Στις προτεραιότητες που ανακοίνωσε ήδη, η Πολωνική Προεδρία περιλαµβάνονται όπως είναι φυσικό η ευρωπαϊκή άµυνα και ασφάλεια, µε ιδιαίτερη έµφαση στις εξελίξεις στην Ουκρανία, καθώς και το µεταναστευτικό. Ταυτόχρονα όµως, το ζήτηµα της ευρωπαϊκής γεωργίας και κτηνοτροφίας και ιδίως η Κοινή Αγροτική Πολιτική, σύµφωνα µε τις επίσηµες ανακοινώσεις, θα αποτελέσουν επίσης αντικείµενο εξαιρετικού ενδιαφέροντος για την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τούσκ, αν αναλογιστεί κανείς ότι η χώρα διαθέτει ένα εξαιρετικά εκτεταµένο αγροτικό και κτηνοτροφικό τοµέα.
Κεντρική θέση στην ατζέντα του προεδρίου του Συµβουλίου της ΕΕ υπό την επίβλεψη του Τσέσλαβ Σιεκιέρσκι, θα αποτελέσει η επισιτιστική ασφάλεια, την οποία και θεωρεί εξίσου κρίσιµη µε τη στρατιωτική. Ο προεδρεύων, επικεντρώνεται στη διατήρηση της επισιτιστικής ασφάλειας µέσω της ενίσχυσης της οικονοµικής ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής γεωργίας και της διατήρησης της παραγωγικής ικανότητας, συµπεριλαµβανοµένης της κτηνοτροφικής παραγωγής, και παραµένει επιφυλακτικό όσον αφορά την εναρµόνιση του κτηνοτροφικού τοµέα µε τους κλιµατικούς στόχους.
∆εν πρέπει κανείς να ξεχνά πως η χρονική συγκυρία της Πολωνικής Προεδρίας είναι εξαιρετικά κρίσιµη, καθώς συµπίπτει µε την έναρξη της νέας τριετούς περιόδου χρηµατοδότησης της ΕΕ για την περίοδο 2025-2027. Στην «σκιά» αυτών των εξελίξεων, η Πολωνία αναλαµβάνει τη σκυτάλη από την Ουγγαρία, ενώ οι διακυβερνητικές αλλαγές και η ένταση στις διεθνείς σχέσεις ενδέχεται να επηρεάσουν την ατζέντα της Προεδρίας. Και όλα αυτά σε µια περίοδο κατά την οποία οι ευρωπαίοι αγρότες έχουν ήδη αρχίσει να ζεσταίνουν τις µηχανές των τρακτέρ τους και να προετοιµάζονται για τις επιπτώσεις από τη συµφωνία ΕΕ-Mercosur καθώς και άλλα ζητήµατα που ενδέχεται να επηρεάσουν το ήδη εύθραυστο τοπίο.
ΚΑΠ στα δεδοµένα κλιµατικής αλλαγής και όχι στον περιβαλλοντικό ακτιβισµό
Ωστόσο, το γεγονός ότι η Πολωνική Προεδρία, συµπίπτει µε τα πρώτα στάδια των διαπραγµατεύσεων για την Κοινή Αγροτική Πολιτική µετά το 2027, αποτελεί ευκαιρία να διαµορφωθεί η συζήτηση για τις µελλοντικές µεταρρυθµίσεις της. Ο προεδρεύον υπουργός Γεωργίας της Πολωνίας στοχεύει στην προστασία του προϋπολογισµού της ΚΑΠ, παρά τις αυξανόµενες πιέσεις από τις αµυντικές δαπάνες και τους δηµοσιονοµικούς περιορισµούς σε πολλά κράτη µέλη. Ανάµεσα στις προτεραιότητες είναι η προσαρµογή της ΚΑΠ στην αναµενόµενη διεύρυνση της ΕΕ, η διαχείριση των εµπορικών σχέσεων µε την Ουκρανία και η αντιµετώπιση των προκλήσεων του διεθνούς εµπορικού ανταγωνισµού και των προτύπων.
Η Πολωνία αναγνωρίζει την κλιµατική αλλαγή ως βασική πρόκληση για τη γεωργία, ωστόσο η προσέγγισή του για την αντιµετώπισή της µέσω της µελλοντικής ΚΑΠ παραµένει ασαφής. Μάλιστα, η υφυπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Μαγκνταλένα Σοµπκόβιακ-Τσαρνέτσκα, τόνισε την ανάγκη για την Πολωνική Προεδρία να «γεφυρώσει το χάσµα µεταξύ της γεωργίας και του κλιµατικού ακτιβισµού, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ανταγωνιστικότητα και τη δηµιουργία ενός πρακτικού πλαισίου για το κλίµα». Ωστόσο, αυτό έρχεται σε αντίθεση µε τις επανειληµµένες δηλώσεις αξιωµατούχων του Υπουργείου, που ζητούν «βαθιά αναθεώρηση» της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συµφωνίας, ώστε να γίνει «πιο ρεαλιστική», «ορθολογισµένη» και «απλουστευµένη».
