Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές, τα αγροτεμάχια και οι Νέοι αγρότες

Τυπική απόδοση ένταξης, αποκλεισµός επίσπορων καλλιέργειων, ηµεροµηνία πρώτης εγκατάστασης, ηλικία εν δυνάµει δικαιούχων, τόπος µόνιµης κατοικίας και µοριοδότηση είναι τα κύρια σηµεία που φαίνεται να απασχολούν τους ενδιαφερόµενους που συµµετέχουν στη διαβούλευση (έως 15 Μαρτίου) στα πλαίσια της καινούργιας πρόσκλησης των Νέων Αγροτών. Με δεδοµένο ότι πολλά µπορούν να αλλάξουν έως την προκήρυξη του φθινοπώρου, παρακάτω παρουσιάζονται τα βασικά σηµειά προτάσεων και παρατηρήσεων που έχουν κατατεθεί: 

Τυπική απόδοση: Τα 14.000 ευρώ ως κατώφλι ένταξης έχουν τεθεί από το ΥΠΑΑΤ ως ένα ελάχιστο όριο για όλες τις Περιφέρειες, µε δεδοµένο πως οι διαχειριστικές αρχές δεν θέλουν όγκο αιτήσεων τέτοιο που να ξεπερνά το µπάτζετ των 350-400 εκατ. ευρώ. Σε αυτό το θέµα προτείνεται: Πρώτον, να µπουν διαφορετικά όρια στις τυπικές απόδοσεις για ορεινές ή νησιωτικές περιοχές.
∆εύτερον, να µειωθεί συνολικά το όριο (π.χ στα 12.000 ευρώ όπως ήταν και η αρχική σκέψη των διαχειριστικών όπως έχει γράψει η Agrenda). Τρίτον, να µπει κλίµακα ανά έτος (π.χ 10.000 ευρώ το 1ο έτος, 12.000 ευρώ το 2ο έτος κ.ο.κ).

Επίσπορες καλλιέργειες: Στην τυπική απόδοση της εκµετάλλευσης δεν προσµετράται η τυπική απόδοση των επίσπορων καλλιεργειών για να µην επαναληφθεί το φαινόµενο να φυτεύονται σπανάκια και κηπευτικά ως µία τεχνητή λύση να πιάσουν τις τυπικές αποδόσεις οι ενδιαφερόµενοι. Για αυτό το θέµα έχουν κατατεθεί οι εξής απόψεις: Πρώτον: Η επίσπορη καλλιέργεια αποτελεί συνήθη τακτική των παραγωγών µε στόχο την αξιοποίηση των µικρών εκτάσεων στο έπακρο. ∆εύτερον: Σε ένα αγροτεµάχιο µπορούν να καλλιεργηθούν δύο υπαίθριες καλλιέργειες κηπευτικών, σε διαφορετική χρονική περίοδο (τρανό παράδειγµα ανοιξιάτικη/φθινοπωρινή πατάτα). Ο ΕΛΓΑ επιβάλει υψηλότερο ασφάλιστρο και ο ΟΠΕΚΕΠΕ αποδέχεται την ύπαρξη επίσπορων καλλιεργειών.

Τρίτον: Τα ιστορικά δικαιώµατα δεσµεύουν µεγάλες εκτάσεις και είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν τα στρέµµατα για την επίτευξη του στόχου της Τ.Α 14.000 κατά το έτος 2021.

Τέταρτον: Στις ορεινές περιοχές µε ελιές καλλιεργούνται κατά κόρον και διάφορα άλλα προϊόντα, τα οποία δεν προσµετρώνται καθώς θεωρούνται επίσπορη καλλιέργεια.

Πέµπτον: Εφόσον κάποιος θέλει να είναι κατ’ επάγγελµα αγρότης, για να αυξήσει το εισόδηµά του χρησιµοποιεί και επίσπορες. Και όταν κάποιος εγκαθίσταται για πρώτη φορά δεν αγοράζει-διαθέτει πολλά στρέµµατα.

Πρώτη εγκατάσταση: Ο δικαιούχος πρέπει να έχει εγκατασταθεί στη γεωργία το 18µηνο πριν την αίτηση ένταξης. Εδώ κυρίως ζητείται να ξεκαθαριστεί πότε ακριβώς θα βγει η προκήρυξη για να ξέρουν αν θα πρέπει να µπουν σε έξοδα για µεταβιβάσεις αγροτεµαχίων, ενοικιάσεις κ.λπ, όσοι είναι στο όριο.

