Η πρόταση της Πολωνίας για την εξαίρεση μιας νέας γενιάς γενετικά τροποποιημένων φυτών από τις αυστηρές απαιτήσεις της ΕΕ για την αδειοδότηση και την ιχνηλασιμότητα των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ) προκαλεί έντονες αντιπαραθέσεις και αντιδράσεις σε διάφορους τομείς.
Η Πολωνία, υπό την προεδρία της, επιδιώκει να προωθήσει την ιδέα ότι τα νέα γενετικά τροποποιημένα φυτά, τα οποία βασίζονται σε πιο εξελιγμένες τεχνολογίες και άλλες τεχνικές ακριβείας, θα πρέπει να εξαιρεθούν από τις αυστηρές διαδικασίες αδειοδότησης και ιχνηλασιμότητας που ισχύουν για τα παραδοσιακά ΓΤΟ στην ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τον Ιούλιο του 2023 να εξαιρεθούν οι καλλιέργειες που δημιουργούνται με τη χρήση «νέων γονιδιωματικών τεχνικών» (NGT) από την αυστηρή ρύθμιση βάσει του κανονισμού για τους ΓΤΟ του 2001, αλλά οι κυβερνήσεις δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν για το πώς ακριβώς θα οριστούν τα προϊόντα αυτά.
Μόλις μια εβδομάδα αφότου ανέλαβε τη νεκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, η Βαρσοβία θέλει να απορρίψει την έκκληση της Ουγγαρίας να ανοίξει εκ νέου ολόκληρη τη συζήτηση πολιτικής επιστρέφοντας αντ' αυτού σε ένα προηγούμενο περίγραμμα του ορισμού και εστιάζοντας στο ζήτημα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.
Η Επιτροπή επιθυμεί να δημιουργήσει μια νέα «κατηγορία 1» για τις καλλιέργειες αυτές, οι οποίες θα θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό ισοδύναμες με τα συμβατικά εκτρεφόμενα φυτά σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ.
Αυτό θα σήμαινε εξαίρεση από την αυστηρή ρύθμιση που θα συνεχίσει να ισχύει για τους ΓΤΟ πρώτης γενιάς, όπου έχει εισαχθεί ένα ολόκληρο ξένο γονίδιο για να προσδώσει νέες ιδιότητες, όπως αντοχή στα φυτοφάρμακα ή μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.
Η ισχύουσα νομοθεσία επιτρέπει στις κυβερνήσεις της ΕΕ να απαγορεύουν την καλλιέργεια ΓΤΟ στην επικράτειά τους, κάτι που ισχύει σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη, εξαίρεση από την νομοθεσία αποτελεί η Ισπανία.
«Είναι σαφές για την τρέχουσα Προεδρία ότι μόνο με την αντιμετώπιση των ανησυχιών που συνδέονται με την ύπαρξη πατεντών σε φυτά που έχουν αποκτηθεί από τους ΓΤΟ μπορεί να επιτευχθεί η ειδική πλειοψηφία», αναφέρουν Πολωνοί αξιωματούχοι σε σημείωμα με μία συμβιβαστική πρόταση που έχει στην κατοχή του το Euronews.
Για την Astrid Österreicher, ειδική σε θέματα πολιτικής της ΕΕ στη γερμανική δεξαμενή σκέψης TestBiotech, αυτή η απόκλιση από τη θέση του Κοινοβουλίου θα περιορίσει ελάχιστα τη δύναμη των μεγάλων αγροχημικών εταιρειών, μία από τις βασικές ανησυχίες των αντιπάλων των γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών. Αυτό δεν αποτελεί λύση για τη συνεχιζόμενη συγκέντρωση στην αγορά σπόρων», δήλωσε η Österreicher.
Η κριτική των περιβαλλοντολόγων στο ενδεχόμενο καθορισμού κατώτατου ορίου για το χαρακτηρισμό ενός γενετικά τροποποιημένου Οργανισμού (ΓΤΟ) φυτού ως «ισοδύναμου» με ένα συμβατικά εκτρεφόμενο φυτό είναι σοβαρή και αναδεικνύει σημαντικούς κινδύνους, τόσο για την ασφάλεια των τροφίμων όσο και για τη βιωσιμότητα του περιβάλλοντος. Σύμφωνα με την πρόταση που εξετάζεται, η έννοια του «ισοδύναμου» ΓΤΟ φυτού θα μπορούσε να οριστεί με βάση τον αριθμό των μορίων ή των τροποποιήσεων στο γονιδίωμα, επιτρέποντας έτσι κάποιες καλλιέργειες να μην υπόκεινται στις αυστηρές διαδικασίες ελέγχου που ισχύουν για τα παραδοσιακά ΓΤΟ.
Η Πολωνία «εξακολουθεί να ακολουθεί τη λανθασμένη ιδέα ότι μπορεί να υπάρχει ένα γενικό όριο για τις επιπτώσεις που προκαλούνται από τις διαδικασίες NGT», δήλωσε η Österreicher, μια αναφορά στο προτεινόμενο όριο της Επιτροπής των 20 νουκλεοτιδίων, τα δομικά στοιχεία του DNA.
Ακόμα και μικρές τροποποιήσεις στο γονιδίωμα ενός φυτού θα μπορούσαν να προσδώσουν ανεπιθύμητες ή επικίνδυνες ιδιότητες, υποστηρίζοντας ότι όλα τα νέα στελέχη θα πρέπει να υπόκεινται σε ενδελεχή αξιολόγηση κινδύνου.
Τέλος οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι αναμένεται να συζητήσουν το συμβιβαστικό κείμενο της Πολωνίας κεκλεισμένων των θυρών στις Βρυξέλλες στις 20 Ιανουαρίου. Θα χρειαστεί συμφωνία σε υπουργικό επίπεδο προτού το Συμβούλιο μπορέσει να ξεκινήσει τις τελικές διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
