Μάλιστα, σύμφωνα με τους δειγματοληπτικούς ελέγχους διαπιστώθηκε ότι οι άμεσες ενισχύσεις δεν περιείχαν ουσιώδες σφάλμα, εντούτοις η κύρια μεταβλητή είναι η έκταση της γεωργικής γης. Χάρη στις συνεχείς βελτιώσεις των συστημάτων δικλίδων, το επίπεδο σφάλματος για το 2017 παρέμεινε κάτω του ορίου σημαντικότητας του 2%.
Ωστόσο υψηλό επίπεδο σφάλματος παραμένει στους τομείς δαπανών: Αγροτική ανάπτυξη, μέτρα στήριξης της αγοράς, περιβάλλον, δράση για το κλίμα και αλιεία. Οι κύριες πηγές σφάλματος ήταν η μη τήρηση των προϋποθέσεων επιλεξιμότητας, η παροχή ανακριβών πληροφοριών σχετικά με την έκταση ή τον αριθμό των ζώων και η μη συμμόρφωση των δικαιούχων με τις γεωργοπεριβαλλοντικές δεσμεύσεις που είχαν αναλάβει.
Μάλιστα, το Ελεγκτικό προειδοποιεί ότι η ΕΕ δεν πρέπει να δημιουργεί προσδοκίες που δεν μπορούν να πραγματωθούν. Στον πρόλογο της έκθεσης, ο Πρόεδρος του ΕΕΣ Klaus-Heiner Lehne επισημαίνει ότι ο συνολικός προϋπολογισμός της ΕΕ δεν αντιστοιχεί παρά στο 1 % περίπου του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος ολόκληρης της ΕΕ. Για τον λόγο αυτό, η ΕΕ πρέπει να έχει ρεαλιστικούς στόχους σχετικά με το τι μπορεί να επιτύχει με τους πόρους που εισπράττει, ενόψει ιδίως του νέου επταετούς κύκλου του προϋπολογισμού της. «Το συμπέρασμα είναι σαφές», δηλώνει ο Klaus-Heiner Lehne. «Η ΕΕ δεν πρέπει να δίνει υποσχέσεις που δεν μπορεί να τηρήσει.» Όπως σημειώνει ο πρόεδρος του Ελεγκτικού «η δημοσιονομική βαρύτητα της ΕΕ είναι σαφώς μικρότερη.Μολονότι ο συνολικός προϋπολογισμός της των 140 δισεκατομμυρίων ευρώ περίπου ετησίως είναι πολύ μεγάλος, δεν είναι τίποτα περισσότερο από το 1 % περίπου του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος ολόκληρης της ΕΕ. Οι συνολικές κρατικές δαπάνες των χωρών της ΕΕ είναι πενήντα φορές υψηλότερες. Ως εκ τούτου, ένας λόγος παραπάνω ο προϋπολογισμός της ΕΕ να δαπανάται αποτελεσματικά.», υπογραμμίζει.
Φυσικοί πόροι 56,5 δισεκατ. ευρώ
Τι ελέχθηκε
Ο συγκεκριμένος τομέας δαπανών καλύπτει την Κοινή Αγροτική Πολιτική, την κοινή αλιευτική πολιτική (ΚΑλΠ) και τμήμα των δαπανών της ΕΕ για το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα. Για το 2017, οι δαπάνες που υποβλήθηκαν σε έλεγχο στον τομέα αυτό ανέρχονταν σε 56,5 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η ΚΑΠ αποτελεί τη βάση των δαπανών της ΕΕ για τη γεωργία. Τρεις είναι οι γενικοί στόχοι της, όπως ορίζονται στη νομοθεσία της ΕΕ:
- η βιώσιμη παραγωγή τροφίμων, με έμφαση στο γεωργικό εισόδημα, στη γεωργική παραγωγικότητα και στη σταθερότητα των τιμών·
- η βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και η δράση για το κλίμα, με έμφαση στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, στη βιοποικιλότητα, στο έδαφος και στα ύδατα·
- η ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη.