Από άλλο πυλώνα η χρηµατοδότηση για περιβαλλοντικούς στόχους
Με σκεπτικισµό αντιµετωπίζει ο Τουσκ και το European Green Deal της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την εκπλήρωση των φιλόδοξων κλιµατικών στόχων που έχει θέσει η ΕΕ µέχρι το 2050. Κατά την άποψή του πρόκειται για «αφελείς φιλοδοξίες περί σωτηρίας του πλανήτη», που απλώς υπονοµεύουν την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονοµίας. Από την πλευρά του ο Πολωνός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων προειδοποιεί ότι «η απανθρακοποίηση δεν µπορεί να σηµαίνει αποβιοµηχάνιση…». Αναφορικά µε τις προτεραιότητες της Πολωνίας, ο Υπουργός Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης, Τσεσλάου Σιεκιέρσκι, έχει υποστηρίξει τον περιορισµό των δαπανών ΚΑΠ για άλλους τοµείς, εκτός της γεωργίας, δηλώνοντας: «Πιστεύουµε ότι οι περιβαλλοντικοί και κλιµατικοί στόχοι πρέπει να επιτευχθούν µέσω άλλων πολιτικών και όχι µέσω κονδυλίων που αφορούν τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας και της επισιτιστικής ασφάλειας για την Ευρώπη και την Πολωνία».
Η Πολωνική Προεδρία αναµένεται να συµπέσει µε εντατικές συζητήσεις για το µέλλον της γεωργίας, καθώς ο νέος Ευρωπαίος Επίτροπος για τη Γεωργία και τα Τρόφιµα, Κριστόφ Χάνσεν, πρόκειται να παρουσιάσει το «Όραµα για τα τρόφιµα και τη γεωργία», βασισµένο στα αποτελέσµατα του Στρατηγικού ∆ιαλόγου για τη Γεωργία.
Επιδιώκει συµφωνία για την νέα γενιά γενετικά τροποποιηµένων φυτών
Αντιπαραθέσεις και αντιδράσεις σε διάφορους τοµείς αναµένεται να επιφέρει όπως όλα δείχνουν, η πρόταση της Πολωνίας για την εξαίρεση µιας νέας γενιάς γενετικά τροποποιηµένων φυτών από τις αυστηρές διαδικασίας αδειοδότησης και ιχνηλασιµότητας που ισχύουν για τα παραδοσιακά ΓΤΟ στην ΕΕ. Η Κοµισιόν επιθυµεί να δηµιουργήσει µια νέα «κατηγορία 1» για τις καλλιέργειες αυτές, οι οποίες θα θεωρούνται σε µεγάλο βαθµό ισοδύναµες µε τα συµβατικά εκτρεφόµενα φυτά σύµφωνα µε τη νοµοθεσία της ΕΕ. Αυτό θα σήµαινε εξαίρεση από την αυστηρή ρύθµιση που θα συνεχίσει να ισχύει για τους ΓΤΟ πρώτης γενιάς, όπου έχει εισαχθεί ένα ολόκληρο ξένο γονίδιο για να προσδώσει νέες ιδιότητες, όπως αντοχή στα φυτοφάρµακα ή µεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Η συζήτηση της πρότασης θα συνεχιστεί στις 20 Ιανουαρίου στις Βρυξέλλες, όπου απαιτείται συµφωνία σε υπουργικό επίπεδο για συνέχιση των διαπραγµατεύσεων µε το Ευρωκοινοβούλιο.
Γνώμονας η ενίσχυση της θέσης των αγροτών
Η Πολωνία έχει µετριάσει τις προσδοκίες της για την προεδρία της ΕΕ σηµατοδοτώντας ότι δεν επιδιώκει να εγκρίνει νέα νοµοθεσία σε µεγάλη κλίµακα. Αντιθέτως, επιδιώκει να διαµορφώσει τη γενική κατεύθυνση της ΕΕ. Και πάλι, αυτή είναι µια σοφή απόφαση, λένε αναλυτές δεδοµένου ότι η προεδρία διαρκεί µόλις έξι µήνες και µια νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει µόλις σχηµατιστεί. Αν γίνει σωστά, η χώρα που ασκεί την προεδρία µπορεί να λειτουργήσει ως έντιµος διαµεσολαβιτής και να καθορίσει µια πορεία που θα διαρκέσει πέρα από τη θητεία της. Θα υπάρξουν προκλήσεις, φυσικά. Για παράδειγµα, η Πολωνία είναι ο µεγαλύτερος αποδέκτης στήριξης από τον προϋπολογισµό της ΕΕ, µε τη γεωργία να αντλεί σχεδόν 5 δισ. ευρώ.
