Βέβαια, αυτό δεν εξασφαλίζεται από μόνο του, αλλά μέσα από την σύνδεση της έρευνας με όλα τα στάδια της παραγωγής, την εφαρμογή νέων τεχνολογιών και την ανάπτυξη ισχυρών συνδέσεων μεταξύ των εμπλεκομένων φορέας εντός της αλυσίδας εφοδιασμού.
Τα παραπάνω προκύπτουν από την δεύτερη μελέτη της σειράς Sectors in focus της Alpha Bank (διαθέσιμη εδώ), στην οποία παρουσιάζεται ο πρωτογενής τομέας της οικονομίας (γεωργία, δασοκομία, αλιεία), ο κλάδος μεταποίησης τροφίμων και ποτών, αλλά και ορισμένα ευρύτερα θέματα που συνδέονται με αυτούς, όπως το διεθνές εμπόριο, η σήμανση (branding), η ασφάλεια και προστασία, η έρευνα και καινοτομία, η τεχνολογία, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Μάλιστα, η υψηλή ποιότητα των ελληνικών αγροτικών προϊόντων που θα αναδειχθεί μέσα από μία διεθνώς αναγνωρίσιμη εμπορική ονομασία (brand name) θα συμβάλλει θετικά στην ενίσχυση της εξωστρέφειάς τους μέσω της σήμανσης «Made in Greece» και διασύνδεσης με τη γαστρονομία και την μεσογειακή διατροφή.
Στην μελέτη της Alpha Bank υπογραμμίζεται ότι η αγροτική παραγωγή θα πρέπει να είναι προσανατολισμένη και συνδεδεμένη με τη ζήτηση στην αγορά αλλά και να καταφέρει να υπερκεράσει τα προβλήματα του μικρού μεγέθους των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, της γήρανσης των αγροτών και της δυσμενούς ηλικιακής διάρθρωσης του αγροτικού πληθυσμού και άλλων τρωτών που σημείων που έχουν να κάνουν με τα υψηλά κόστη παραγωγής.
Διαπιστώσεις της μελέτης της Alpha Bank
- Ο αγροδιατροφικός τομέας στην Ελλάδα είναι σημαντικός για την ελληνική οικονομία, λόγω: α) της δυναμικής παρουσίας της βιομηχανίας τροφίμων στην εγχώρια οικονομία, β) της σύνδεσης της ελληνικής διατροφής με την υγιεινή και θρεπτική μεσογειακή διατροφή, γ) του πλούσιου ελληνικού εδάφους και του ευνοϊκού κλίματος, δ) της ισχυρής παρουσίας επιτυχημένων βιομηχανιών τροφίμων, ε) του υψηλού επιπέδου ασφάλειας και ποιότητας των τροφίμων και στ) του εξαγωγικού προσανατολισμού των αγροτικών και επεξεργασμένων προϊόντων τροφίμων.
- Η ελληνική γεωργία παρουσιάζει συγκριτικά πλεονεκτήματα, λόγω των μοναδικών κλιματικών και εδαφικών συνθηκών, της μεγάλης βιοποικιλότητας και των τοπικών ποικιλιών ποιοτικών προϊόντων. Τα βασικά ελληνικά αγροτικά προϊόντα είναι τα φρούτα και λαχανικά, τα βιομηχανικά φυτά, τα δημητριακά, τα κτηνοτροφικά φυτά, το ελαιόλαδο (τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός παγκοσμίως), οι πατάτες και το κρασί.
- Η βιομηχανία τροφίμων και ποτών στην Ελλάδα έχει καθοριστικό ρόλο στην οικονομία και στη μεταποίηση, με τη συμβολή της στη μεταποίηση να είναι σημαντικά μεγαλύτερη συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
- Σε όρους απασχόλησης, επενδύσεων και προστιθέμενης αξίας, η βιομηχανία τροφίμων και ποτών επέδειξε ανθεκτικότητα κατά τη διάρκεια της προηγούμενης οικονομικής κρίσης, επιτυγχάνοντας να ανακάμψει με πιο γρήγορο ρυθμό συγκριτικά με άλλους κλάδους.
