Η ιδιαιτερότητα της Εθνικής Επετείου της 25ης Μαρτίου βρίσκεται στο ότι σηματοδοτεί την έναρξη του ξεσηκωμού των Ελλήνων κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και όχι την επιτυχία της, δηλαδή την εγκαθίδρυση του ανεξάρτητου -τουλάχιστον πολιτικά- ελληνικού κράτους. Αποτελεί την πηγή έμπνευσης ακόμη και μίας μάταιης αλλά παθιασμένης επιθυμίας για εθνική αυτοδιάθεση, την οποία οι λαοί της Ευρώπης τον 19ο αιώνα είχαν ανάγκη περισσότερο από ποτέ. Άλλωστε είναι καθολικά αποδεκτό από τον ιστορικό κόσμο, πως η προσπάθεια των αναχρονιστικών καθεστώτων της εποχής να κατευνάσουν το εθνικό φρόνημα των λαών κάτω από ομπρέλες Αυτοκρατοριών αποτέλεσε τον 19ο και 20ο αιώνα μία από τις κύριες αιτίες για 2 Παγκόσμιους Πολέμους, πλειάδα τοπικών συγκρούσεων και εκατοντάδων εκατομμυρίων νεκρών.
Εξίσου ιδιαίτερη είναι και η μίξη στοιχείων της Γαλλικής Επανάστασης και της Ρωσικής Ιδέας στις αρχές των ελλήνων οπλαρχηγών, κάτι που όμως στα χρόνια μετά την επανάσταση θα οδηγήσει σε σφοδρές ατομικές συγκρούσεις και στο θάνατο μεγάλης μερίδας αυτών.
Η Γαλλική Eπανάσταση το 1789 αποτελεί το ορόσημο της νεότερης ευρωπαϊκής ιστορίας. Διέλυσε τους θεσμούς του «παλαιού καθεστώτος» στη Γαλλία και αναστάτωσε το πολιτικό και κοινωνικό status quo ανά την Eυρώπη. Διέδωσε τις ιδέες του φιλελευθερισμού (liberalism) και την αρχή των εθνοτήτων (nationalism). Στενά συνδεμένη με το Διαφωτισμό, η Γαλλική Eπανάσταση επηρέασε τις εξελίξεις στον ελληνικό χώρο κατά τρόπο καθοριστικό και βρέθηκε στον αντίποδα της ρωσικής επιρροής, καθώς η τελευταία στηριζόταν σε παραδοσιακούς συνδετικούς κρίκους όπως η Ορθοδοξία, ενώ η γαλλική στηρίχθηκε στις νέες, πανευρωπαϊκής εμβέλειας αρχές του Διαφωτισμού.
Απόδειξη ωστόσο της Ορθόδοξης και ρωσικής επιρροής στα γεγονότα της εποχής αποτελεί και η σύνδεση του εορτασμού της 25ης Μαρτίου με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, κάτι που αποτελούσε επιθυμία τόσο του Αλέξανδρου Υψηλάντη όσο και της Φιλικής Εταιρείας που πρωτοστάτησε στο εγχείρημα, ώστε να συνδεθεί η έναρξη της επανάστασης με μια μεγάλη εκκλησιαστική εορτή και να τονωθεί το φρόνημα των επί 400 περίπου χρόνια υπόδουλων Ελλήνων.
Παλαιών Πατρών Γερμανών και οι πρώτες συγκρούσεις
Με βάση τους ιστορικούς, την 25η Μαρτίου του 1821 δεν σημειώθηκε κανένα αξιομνημόνευτο γεγονός για την πορεία του αγώνα, ενώ το περιστατικό της Αγίας Λαύρας με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό είναι ένας εθνικός μύθος, που δημιουργήθηκε από τον γάλλο περιηγητή και ιστορικό Φρανσουά Πουκεβίλ. Αντιθέτως, εκείνη την ημέρα πράγματι ορκίστηκαν οι επαναστάτες από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, αλλά είναι κάτι που έγινε στη Πάτρα.
Ακόμη και σήμερα Αχαιοί και Μανιάτες ερίζουν για το ποιος έριξε την πρώτη τουφεκιά του εθνικού ξεσηκωμού. Στις 21 Μαρτίου αρχίζει η πολιορκία των Καλαβρύτων από τον Σωτήρη Χαραλάμπη και τους Πετμεζαίους, που θεωρείται η πρώτη πολεμική ενέργεια της Επανάστασης και θα λήξει νικηφόρα μετά από πέντε ημέρες.
Στις 23 Μαρτίου οι Μανιάτες υπό την αρχηγία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και τη συνεπικουρία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη καταλαμβάνουν την Καλαμάτα και με διακήρυξή τους κάνουν γνωστό στη διεθνή κοινότητα τον ξεσηκωμό των Ελλήνων. Την ίδια ημέρα, οι άνδρες του Αντρέα Λόντου θέτουν υπό τον έλεγχό τους τη Βοστίτσα (σημερινό Αίγιο), ενώ επαναστατικός αναβρασμός επικρατεί στην Πάτρα. Από την Κωνσταντινούπολη με προορισμό το Άγιο Όρος αναχωρεί ο σερραίος έμπορος και φλογερός πατριώτης Εμμανουήλ Παππάς, προκειμένου να ξεκινήσει την Επανάσταση στη Μακεδονία.
Πώς καθιερώθηκε ο εορτασμός
Μέχρι την εγκαθίδρυση του ελληνικού κράτους, δεν εορτάζονταν η έναρξη της επανάστασης και μάλιστα σε συγκεκριμένη ημερομηνία. Αντιθέτως, καθιερώθηκε με νόμο, μετά την δολοφονία του Καποδίστρια και συγκεκριμένα το 1838 επί βασιλείας Όθωνος, όταν εκδόθηκε Βασιλικό Διάταγμα της Κυβέρνησης του Γεώργιου Γλαράκη, γραμματέα της Επικρατείας επί των Εκκλησιαστικών, Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και Εσωτερικών.
Ο πρώτος εορτασμός έγινε στην Αθήνα με συμμετοχή του Όθωνα και της βασίλισσας Αμαλίας, ενώ η πρώτη στρατιωτική παρέλαση για την 25η Μαρτίου πραγματοποιήθηκε το 1875, με απόφαση των βασιλικών ανακτόρων, που ήθελαν να μεταφέρουν τα ήθη των γαλλικών και γερμανικών δημόσιων εκδηλώσεων της εποχής.
Παρόλα αυτά, η πρώτη μαθητική παρέλαση έγινε το 1899, ενώ τα σχολεία παρατάχθηκαν για την Εθνική Επέτειο το 1924, όταν ανακηρύχθηκε η Δημοκρατία στην Ελλάδα.