Εξάλλου, ο συντηρητικός πρωθυπουργός, Ντόναλντ Τουσκ, είναι έµπειρος σε θέµατα ευρωπαϊκής πολιτικής. «Στην ΕΕ κανείς δεν µπορεί να µε ξεγελάσει» έλεγε ο ίδιος στις προγραµµατικές δηλώσεις του τον ∆εκέµβριο του 2023. Η πολωνική προεδρία για το πρώτο εξάµηνο του 2025 προσφέρει τώρα στον Τουσκ µία ευκαιρία να επαληθεύσει τα λεγόµενά του και να αποδείξει ότι 20 χρόνια µετά την προσχώρηση στην ΕΕ, η Πολωνία δεν είναι πλέον «µαθητευόµενη».
Πάντως, εδώ και εβδοµάδες η χώρα βρίσκεται πάλι στη δίνη ενός προεκλογικού αγώνα. Τον Μάιο του 2025 διεξάγονται προεδρικές εκλογές, που αποτελούν στοίχηµα επιβίωσης για τον κυβερνητικό συνασπισµό του Ντόναλντ Τουσκ. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο ίδιος δεν βιάζεται να προωθήσει ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες που θεωρούνται αµφισβητούµενες εντός συνόρων και θα έδιναν επιχειρήµατα στην εθνολαϊκιστική αντιπολίτευση.
Σηµειωτέον ότι η ανάληψη της εξουσίας από τον Τουσκ, πριν από έναν χρόνο, επισκιάστηκε από µαζικές κινητοποιήσεις των Πολωνών αγροτών, οι οποίοι διαµαρτύρονταν για τις εισαγωγές σιτηρών από τη γειτονική Ουκρανία. Σήµερα η Ουκρανία ελπίζει να συνάψει, µία πολυετή συµφωνία εµπορικής συνεργασίας µε τις Βρυξέλλες, που θα διευθετεί το θέµα. Αλλά η Πολωνία δεν φαίνεται διατεθειµένη να κάνει παραχωρήσεις στο συγκεκριµένο ζήτηµα. Εξίσου αρνητική εµφανίζεται στην συµφωνία ελεύθερου εµπορίου µε τις χώρες της Λατινικής Αµερικής και έχει στο πλευρό της ισχυρούς συµµάχους, όπως η Γαλλία. Η προεδρία σχεδιάζει να συµβάλει στην κατάθεση νοµοθετικών προτάσεων για την Κοινή Οργάνωση Αγοράς αλλά και του κανονισµού για την επιβολή των «διασυνοριακών πρακτικών της αγοράς».
Στους δρόμους Πολωνοί αγρότες
Παραμονές των εκδηλώσεων για την ανάληψη της Πολωνικής προεδρίας στην ΕΕ, οι αγρότες της χώρας κατέβηκαν στους δρόμους της Βαρσοβίας σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις ευρωπαϊκές πολιτικές που πλήττουν τον πρωτογενή τομέα. Οι διαδηλωτές, υπό το σύνθημα «5 x STOP», εξέφρασαν την αντίθεσή τους σε πέντε κεντρικούς τομείς που επηρεάζουν την Πολωνία, ως αποτέλεσμα των πολιτικών που προωθούνται από τις Βρυξέλλες: την εμπορική συμφωνία Mercosur, την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, την εισαγωγή γεωργικών προϊόντων από την Ουκρανία, την καταστροφή των πολωνικών δασών και της αλιείας, καθώς και τα οικονομικά προβλήματα της χώρας. Η κινητοποίηση αυτή αποτελεί τη συνέχεια μιας σειράς διαμαρτυριών που λαμβάνουν χώρα στην Πολωνία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης από τον Δεκέμβριο του 2023. Αγρότες από τη Γαλλία και την Ισπανία έχουν επίσης εκφράσει τη δυσαρέσκειά τους για τη συμφωνία Mercosur, θεωρώντας ότι θα υπονομεύσει την ευρωπαϊκή γεωργία και κτηνοτροφία. Η πολωνική κυβέρνηση, όπως και οι κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Ιταλίας, έχουν εκφράσει την αντίθεσή στη συμφωνία.