Φοιτητές: Με βάση παλαιότερη διευκρινιστική εγκύκλιο των διαχειριστικών αρχών η φοίτηση σε µεταπτυχιακά προγράµµατα δεν είναι λόγος αποκλεισµού και ως εκ τούτου, µπορούν να ενταχθούν στο πρόγραµµα. Μένει να φανεί αν θα ισχύσει η παραπάνω διευκρίνιση και στο νέο πρόγραµµα. Κατά τα άλλα ο ενδιαφερόµενος για να ενταχθεί δεν πρέπει να είναι σπουδαστής/στρια ή φοιτητής/τρια που δεν έχει συµπληρώσει τον αριθµό των προβλεπόµενων ετών φοίτησης για κάθε σχολή (π.χ τέσσερα χρόνια για τα περισσότερα ΑΕΙ/ΑΤΕΙ και 5 χρόνια στο Γεωπονικό Αθηνών).

Τόπος µόνιµης κατοικίας: Βάσει παλαιότερης διευκρινιστικής εγκυκλίου, επιτρεπόταν στον δικαιούχο να δηλώνει αγροτεµάχια και σε γειτονικούς νοµούς.

 Ηλικία δικαιούχου: Στο πρόγραµµα µπορούν να ενταχθούν όσοι δεν έχουν υπερβεί το 41ο έτος της ηλικίας του. Πολλοί είναι εκείνοι που ζητούν να αυξηθεί το ηλικιακό όριο, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν επιτρέπεται µε βάση τους κοινοτικούς κανονισµούς. Επιπλέον, ζητείται και η διευκρίνιση από πότε µετρά το 41ο έτος, από τη στιγµή της αίτησης ή της προκήρυξης. Στην περασµένη πρόσκληση, µέτραγε από την ηµεροµηνία αίτησης.  Αναλυτικότερα τώρα για τα παραπάνω θέµατα, που έχουν τεθεί στη διαβούλευση, τίθενται οι εξής προτάσεις και προβληµατισµοί:

Μη αγροτική απασχόληση

Βάσει της προδηµοσίευσης ο δικαιούχος δεν θα πρέπει να έχει εξωγεωργική απασχόληση, µόνιµη εξαρτηµένη ή µη εξαρτηµένη ή, αν έχει, δεσµεύεται να τη διακόψει µετά την ανακοίνωση των αποτελεσµάτων εξέτασης της αίτησής του (εφόσον κριθεί επιλέξιµος) και πριν την ένταξή του στο µέτρο. Όπως αναφέρεται στη διαβούλευση, η περιστασιακή εργασία εκτός γεωργίας θα πρέπει να επιτραπεί καθώς εφόσον το εισόδηµα από αυτήν δεν ξεπερνά το αγροτικό, τότε δεν υπάρχει και πρόβληµα µε τον ορισµό του κατ’ επάγγελµα αγρότη.

Άλλο ένα σηµείο που έχει απασχολήσει τη διαβούλευση είναι το γεγονός πως κατά την ηµεροµηνία έναρξης υποβολής αιτήσεων στήριξης ο εν δυνάµει δικαιούχος πρέπει να έχει ολοκληρώσει, έχει απαλλαγεί ή έχει ξεκινήσει την υπηρέτηση της στρατιωτικής του θητείας, κάτι που δεν ίσχυε στην περασµένη προκήρυξη. «Λάθος προσέγγιση το στρατιωτικό ζήτηµα. Από την στιγµή που κάποιος µπορεί να σπουδάζει και ταυτόχρονα να εργάζεται και είναι φυσικό επακόλουθο η στρατιωτική θητεία να έχει µείνει πίσω ή να έχει επιπρόσθετη αναβολή για κάποιο ιατρικό λόγο, απαλλάσσεται από αυτή σε 1 ή 2 χρόνια από την προκήρυξη του προγράµµατος», αναφέρει σχετικό σχόλιο.

Έναρξη πριν το 18μηνο

Η προδηµοσίευση αναφέρει πως δικαιούχοι είναι όσοι εγκαθίστανται για πρώτη φορά στην εκµετάλλευση κατά το δεκαοκτάµηνο που προηγείται της ηµεροµηνίας υποβολής της αίτησης στήριξης. Αν η προκήρυξη βγει Σεπτέµβριο, θα µπορούν να κάνουν αίτηση όσοι ξεκίνησαν δραστηριότητα από το Μάρτιο του 2020 και µετά. Αν τώρα βγει Οκτώβριο, οι αγρότες µε πρώτη εγκατάσταση το Μάρτιο αποκλείονται κ.ο.κ.

Ως εκ τούτου προς το παρόν οι ενδιαφερόµενοι που είναι στο όριο δεν µπορούν να γνωρίζουν αν θα µπορούν να είναι δικαιούχοι και να προετοιµαστούν για το ΟΣ∆Ε. Να σηµειωθεί εδώ πως στο προηγούµενο πρόγραµµα µπορούσαν να ενταχθούν όσοι είχαν κάνει αγροτική εκµετάλλευση στο 12µηνο πριν την αίτηση ένταξης που σηµαίνει πως κατά πάσα πιθανότητα το 18µηνο δεν θα επαναξεταστεί ώστε να αυξηθεί, όπως πολλοί ζητάνε κατά τη διαβούλευση της προδηµοσίευσης.  Ωστόσο δεν αποκλείεται το 18µηνο να µετράει από την ηµεροµηνία πρόσκλησης και όχι αίτησης, µε βάση τις παρατηρήσεις στη διαβούλευση.

