίων τα 32,7 εκατομμύρια ήταν καλλιεργήσιμα, καθιστώντας τη μεγαλύτερη αγροτική χώρα στην Ευρώπη. Σχεδόν το 45% της έκτασης αποτελείται από τα πλούσια σε χούμο, γόνιμα εδάφη «chernozems».
Ο αγροτικός τομέας της χώρας, με ρίζες στο σοβιετικό παρελθόν, χαρακτηρίζεται από 110 κάθετα ολοκληρωμένες γεωργικές εταιρείες, γνωστές ως αγρο-εκμεταλλεύσεις, οι οποίες ελέγχουν το σύνολο ή μέρος της αλυσίδας παραγωγής (καλλιέργεια-κτηνοτροφία, μεταποίηση, εμπόριο). Οι 20 μεγαλύτερες εξ αυτών ελέγχουν το 14% της συνολικής χρησιμοποιούμενης γεωργικής γης και οι καλλιέργειες άνω των 1.000 εκταρίων αντιπροσωπεύουν το 57% αυτής της γης. Ο τομέας αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας, συνεισφέροντας το 10,9% του ΑΕΠ και το 14,7% της απασχόλησης το 2021.
Ζάχαρη
Η οργάνωση και η ανταγωνιστικότητα του ουκρανικού τομέα ζάχαρης διαφέρει ριζικά από εκείνη στην Ευρώπη. Στην Ουκρανία, το 93% των ζαχαρότευτλών καλλιεργείται από μεγάλες κάθετα ολοκληρωμένες φάρμες, με μέσο μέγεθος εκμετάλλευσης τα 23.700 εκτάρια — 1.763 φορές μεγαλύτερο από τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το χαμηλό κόστος εργασίας και επένδυσης, σε συνδυασμό με τα γόνιμα εδάφη, επιτρέπουν σημαντική εξοικονόμηση εισροών, όπως λιπασμάτων, που χρησιμοποιούνται έως και 1,5 φορές λιγότερο από ό,τι στην Ε.Ε. Η άρση εμπορικών φραγμών προς την ευρωπαϊκή αγορά είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των εξαγωγών ζάχαρης από την Ουκρανία, με τις εξαγωγές να καταγράφουν αύξηση 230% μεταξύ 2022 και 2023. Μάλιστα, η Ουκρανία προβλέπεται να εξάγει στην Ε.Ε. 800.000 τόνους ζάχαρης ετησίως, αλλά τα πρόσφατα μέτρα διασφάλισης έχουν επιβάλει περιορισμούς για την προστασία των ευρωπαϊκών αποθεμάτων.
Σιτηρά
Η παραγωγή σιτηρών στην Ουκρανία χαρακτηρίζεται από ποικιλία γεωργικών δομών. Περίπου το 51% της παραγωγής προέρχεται από μικρότερες εκμεταλλεύσεις κάτω των 1.000 εκταρίων, ενώ το 22% παράγεται από μεγάλες επιχειρήσεις άνω των 3.000 εκταρίων.
Σε περίπτωση ένταξης της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η χώρα θα συνεισέφερε το 20% της ευρωπαϊκής παραγωγής σιτηρών, καλύπτοντας το 49% της παραγωγής καλαμποκιού και το 15% της παραγωγής σιταριού. Το κόστος παραγωγής σιτηρών είναι κατά 30% χαμηλότερο από το ευρωπαϊκό, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της χώρας.
Η αύξηση των εισαγωγών σιτηρών από την Ουκρανία ήταν σημαντική, διπλασιάζοντας τις ροές μεταξύ 2019/21 και 2023. Το 2023, η Ευρωπαϊκή Ένωση απορρόφησε το 51% των εξαγωγών σιταριού, καθιστώντας την κύριο εμπορικό εταίρο και ζωτικής σημασίας για την ουκρανική οικονομία.
Ηλιοτρόπιο
Ενώ το 58% της παραγωγής πραγματοποιείται από δομές κάτω των 1.000 εκταρίων, οι εταιρείες με περισσότερα από 3.000 εκτάρια αντιπροσωπεύουν το 17% της παραγωγής. Το 2023, η ουκρανική παραγωγή από μόνη της ήταν μεγαλύτερη από την παραγωγή ολόκληρης της ΕΕ. Ως εκ τούτου, εάν η Ουκρανία προσχωρούσε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η χώρα θα γινόταν ο μεγαλύτερος παραγωγός ηλιόσπορων, καθώς και ηλιέλαιου στην Ευρώπη.
Η Ουκρανία είναι ο κορυφαίος προμηθευτής ηλιέλαιου της ΕΕ για περισσότερο από μία δεκαετία. Παρά το άνοιγμα της ευρωπαϊκής αγοράς, οι ροές ηλιελαίου παρέμειναν σταθερές, υπογραμμίζοντας την ανθεκτικότητα και τη δυναμική του ουκρανικού αγροτικού τομέα.
Κραμβόσπορος
Ο τομέας της ελαιοκράμβης στην Ουκρανία χαρακτηρίζεται από μικρές εκμεταλλεύσεις, με το 73% της παραγωγής να προέρχεται από δομές κάτω των 1.000 εκταρίων. Ωστόσο, η παραγωγή λαδιού κυριαρχείται από πέντε μεγάλες εταιρείες, οι οποίες κατείχαν το 92% της αγοράς το 2021.
Το κόστος παραγωγής στην Ουκρανία είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό, καθώς το 2020 ήταν 1,5 φορές χαμηλότερο από αυτό της Γαλλίας. Την ίδια στιγμή, η παραγωγή κραμβέλαιου αυξήθηκε κατά 57%, ενώ η παραγωγή και εξαγωγή κραμβέλαιου αυξήθηκαν κατά 174% και 170% αντίστοιχα σε σχέση με τον μέσο όρο 2018-2021.
Εάν η Ουκρανία ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα καταστεί ο μεγαλύτερος παραγωγός ελαιοκράμβης, καλύπτοντας το 24% της ευρωπαϊκής παραγωγής σπόρων και το 4% της παραγωγής λαδιού και αλεύρων. Η ΕΕ αποτελεί ήδη τον κύριο εισαγωγέα ουκρανικής ελαιοκράμβης, απορροφώντας το 93% των εξαγωγών της Ουκρανίας το 2023, έναντι 83% την περίοδο 2020/21.
