Διάτρητος ο ΟΠΕΚΕΠΕ, πανάκριβα τα μπαλώματα απόδοσης επιδοτήσεων

Το συμπέρασμα αυτό συνάγεται από τη διερεύνηση των αναφορών που εξέτασε ο Συνήγορος του Πολίτη, ότι, συχνότατα, παραγωγοί που συμμορφώνονται με τους κανόνες και δεν έχουν καμία πρόθεση να εξαπατήσουν τις αρχές, στερούνται ενισχύσεων, λόγω α) παροχής εσφαλμένης ή ελλιπούς πληροφόρησης σε ό,τι αφορά τις διοικητικές διαδικασίες ή την ισχύουσα νομοθεσία, β) σφαλμάτων κατά την υποβολή των αιτήσεων που διαπράχθηκαν από τους ίδιους ή από τρίτους, γ) έλλειψης συντονισμού μεταξύ των συναρμοδίων φορέων, δ) της πολυπλοκότητας των διοικητικών διαδικασιών.

Μάλιστα, σύμφωνα με το Συνήγορο, η Διοίκηση θα πρέπει να λάβει υπόψη της ότι μεγάλο μέρος των ενισχύσεων επενδύεται στις ίδιες τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις και η απώλεια αυτών δεν έχει συνέπειες μόνο στον οικογενειακό προϋπολογισμό των γεωργών, αλλά και στην ίδια τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων τους. Στόχος της θα πρέπει να είναι η επίλυση παρόμοιων ζητημάτων, τόσο σε επίπεδο μεμονωμένων περιπτώσεων, όσο και σε επίπεδο βελτίωσης και απλούστευσης των διαδικασιών.

Ένα από τα κυριότερα ζητήματα που αναδείχθηκε από τη διερεύνηση των υποθέσεων που υποβλήθηκαν στον Συνήγορο του Πολίτη είναι αυτό της πλημμελούς ενημέρωσης των παραγωγών για τις υποθέσεις τους και της ασάφειας ως προς τις διαδικασίες κοινοποίησης διοικητικών πράξεων επιβολής κυρώσεων ή ανάκτησης ενισχύσεων. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι αναφερόμενοι προσέφυγαν στην Αρχή αγνοώντας τους λόγους για τους οποίους η ενίσχυση που ανέμεναν δεν τους καταβλήθηκε ή το ύψος αυτής ήταν μειωμένο. Μάλιστα, πολλές φορές επισήμαναν ότι η σχετική πληροφόρηση που τους παρασχέθηκε ατύπως από τους αγροτικούς συνεταιρισμούς ή τις Περιφερειακές Διευθύνσεις του ΟΠΕΚΕΠΕ ήταν ελλιπής, αόριστη και συχνά αντικρουόμενη.

Πολύτιμο εργαλείο για τη Διοίκηση, τους συνεταιρισμούς, τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους, αποτελεί η πρώτη εμπεριστατωμένη ειδική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη με τίτλο «Ενισχύσεις και Πρωτογενής Παραγωγή», που παρουσιάστηκε από τον Συνήγορο του Πολίτη κ. Ανδρέα Ποττάκη στις 30 Σεπτεμβρίου 2019 στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας.

Αναλυτικότερα, ο κ. Ποττάκης ανέφερε πως «Διαπιστώνουμε μεγάλες καθυστερήσεις στην απονομή των ενισχύσεων στους παραγωγούς. Επίσης διαπιστώνουμε μεγάλες καθυστερήσεις στην εξέταση των ενστάσεων των παραγωγών. Αυτό σημαίνει ότι το αγροτικό εισόδημα υφίσταται απώλειες για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Επίσης, έχουμε περιπτώσεις που υπάρχουν σφάλματα στην χαρτογράφηση των αγροκτημάτων, τα οποία με δυσκολία μπορούν να διορθωθούν, με αποτέλεσμα και πάλι να υπάρχουν απώλειες στις ενισχύσεις των αγροτών. Αυτή την στιγμή λοιπόν, οι καθυστερήσεις μπορεί να φτάνουν τα δύο και τρία χρόνια». Όπως είπε ο κ. Ποττάκης, στην έκθεση καταγράφεται ο ρόλος και η λειτουργία των υπηρεσιών του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, ο ρόλος των ενδιάμεσων φορέων, αλλά και ο ρόλος και η αποτελεσματικότητα του ΟΠΕΚΕΠΕ.

Ενδεικτικό είναι ότι το άρθρο 13 του ιδρυτικού νόμου του ΟΠΕΚΕΠΕ ορίζει ότι, Οργανισμός  τελεί υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του Υπουργού Γεωργίας. Το ίδιο άρθρο, όπως τροποποιήθηκε από την παρ. 1 του άρθρου 4 του ν. 2732/1999, προβλέπει την έκδοση προεδρικού διατάγματος, μέσα σε ένα (1) έτος από την έναρξη λειτουργίας του Οργανισμού, που καθορίζει το περιεχόμενο, τον τρόπο και τη διαδικασία άσκησης της εποπτείας και του ελέγχου. Εντούτοις το προεδρικό διάταγμα δεν έχει ακόμη εκδοθεί...

Στη παρούσα έκθεση, η οποία αποτελεί την πρώτη συστηματική αποτύπωση της μακροχρόνιας εμπειρίας της Ανεξάρτητης Αρχής αναφορικά με τις διοικητικές δυσλειτουργίες στη διαχείριση των ενισχύσεων στη πρωτογενή παραγωγή, στον αγροτικό, κτηνοτροφικό και αλιευτικό τομέα της οικονομικής δράσης, καταγράφονται αγκυλώσεις, στρεβλώσεις, γραφειοκρατικά προσκόμματα και υπέρμετρες καθυστερήσεις σε μία σειρά διαδικασιών, καθώς και στην ενημέρωση των παραγωγών για επιβληθείσες κυρώσεις, στις πληρωμές τους μετά από αποδοχή ενστάσεων, στις διαδικασίες ανάκτησης ενισχύσεων και στην εκδίκαση αλιευτικών προσφυγών.