Μόνιμη κατοικία

Περαιτέρω διευκρινίσεις επίσης ζητούνται για την προϋπόθεση ένταξης πως «Η γεωργική εκµετάλλευση πρέπει να βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή του τόπου της µόνιµης κατοικίας του/της αρχηγού της εκµετάλλευσης».

Όπως σηµειώνεται κατά τη διαβούλευση: «Για παράδειγµα σε περιπτώσεις δενδροκαλλιεργειών µπορεί κάποιος να κατοικεί αλλού και να έχει καλλιέργεια σε άλλο νοµό αφού δε χρειάζεται καθηµερινή ενασχόληση».

Ως προς αυτό το ζήτηµα, το οποίο έχρηζε διευκρίνισης και στην περασµένη προκήρυξη οι διαχειριστικές αρχές είχαν εξειδικεύσει το κριτήριο αυτό ως εξής: «Θεωρείται ότι ο υποψήφιος έχει δυνατότητα πρόσβασης για την εύρυθµη λειτουργία της εκµετάλλευσης στην οικεία Περιφερειακή Ενότητα και στις όµορες προς αυτήν Περιφερειακές Ενότητες. Συνεπώς, κατά την αξιολόγηση δεν θα εξαιρούνται από την εκµετάλλευση αγροτεµάχια που βρίσκονται εντός οικείας και όµορων προς αυτήν Περιφερειακή Ενότητα».

Μόρια ένταξης

∆ιευκρινίσεις όσον αφορά τα κριτήρια βαθµολογίας για την ένταξη στο Μέτρο ζητούν οι συµµετέχοντες στη διαβούλευση, καθώς δεν είναι σε θέση οι ενδιαφερόµενοι να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες για την υποβολή των δηλώσεων ΟΣ∆Ε ώστε να συγκεντρώσουν υψηλή µοριοδότηση.

Όπως αναφέρεται εύστοχα σε ένα σχόλιο στη διαβούλευση: «Πρέπει να δηµοσιευθούν τα κριτήρια βαθµολόγησης. Στην προηγούµενη πρόσκληση υπήρχε ελάχιστη τυπική απόδοση 8.000 ευρώ αλλά δίνονταν επιπλέον µόρια αν δήλωνες µεγαλύτερη Τυπική Απόδοση. Θα υπάρχει κάτι αντίστοιχο; Γιατί τώρα η ελάχιστη Τυπική Απόδοση 14.000 ευρώ είναι αρκετά υψηλή από µόνη της και όλοι οι υποψήφιοι θα δηλώσουν τη ελάχιστη, χωρίς να λάβουν επιπλέον µόρια».

Σηµειώνεται εδώ πως το Μέτρο αναµένεται να εκχωρηθεί στις Περιφέρειες και έτσι ανά περιοχή θα διαφέρουν ως ένα βαθµό τα κριτήρια µοριοδότησης, τουλάχιστον όσον αφορά τους προωθούµενους κλάδους (π.χ. η Θεσσαλία προωθούσε το βαµβάκι, η Κεντρική Μακεδονία τα αιγοπρόβατα κ.ο.κ). Σε κάθε περίπτωση η λογική λέει πως οι πίνακες µοριοδότησης θα τεθούν σε διαβούλευση πριν το ΟΣ∆Ε. Στην περασµένη προκήρυξη, η βάση ένταξης ήταν τα 45 µόρια.

Με σύζυγο αγρότη

Στη νέα πρόσκληση βάση της προδηµοσίευσης αφήνεται ένα παράθυρο για όσους έχουν σύζυγο αγρότη να ενταχθούν στο µέτρο. Συγκεκριµένα αν ο/η σύζυγος τα έτη 2019 ή 2020 έχει υποβάλλει δήλωση ΟΣ∆Ε µε τυπική απόδοση κάτω των 8.000 ευρώ, τότε µπορεί ο ενδιαφερόµενος να κάνει αίτηση ένταξης στο Μέτρο. Από την άλλη αν είναι επαγγελµατίας αγρότης / αγρότισσα ο/η σύζυγος, βάσει βεβαίωσης του Μητρώου Αγροτών και Αγροτικών εκµεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ), ή έχει τις προϋποθέσεις για να οριστεί ως επαγγελµατίας αγρότης / αγρότισσα, δεν είναι δικαιούχος. 