Οι δαπάνες της ΚΑΠ τελούν υπό επιμερισμένη διαχείριση στην οποία συμμετέχουν τα κράτη μέλη και η οποία καλύπτει:
- το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ)
- άμεσες ενισχύσεις, στο οποίο αντιστοιχούσε το 74 % των δαπανών του συγκεκριμένου τομέα·
- το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), το οποίο συγχρηματοδοτεί προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης από κοινού με τα κράτη μέλη και στο οποίο αντιστοιχούσε το 19 % των δαπανών·
- το ΕΓΤΕ — μέτρα στήριξης της αγοράς, στο οποίο αντιστοιχούσε το 5 % των δαπανών.
Οι δαπάνες της ΚΓΠ διοχετεύονται μέσω 80 περίπου οργανισμών πληρωμών, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τον έλεγχο της επιλεξιμότητας των αιτήσεων ενίσχυσης και για την καταβολή των ενισχύσεων στους δικαιούχους.
Η ΚΑλΠ αποτελεί επίσης αντικείμενο διαχείρισης επιμερισμένης μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών. Η Επιτροπή διαχειρίζεται την περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ σε κεντρικό επίπεδο. Το πρόγραμμα για το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα (LIFE) είναι το μεγαλύτερο μέσο διοχέτευσης των δαπανών στον συγκεκριμένο τομέα.
Τα έσοδα και οι διάφοροι τομείς δαπανών αναλυτικότερα
Η Επιτροπή και οι αρχές των κρατών μελών είχαν εφαρμόσει διορθωτικά μέτρα που μείωσαν το κατά την εκτίμησή μας επίπεδο σφάλματος για το συγκεκριμένο κεφάλαιο κατά 1,1 εκατοστιαίες μονάδες. Ωστόσο, για σημαντικό ποσοστό των πράξεων που περιείχαν προσδιορίσιμα ποσοτικώς σφάλματα, οι εθνικές αρχές διέθεταν επαρκή πληροφοριακά στοιχεία για την πρόληψη ή για τον εντοπισμό και τη διόρθωση των σφαλμάτων πριν από τη δήλωση των σχετικών δαπανών στην Επιτροπή. Εάν οι εθνικές αρχές είχαν αξιοποιήσει δεόντως όλες τις πληροφορίες που είχαν στη διάθεσή τους, το εκτιμώμενο επίπεδο σφάλματος για το παρόν κεφάλαιο θα ήταν χαμηλότερο κατά 0,9 εκατοστιαίες μονάδες.
Οι άμεσες ενισχύσεις δεν περιείχαν ουσιώδες σφάλμα
Στην περίπτωση των άμεσων ενισχύσεων, η κύρια μεταβλητή είναι η έκταση της γεωργικής γης. Χάρη στις συνεχείς βελτιώσεις των συστημάτων δικλίδων, το επίπεδο σφάλματος για το 2017 παρέμεινε κάτω του ορίου σημαντικότητας του 2 %.
Οι ενισχύσεις οικολογικού προσανατολισμού αποσκοπούν στη στήριξη των γεωργών που υιοθετούν πρακτικές που είναι επωφελείς για το κλίμα και το περιβάλλον. Στο πλαίσιο των ελεγκτικών δοκιμασιών στις οποίες υποβλήθηκαν 121 άμεσες ενισχύσεις, έγιναν επισκέψεις σε 35 δικαιούχους ενισχύσεων οικολογικού προσανατολισμού· μόνο σε μία περίπτωση διαπιστώθηκε άμεση παραβίαση των συναφών απαιτήσεων.
Αγροτική ανάπτυξη, μέτρα στήριξης της αγοράς, περιβάλλον, δράση για το κλίμα και αλιεία
Το επίπεδο σφάλματος παραμένει υψηλό σε αυτούς τους τομείς δαπανών.
Οι κύριες πηγές σφάλματος ήταν η μη τήρηση των προϋποθέσεων επιλεξιμότητας, η παροχή ανακριβών πληροφοριών σχετικά με την έκταση ή τον αριθμό των ζώων και η μη συμμόρφωση των δικαιούχων με τις γεωργοπεριβαλλοντικές δεσμεύσεις που είχαν αναλάβει.