- Η βιομηχανία τροφίμων έχει το υψηλότερο μερίδιο μεταξύ όλων των κύριων κλάδων της μεταποίησης σε όρους απασχολουμένων (34%), προστιθέμενης αξίας (24%) και αριθμού επιχειρήσεων (26%) και το δεύτερο υψηλότερο μερίδιο μετά την παραγωγή οπτάνθρακα και προϊόντων διύλισης πετρελαίου (22%).
- Ο ελληνικός αγροδιατροφικός τομέας παρουσιάζει ισχυρό εξαγωγικό προσανατολισμό, ιδιαίτερα στα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας, αν και υπάρχει ακόμη εξάρτηση από τις εισαγωγές. Αυτό αντανακλάται στο σημαντικά υψηλότερο ρυθμό αύξησης των εξαγωγών του τομέα (51%), κατά τη δεκαετία 2009-2019, σε σύγκριση με την αύξηση των εισαγωγών (12%), με τις εξαγωγές τροφίμων και ποτών να αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών του αγροδιατροφικού τομέα το 2019.
- Επίσης, τα τοπικά, παραδοσιακά προϊόντα ή τα προϊόντα προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης και προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης (ΠΟΠ και ΠΓΕ) αποτελούν τυπικό παράδειγμα της προσπάθειας για τη δημιουργία μιας ισχυρής τοπικής ταυτότητας. Αξίζει να σημειωθεί ότι έως το 2020, η Ελλάδα είχε εγγεγραμμένα 275 τρόφιμα και ποτά ως ΠΟΠ και ΠΓΕ.
- Η Ελλάδα κατατάσσεται 31η παγκοσμίως και 17η στην Ευρώπη στην ασφάλεια των τροφίμων, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Ασφάλειας Τροφίμων, με τα ελληνικά τρόφιμα να παρουσιάζουν πλεονέκτημα κυρίως στην ποιότητα των υπαρχόντων προγραμμάτων ασφάλειας, τις διατροφικές προδιαγραφές και την προστασία των τροφίμων.
- Η βιομηχανία των τροφίμων τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζεται από καινοτομίες που προσανατολίζονται στις εξειδικευμένες ανάγκες των καταναλωτών και στις διατροφικές ανάγκες τους, αλλά και από περισσότερη διαφάνεια και αυξημένη χρήση της τεχνολογίας. Ωστόσο, στην Ελλάδα, η έρευνα στον τομέα των τροφίμων θα πρέπει να ενταθεί και να υιοθετηθούν νέες τεχνολογίες, στηρίζοντας τη σύνδεση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τις παραγωγικές διαδικασίες σε όλη την αγροδιατροφική αλυσίδα.
- Η επαγρύπνηση σε περιβαλλοντικά ζητήματα ως προς τη βιωσιμότητα του αγροδιατροφικού τομέα έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη γεωργία στην Ελλάδα παρουσίασαν τη μεγαλύτερη μείωση μεταξύ των κρατών-μελών της ζώνης του ευρώ στην περίοδο 2009-2018. Η καινοτομία, οι νέες τεχνολογίες και οι φιλικές προς το περιβάλλον τεχνικές αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για τη βιώσιμη παραγωγή.
ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ
Υψηλής ποιότητας τρόφιμα, που συνδέονται με αυθεντικά τοπικά προϊόντα.
▪ Ισχυρός σύνδεσμος του Έλληνα με τη μεσογειακή διατροφή, έναν Πολιτιστικό της UNESCO Κληρονομιά της Ανθρωπότητας.
▪ Διαφορετικό έδαφος και καλές κλιματολογικές συνθήκες, επιτρέποντας μια ποικιλία προϊόντων.
▪ Ένα πλήθος πανεπιστημιακών τμημάτων που προσφέρουν ποιοτική εκπαίδευση.
▪ Υψηλό ποσό χρηματοδότησης της ΚΑΠ στον γεωργικό τομέα.