Με άλλα λόγια, εάν ο/η σύζυγος του ενδιαφερόµενου υποψηφίου είχε υποβάλλει δήλωση ΟΣ∆Ε όπου η τυπική απόδοση των δηλωθέντων καλλιεργειών δεν υπερβαίνει τις 8.000 ευρώ και δεν είναι ασφαλισµένος/η στον ΕΦΚΑ στον τοµέα αγροτών (κατά συνέπεια δεν έχει τις προϋποθέσεις για την έκδοση ΜΑΑΕ), ο ενδιαφερόµενος/η µπορεί να υποβάλλει αίτηση υποψηφιότητας.

Πρόταση για κλιμακωτή Τυπική Απόδοση

Το κατώφλι τυπικής απόδοσης έχει τεθεί τόσο υψηλά (14.000 ευρώ) με σκοπό να αποφευχθεί το φαινόμενο εγκατάλειψης του επαγγέλματος μετά το τέλος των δεσμεύσεων και να μειωθεί ο όγκος του ενδιαφέροντος ένταξης. Μία πρόταση στη διαβούλευση είναι να υπάρξει κλιμακωτή Τυπική Απόδοση (π.χ 10.000 ευρώ το 1ο έτος, 12.000 ευρώ το 2ο έτος κ.ο.κ) ώστε να γίνει πιο εύκολη η ένταξη και να διασφαλιστεί πως θα γίνουν επενδύσεις από το νέο αγρότη. Ενδεικτικά, μερικές θέσεις για την τυπική απόδοση που έχουν τεθεί κατά τη διαβούλευση οι οποίες συμπυκνώνουν το πνεύμα των παρατηρήσεων των συμμετεχόντων σε αυτήν είναι:

1. Εξακολουθεί να υφίσταται το σύστημα των ιστορικών δικαιωμάτων με ότι αυτό συνεπάγεται για την εξεύρεση καλλιεργήσιμης γης από τους νεοεισερχόμενους στην αγροτική δραστηριότητα στην συγκεκριμένη συγκυρία. Κατά συνέπεια η εξεύρεση καλλιεργήσιμης έκτασης που να αντιστοιχεί σε Τυπική Απόδοση 14.000 ευρώ (σύμφωνα με τους διαθέσιμους δείκτες ανά καλλιέργεια ) καθίσταται αδύνατη, ακριβώς για τους ανωτέρω λόγους, λαμβάνοντας υπόψη ότι η επιζητούμενη έκταση είναι σχεδόν διπλάσια σε σχέση με αυτή της 1ης πρόσκλησης 2016
2. Οι διαχειριστικές μελέτες για τα βοσκοτόπια εδώ και χρόνια βρίσκονται εν υπνώσει, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ορθολογική τους διαχείριση και την διάθεσή τους στους νεοεισερχόμενους κτηνοτρόφους στην συγκεκριμένη συγκυρία. Κατά συνέπεια καθίσταται αδύνατη η παραχώρηση βοσκήσιμης έκτασης στους νεοεισερχόμενους κτηνοτρόφους, τι στιγμή μάλιστα που ζητείται και ζωϊκό κεφάλαιο σχεδόν διπλάσιο σε σχέση με αυτό της 1ης πρόσκλησης 2016.
3. Οι ορεινές- μειονεκτικές και νησιωτικές περιοχές έχουν περιορισμένες δυνατότητες εδαφικής έκτασης για να καλύψουν οι νεοεισερχόμενοι γεωργοί στο επάγγελμα την Τυπική Απόδοση των 14.000 ευρώ και μάλιστα στο μικρό χρονικό διάστημα που μεσολαβεί για την υποβολή αιτήσεων ΟΣΔΕ 2021.
4. Εναλλακτικά θα μπορούσε να υπάρχει μια κλιμακωτή αύξηση της απόδοσης στα 14.000 ευρώ στο 2ο ή στο 3ο έτος του επιχειρηματικού πλάνου. Για παράδειγμα, θα μπορούσε κάποιος να ξεκινήσει με 10.000 ευρώ στο 1ο έτος, 12.000 ευρώ στο 2ο έτος, 14.000 ευρώ στο 3ο έτος και να παραταθεί το επιχειρηματικό πλάνο στα 5 έτη ώστε να καταλήξει στα 18.000 ευρώ.
5. Η απόδοση των 14.000 ευρώ είναι πολύ σωστή. Τα προηγούμενα χρόνια και στα προηγούμενα προγράμματα έμπαιναν πάρα πολλοί οι οποίοι δεν είχαν σκοπό την πραγματική ενασχόληση με το αγροτικό επάγγελμα αλλά να εισπράξουν τα 18.000-22.000 ευρώ του προγράμματος. Μόλις ολοκληρωθεί το πρόγραμμα του 2016, 3 στους 4 θα απενταχτούν και θα κλείσουν τα χαρτιά τους.