- Περιέχουν ουσιώδες σφάλμα; Ναι
- Εκτιμώμενο επίπεδο σφάλματος: 2,4 % (2016: 2,5 %)
Τα έσοδα και οι διάφοροι τομείς δαπανών αναλυτικότερα
Τα προσαρμοσμένα ποσοστά σφάλματος που ανέφερε στην ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων της για το 2017 η ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης για τους κύριους τομείς δαπανών των «Φυσικών πόρων» συμπίπτουν με το συμπέρασμα ελέγχου, ότι δηλαδή το επίπεδο σφάλματος στις δαπάνες του τομέα των «Φυσικών πόρων» ήταν συνολικά σημαντικό και ότι τα καθεστώτα άμεσων ενισχύσεων του ΕΓΤΕ, που αντιπροσωπεύουν το 74 % των δαπανών στο πλαίσιο του συγκεκριμένου τομέα του ΠΔΠ, δεν περιείχαν ουσιώδες σφάλμα.
Από το 2015, οι οργανισμοί πιστοποίησης στα κράτη μέλη υποχρεούνται να γνωμοδοτούν σχετικά με τη νομιμότητα και την κανονικότητα των δαπανών των οργανισμών πληρωμών. Οι εργασίες των οργανισμών πιστοποίησης εντάσσονται στο μοντέλο διασφάλισης της Επιτροπής όσον αφορά τις δαπάνες της ΚΑΠ: η ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης λαμβάνει υπόψη τις εργασίες τους κατά τον υπολογισμό των προσαρμοσμένων ποσοστών σφάλματος για τους κύριους τομείς δαπανών. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις, προκειμένου η Επιτροπή να επιτύχει τον στόχο της ως προς τη χρήση των εργασιών των οργανισμών πιστοποίησης ως πρωταρχικής πηγής αποκόμισης βεβαιότητας σχετικά με την κανονικότητα των δαπανών της ΚΓΠ.
Αξιολόγηση των επιδόσεων
Η αίτηση ενίσχυσης με γεωχωρικά στοιχεία (ΑΕΓΣ) είναι μια διαδικτυακή εφαρμογή την οποία οι γεωργοί μπορούν να χρησιμοποιούν προκειμένου να υποβάλλουν διαδικτυακά τις αιτήσεις στρεμματικών ενισχύσεων στους οργανισμούς πληρωμών. Οι οργανισμοί πληρωμών οφείλουν να μεριμνήσουν ώστε η ΑΕΓΣ να είναι διαθέσιμη για όλους τους δικαιούχους στρεμματικών ενισχύσεων έως το 2018.
Επισκεφθήκαμε περισσότερες από 100 εκμεταλλεύσεις, προκειμένου να εξετάσουμε τη χρήση της εφαρμογής, και πραγματοποιήσαμε έρευνα σχετικά με την εισαγωγή της σε 24 οργανισμούς πληρωμών. Η πλειονότητα των αιτούντων στρεμματικές ενισχύσεις στους οποίους πραγματοποιήσαμε επίσκεψη είχαν ήδη χρησιμοποιήσει την ΑΕΓΣ, με αποτέλεσμα στις περισσότερες περιπτώσεις τη μείωση των σφαλμάτων και την εξοικονόμηση χρόνου.
Ωστόσο, το 23 % των γεωργών που ελέγχθηκαν εξακολουθούσαν να υποβάλουν αιτήσεις χωρίς να χρησιμοποιούν την εφαρμογή ΑΕΓΣ.
Παράδειγμα: Δικαιούχος δεν τήρησε τις γεωργοπεριβαλλοντικές δεσμεύσεις που είχε αναλάβει
Εξετάστηκε η περίπτωση ενός γεωργού που εισέπραξε ενίσχυση στο πλαίσιο μέτρου για την περιβαλλοντική βελτιστοποίηση των γεωπονικών τεχνικών και της άρδευσης. Ο γεωργός, προκειμένου να εισπράξει αυτή την ενίσχυση, δεσμεύθηκε να διαθέσει τμήμα της εκμετάλλευσης για συγκεκριμένες καλλιέργειες, να μειώσει τη χρήση χημικών λιπασμάτων και ύδατος κατά την άρδευση και να τηρεί μητρώα καλλιέργειας και άρδευσης. Διαπιστώθηκε ότι ο δικαιούχος δεν είχε τηρήσει καμία από τις δεσμεύσεις αυτές. Μετά την επίσκεψή του Ελεγκτικού, ο οργανισμός πληρωμών κίνησε διαδικασία για την ανάκτηση της ενίσχυσης.
