«Χωρίς να προβλέπεται κάποια σταθερότητα στην ΚΑΠ, κανείς δεν θα ασχοληθεί µε αυτή τη δουλειά και τότε θα έρθει στην επιφάνεια το ζήτηµα της ανανέωσης των γενεών.», δηλώνει µε κάθε ευκαιρία ο νέος Επίτροπος Γεωργίας Κριστόφ Χάνσεν, στον οποίο έχει ανατεθεί και από την πρόεδρο φον ντερ Λάιεν να παρουσιάσει µια στρατηγική για την ανανέωση των γενεών στη γεωργία, ιδίως υποστηρίζοντας τις οικογενειακές εκµεταλλεύσεις και τους νέους αγρότες για πρόσβαση σε κεφάλαια. Εξάλλου, στις ακροάσεις που προηγήθηκαν στο Ευρωκοινοβούλιο για να επισφραγιστεί η θέση του, ο Χάνσεν δήλωσε ότι το κεντρικό δόγµα του οράµατος τους είναι η δηµιουργία των συνθηκών για να αλλάξει η τάση της καθυστερηµένης ανανέωσης των γενεών, διασφαλίζοντας ότι η γεωργία θα παραµείνει παραµένει βιώσιµη και ελκυστική δραστηριότητα τις επόµενες δεκαετίες. Σύµφωνα µε αυτή τη δέσµευση, η ανανέωση των γενεών ήταν ένα από τα θέµατα που εξετάστηκαν στον πρώτο διάλογο για την πολιτική για τη νεολαία που διοργάνωσε η Γενική ∆ιεύθυνση Γεωργίας (DG AGRI), τον ∆εκέµβριο.
Ξεφυλλίστε σε υψηλή ανάλυση το τεύχος 1005 της Agrenda
Μάλιστα, στη συζήτηση που έχει ανοίξει για το νέο Πολυετές ∆ηµοσιονοµικό Πλαίσιο, η πρόεδρος της Κοµισιόν είπε πως απαιτείται να «τετραγωνιστεί ο κύκλος» και να επαναξιολογηθούν οι προτεραιότητες και που θα πρέπει να κατευθυνθούν οι χρηµατοδοτήσεις και εκεί αρχίζει το µεγάλο…ξεσκαρτάρισµα στις πολιτικές.
Η ανανέωση των γενεών περιλαµβάνεται στους 9 ειδικούς στόχους της τρέχουσας ΚΑΠ. Συνολικά, 6,8 δισ. ευρώ στήριξης από το ΕΓΤΕ και το ΕΓΤΑΑ έχουν διατεθεί σε νέους αγρότες την προγραµµατική περίοδο 2023-2027. Όµως τι ακριβώς φταίει και η διαρροή νέων από την ύπαιθρο συνεχίζεται;
Ενδεικτικό είναι ότι η Ελλάδα καταγράφει ένα από τα χαµηλότερα ποσοστά γεωργών νεαρής ηλικίας (3,7%) επί του αριθµού διαχειριστών γεωργικών εκµεταλλεύσεων, κάτω από τον µέσο όρο της ΕΕ-27 (5,1%). Μάλιστα, το ποσοστό αυτό µειώθηκε κατά 44,3% από το 2005 έως το 2016. Επιπλέον, την πενταετία 2016-2020 χάθηκαν περίπου 33.000 θέσεις εργασίας αγροτών, στη συντριπτική πλειοψηφία τους έως 44 ετών -αντίθετα στους αγρότες ηλικίας άνω των 65 καταγράφεται αύξηση.
Σε ανάλυση του ο αγροοικονοµολογος στο Πανεπιστήµιο Τρίνιτι στο ∆ουβλίνο Άλαν Μάθιους αναφέρει πως ένας τρόπος για να αντιµετωπιστεί η γήρανση στη γεωργία θα ήταν να εξαιρεθούν από τον ορισµό του ενεργού αγρότη επιλέξιµου για πληρωµές στην ΚΑΠ όσοι λαµβάνουν κρατικές συντάξεις. Εξάλλου, η επιβολή ορίου ηλικίας για την επιλεξιµότητα για άµεσες πληρωµές περιλαµβάνεται στις επιλογές των κρατών µελών στο νέο µοντέλο παράδοσης που εισήχθη στον κανονισµό για τα στρατηγικά της ΚΑΠ.
Κατά τον ίδιο, η απόσυρση της επιλεξιµότητας για άµεσες πληρωµές εισοδηµατικής στήριξης από αγρότες άνω της ηλικίας συνταξιοδότησης σε µια χώρα θα ήταν πολύ δύσκολη πολιτικά. Θα είχε επιπτώσεις στο αναµενόµενο εισόδηµα των αγροτών που συνταξιοδοτούνται και θα απαιτούσε τουλάχιστον µια περίοδο σταδιακής εισαγωγής ώστε να επιτραπεί σε όσους έρχονται σε ηλικία συνταξιοδότησης να προσαρµόσουν τις προσδοκίες τους. Θα ήταν ευκολότερο να εφαρµοστεί σε χώρες που έχουν ήδη γενναιόδωρα συνταξιοδοτικά δικαιώµατα.
Ωστόσο, η χορήγηση ακόµη µεγαλύτερης χρηµατοδότησης σε µέτρα για νέους αγρότες παρέχει κυρίως υποστήριξη σε όσους έχουν ήδη καταφέρει να γίνουν αγρότες. Υπάρχουν ανάµεικτα στοιχεία σχετικά µε τον βαθµό στον οποίο διευκολύνει νέους να εισέλθουν στη γεωργία. Κύριο εµπόδιο είναι η πρόσβαση στη γη γιατί απαιτεί έξοδο των µεγαλύτερων αγροτών. Χωρίς να δοθεί σαφές οικονοµικό κίνητρο για προγενέστερη µεταφορά, η γενετική ανισορροπία µεταξύ νέων και ηλικιωµένων γεωργών δύσκολα θα βελτιωθεί.
Περιορισµένες ευκαιρίες δεν αφήνουν την νέα γενιά να εισέλθει στο αγροτικό επάγγελµα
O Mάθιους στην ανάλυσή του αναφέρει ότι η πολιτική στήριξης της ανανέωσης των γενεών οφείλεται στο ότι µπορεί να προωθήσει την αγροτική επιχειρηµατικότητα και όχι για να αναστρέψει τη µείωση του αριθµού των εκµεταλλεύσεων. Μεταξύ άλλων αναφέρει ότι η γήρανση των αγροτών είναι συνέπεια των περιορισµένων ευκαιριών για τους νεότερους αγρότες να εισέλθουν στο επάγγελµα.
Η ηλικιακή διάρθρωση των αγροτών επιδεινώνεται, αλλά τα στατιστικά στοιχεία µπορεί να µεγεθύνουν το πρόβληµα αποτυγχάνοντας να αντικατοπτρίσουν τον τρόπο διαχείρισης της διαδοχής στις οικογενειακές εκµεταλλεύσεις. Η µόνη χώρα όπου εφαρµόζεται αποτελεσµατικά η επιβολή ορίου ηλικίας για την επιλεξιµότητα για άµεσες πληρωµές είναι η Ελβετία, η οποία στους αγρότες 65 ετών σε ηλικία συνταξιοδότησης δεν καταβάλλει άµεσες πληρωµές. Η συνέπεια είναι ότι η Ελβετία έχει το υψηλότερο µερίδιο αγροτών ηλικίας κάτω των 35 ετών όσον αφορά τη διάρθρωση αγροτικών εκµεταλλεύσεων.