Επιπλέον, αξιολογείται η ευθύνη των ενδιάμεσων φορέων, επισημαίνονται πλημμέλειες σε ελέγχους κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων και σφάλματα κατά τη ψηφιοποίηση αγροτεμαχίων και την αποτύπωση του χαρτογραφικού υπόβαθρου.

Τέλος, στην ειδική έκθεση περιλαμβάνονται δεκατέσσερις συγκεκριμένες προτάσεις που εκτιμάται ότι θα βοηθήσουν να αντιμετωπιστούν τόσο τα δομικά προβλήματα, ιδίως στον τομέα των ενισχύσεων, όσο και η προετοιμασία των Ελλήνων παραγωγών ενόψει των νέων συνθηκών.

1. Θέσπιση συγκεκριμένων διατάξεων νόμου ή κανονιστικών πράξεων που να προβλέπουν ρητά (α) τον τρόπο και τα μέσα κοινοποίησης των διοικητικών πράξεων επιβολής κυρώσεων, (β) τη διαδικασία και τις προθεσμίες υποβολής ενστάσεων.
2. Έκδοση διοικητικών πράξεων που περιλαμβάνουν σαφή, ειδική και επαρκή αιτιολογία και αναφέρουν τη διαδικασία και τις προθεσμίες προσφυγής – ενστάσεων κατά των πράξεων αυτών.
3. Κοινοποίηση εγγράφων μέσω ταχυδρομείου ή μέσω των Κέντρων Υποδοχής Δηλώσεων, παράλληλα με το διαδίκτυο μετά από δήλωση επιθυμίας του παραγωγού.
4. Αντιμετώπιση των καθυστερήσεων στην καταβολή των ενισχύσεων στο πλαίσιο μέτρων Αγροτικής Ανάπτυξης μέσω της διαδικασίας της ταμειακής διευκόλυνσης ή μέσω επέκτασης του πιστωτικού ορίου της κάρτας του αγρότη.
5. Συνεκτίμηση της παραμέτρου της ευθύνης των ενδιάμεσων φορέων, υπέρ του παραγωγού κατά την εξέταση ενστάσεων. Συνεχή κατάρτιση των στελεχών τους και πλήρης εποπτεία και έλεγχος αυτών από τις εθνικές αρχές. Κατάπτωση της εγγυητικής επιστολής σε περιπτώσεις πλημμελούς εκτέλεσης των συμβατικών τους υποχρεώσεων.
6. Διόρθωση προφανών σφαλμάτων επί των αιτήσεων ενίσχυσης οποτεδήποτε και για όλα τα πεδία αυτών, εφόσον αποδεικνύεται μετά από σχετικούς ελέγχους ότι η λανθασμένη καταχώρηση οφείλεται σε ανθρώπινα σφάλματα που δεν υποκρύπτουν δόλο.
7. Έμφαση στην εξέταση ενστάσεων με άμεση διεξαγωγή επιτόπιων ελέγχων σε υποθέσεις που συνδέονται με ερμηνεία χαρτογραφικού υποβάθρου.
8. Ορθή και ταχεία ενσωμάτωση του ενωσιακού δικαίου στο εθνικό. Έγκαιρο και συντονισμένο σχεδιασμό για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων που επιφέρει η προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας στην ενωσιακή, στις διοικητικές διαδικασίες χορήγησης ενισχύσεων - Σύνδεση της διαδικασίας αποτύπωσης των βοσκήσιμων γαιών με τις διαδικασίες κατάρτισης των δασικών χαρτών.
9. Επιβολή κυρώσεων σε κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις μόνο κατόπιν ενδελεχούς ελέγχου και αδιαμφισβήτητου εντοπισμού παρατυπιών.
10. Έγκαιρη ενημέρωση των παραγωγών για τροποποιήσεις του κανονιστικού πλαισίου που ενδέχεται να τους προκαλέσουν οικονομική ζημία. Ερμηνεία διατάξεων ενωσιακής νομοθεσίας με τη συνδρομή του ειδικού γραφείου κοινοτικού δικαίου του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, όπου αυτό απαιτείται.
11. Θέσπιση ακατάσχετου στη βασική ενίσχυση, ως ποσοστό επί της αξίας των δικαιωμάτων της βασικής ενίσχυσης. Προστασία της εξισωτικής αποζημίωσης από τις κατασχέσεις.
12. Αυστηρή τήρηση των προθεσμιών και των διαδικασιών που προβλέπει ο νόμος από τη Διοίκηση κατά τις διαδικασίες ανάκτησης των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών.
13. Άρση του ανωτάτου ορίου ηλικίας (α) για την καταβολή της ενίσχυσης για απώλεια παραγωγής λόγω απρόβλεπτων ή έκτακτων γεγονότων από τον Κανονισμό Κρατικών Οικονομικών Ενισχύσεων και (β) για την ένταξη στις Δράσεις 4.1.1. και 4.1.3. του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) της Ελλάδας 2014 - 2020.
14. Έκδοση προεδρικού διατάγματος που προβλέπει τη σύσταση και λειτουργία τριµελών Συμβουλίων Εκδίκασης Αλιευτικών Προσφυγών με αντικείμενο την εκδίκαση προσφυγών κατά αποφάσεων επιβολής κυρώσεων της αλιευτικής νομοθεσίας σε περιφερειακό επίπεδο.