Τα έσοδα και οι διάφοροι τομείς δαπανών αναλυτικότερα
Εξετάστηκαν 29 επενδυτικά έργα αγροτικής ανάπτυξης, προκειμένου να αξιολογήθουν οι επιδόσεις τους. Γενικώς, οι προϋποθέσεις επιλεξιμότητας εναρμονίζονταν με τις προτεραιότητες που προσδιορίζονταν στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης και οι διαδικασίες επιλογής ήταν οι ενδεδειγμένες. Οι δικαιούχοι στους οποίους πραγματοποιήσαμε επίσκεψη είχαν υλοποιήσει σε γενικές γραμμές τα επενδυτικά έργα αγροτικής ανάπτυξης του δείγματός, σύμφωνα με τον προγραμματισμό και τα κράτη μέλη είχαν ελέγξει τον εύλογο χαρακτήρα των σχετικών δαπανών. Εντούτοις, τα κράτη μέλη χρησιμοποίησαν ελάχιστα τις επιλογές απλουστευμένου κόστους.
Τι συνιστά το Ελεγκτικό στην Επιτροπή:
- να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα των μέτρων που έλαβαν τα κράτη μέλη, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα αίτια των σφαλμάτων στις πληρωμές που συνδέονται με τα μέτρα στήριξης της αγοράς και την αγροτική ανάπτυξη και να εκδώσει περαιτέρω κατευθυντήριες οδηγίες, εφόσον κριθεί απαραίτητο·
- να προβεί σε διεξοδικότερη εξέταση της ποιότητας των ελεγκτικών δοκιμασιών στις οποίες υποβάλλουν τις πράξεις οι οργανισμοί πιστοποίησης·
- να ελέγχει την υλοποίηση των διορθωτικών μέτρων που λαμβάνουν οι αρχές των κρατών μελών στις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι εργασίες ενός οργανισμού πιστοποίησης κρίθηκαν εν όλω ή εν μέρει αναξιόπιστες·
- να παρακολουθήσει την πρόοδο που σημειώνουν οι οργανισμοί πληρωμών στη στήριξη των γεωργών που δεν χρησιμοποιούν ακόμη την ΑΕΓΣ και να προάγει τις βέλτιστες πρακτικές, ώστε να αντληθούν τα μέγιστα δυνατά οφέλη από το νέο σύστημα και να εξασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή του πριν από την παρέλευση των κανονιστικών προθεσμιών
Συμπεράσματα
Στην ετήσια έκθεσή τους για το 2017, οι ελεγκτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι λογαριασμοί της ΕΕ απεικονίζουν ακριβοδίκαια τη χρηματοοικονομική κατάσταση της ΕΕ. Για δεύτερο συνεχή χρόνο διατυπώνουν γνώμη με επιφύλαξη (και όχι αρνητική γνώμη) σχετικά με την κανονικότητα των πράξεων επί των οποίων βασίζονται οι λογαριασμοί. Με άλλα λόγια, ένα σημαντικό μέρος των δαπανών του 2017 που υποβλήθηκαν σε έλεγχο δεν περιείχε ουσιώδες σφάλμα.
Επιπλέον, σύμφωνα με τους ελεγκτές:
- Το επίπεδο των παρατυπιών στην εκτέλεση των δαπανών της ΕΕ συνέχισε να μειώνεται.
- Το εκτιμώμενο επίπεδο σφάλματος στις πληρωμές του 2017 ήταν 2,4 %, σημειώνοντας μείωση από το 3,1 % το 2016 και το 3,8 % το 2015.
- Οι διαθέσιμες πληροφορίες ήταν αρκετές για την πρόληψη, ή για τον εντοπισμό και τη διόρθωση, σημαντικού μέρους των σφαλμάτων, παραδείγματος χάριν στις ενισχύσεις στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης.