▪ Ισχυρή παρουσία στην παραγωγή τροφίμων και ποτών, με δυναμική εξαγωγή χαρακτήρα.
▪ Υψηλή ασφάλεια τροφίμων και ασφάλεια των τροφίμων, με την Ελλάδα να κατατάσσεται 31η παγκοσμίως και 17η στην Ευρώπη.
▪ Μεγάλος αριθμός τροφίμων και ποτών ΠΟΠ και ΠΓΕ (275), απόδοση. Η Ελλάδα ένα από τα έξι κράτη μέλη της ΕΕ-28 με 80% των ΠΓΕ και ΠΟΠ, προϊόντων.
ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ
Γήρανση του αγροτικού πληθυσμού και περιορισμένη επιχειρηματική δραστηριότητα των αγροτών.
▪ Υψηλό κόστος παραγωγής γεωργίας και χαμηλή παραγωγικότητα και παραγωγή.
▪ Μικρό μέγεθος και υψηλός κατακερματισμός γης, με περιορισμένη χρήση νέων τεχνολογίες.
▪ Έλλειψη ουσιαστικής καλλιέργειας συμβάσεων και σύνδεση της γεωργίας με κατασκευή.
▪ Περιορισμένη καινοτομία και ολοκλήρωση τεχνολογίας και έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού και επενδύσεις για Ε & Α.
▪ Ανεπαρκής επικοινωνία, συντονισμός και συνεργασία μεταξύ εταιρείες, πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα.
▪ Μη υφιστάμενη μακροπρόθεσμη πολιτική για τα γεωργικά τρόφιμα και ανεπαρκές κανονιστικό πλαίσιο για την προώθηση της καινοτομίας και της τεχνολογίας.
ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ
Αύξηση των επιπέδων αυτάρκειας και των εξαγωγών ΠΟΠ και ΠΓΕ.
▪ Δημιουργία ισχυρής ταυτότητας και επωνυμίας για ελληνικά προϊόντα στην παγκόσμια αγορά, με συνδέσμους για τη μεσογειακή διατροφή.
▪ Εφαρμογή νέων τεχνολογιών στον τομέα των γεωργικών τροφίμων (όπως συσκευασία, βιοτεχνολογία logistics / τεχνολογία DNA, ασφάλεια / ασφάλεια).
▪ Ανάπτυξη ισχυρών συνδέσεων μεταξύ εταιρειών και ιδρυμάτων εντός της αλυσίδας εφοδιασμού, μέσω του σχηματισμού συστάδων και της συνεργασίας και συνέργειες αγροτών, κατασκευαστών και εμπορικών εταιρειών.
▪ Σύνδεση της έρευνας με όλα τα στάδια παραγωγής.
▪ Περαιτέρω ενίσχυση και υποστήριξη του εξαγωγικού προσανατολισμού μέσω μάρκετινγκ και κανάλια διανομής.
▪ Εκτεταμένη χρήση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος προϊόντος σε περισσότερες εταιρείες και προϊόντα σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού.
ΑΠΕΙΛΕΣ
Xαμηλές τιμές των εισαγόμενων γεωργικών προϊόντων διατροφής που μπορούν να αυξήσουν τον ανταγωνισμό εγχώρια παραγωγή.
▪ Η διακύμανση και οι υψηλότερες τιμές των πρώτων υλών εμποδίζουν το χαμηλό κόστος παραγωγή.
▪ Κρίσεις που αποσπώνται από μακροχρόνια προβλήματα, η λύση στην οποία θα μπορούσε αποδειχθεί επωφελής σε πολλαπλούς κλάδους.
▪ Περιβαλλοντικό αποτύπωμα ή / και φυσικές καταστροφές λόγω κλιματικής αλλαγής, ρύπανση και διαταραχές των οικοσυστημάτων που έχουν σοβαρές επιπτώσεις γεωργική παραγωγή.
▪ Πανδημία COVID-19 και οι επιπτώσεις της στη ζήτηση και την προσφορά και την δημιουργία δυνητικών ελλείψεων εφοδιασμού λόγω της επακόλουθης οικονομικής κατάστασης ύφεση.