- Εάν οι εθνικές αρχές είχαν χρησιμοποιήσει αυτές τις πληροφορίες για τη διόρθωση των σφαλμάτων, το εκτιμώμενο επίπεδο σφάλματος θα ήταν χαμηλότερο του ορίου σημαντικότητας του 2 % για ακόμη μεγαλύτερο μερίδιο του προϋπολογισμού της ΕΕ.
- Εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα, ιδίως στις περιπτώσεις που πραγματοποιούνται πληρωμές από τον προϋπολογισμό της ΕΕ σε δικαιούχους βάσει των δηλώσεων των δαπανών στις οποίες αυτοί υποβλήθηκαν, όπως στους τομείς της αγροτικής ανάπτυξης και της συνοχής.
- Άλλες δραστηριότητες χρηματοδοτούμενες κατά τον τρόπο αυτό είναι η έρευνα, τα προγράμματα κατάρτισης και τα έργα αναπτυξιακής βοήθειας.
- Η χρησιμοποίηση των πόρων των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ) εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση για τα κράτη μέλη και ο προϋπολογισμός της ΕΕ συνεχίζει να υφίσταται σημαντική πίεση λόγω της αξίας των πληρωμών που έχει δεσμευθεί να καταβάλλει η ΕΕ τα επόμενα χρόνια.
Τα μέτρα που ελήφθησαν προκειμένου να αυξηθεί η ευελιξία του προϋπολογισμού ήταν χρήσιμα, αλλά ίσως να μην αρκούν. Ο συνδυασμός υψηλών αναλήψεων υποχρεώσεων και χαμηλών πληρωμών εκτίναξε τις εκκρεμείς δημοσιονομικές αναλήψεις υποχρεώσεων σε νέα πρωτοφανή επίπεδα (267,3 δισεκατομμύρια ευρώ). Αυτό θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα κατά τον σχεδιασμό του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ), δηλώνουν οι ελεγκτές.
Τι αφορά η ετήσια έκθεση του Ελεγκτικού
Η ετήσια έκθεση για το 2017 αφορά κυρίως δαπάνες της ΕΕ που πραγματοποιήθηκαν υπό το τρέχον πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (2014 2020), αλλά και ορισμένες δαπάνες προηγούμενων ετών. Σύμφωνα με τον Klaus-Heiner Lehne, κατ’ αυτό τον τρόπο υπογραμμίζεται το γεγονός ότι συνήθως είναι αρκετά τα χρόνια που μεσολαβούν από τη λήψη μιας πολιτικής απόφασης μέχρι την τελική διάθεση των κεφαλαίων. Επίσης, καθίσταται σαφές πόσο σημαντικό είναι τα προβλήματα να αποφεύγονται εξαρχής, καθώς οι αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο διάθεσης των κεφαλαίων της ΕΕ επιφέρουν συνέπειες για πολλά χρόνια.
Να σημειωθεί ότι το 2017 οι δαπάνες της ΕΕ ανήλθαν συνολικά σε 137,4 δισεκατομμύρια ευρώ, ή σε περίπου 270 ευρώ ανά πολίτη. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 0,9 % περίπου του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της ΕΕ και στο 2 % περίπου των συνολικών δημόσιων δαπανών των κρατών μελών της. Το 2017, το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων που υποβάλαμε σε έλεγχο προερχόταν από τον τομέα «Φυσικοί πόροι» (56%), ενώ, σε αντίθεση με τα προηγούμενα έτη, το μερίδιο των δαπανών του τομέα «Συνοχή» ήταν σχετικά μικρό (8%) λόγω του χαμηλού ποσοστού δαπανών που εγκρίθηκαν.
Κάθε χρόνο, οι ελεγκτές υποβάλλουν σε έλεγχο τους λογαριασμούς της ΕΕ και διατυπώνουν γνώμη σχετικά, αφενός, με την ακρίβεια και την αξιοπιστία τους και, αφετέρου, με τον βαθμό στον οποίο υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν την εκ σφάλματος είσπραξη ή δαπάνη ποσών (κανονικότητα και νομιμότητα).
