Αναταράξεις, αν και όχι τόσο λόγω της πανδηµίας, στην αξία της αγροτικής παραγωγής και τα εισοδήµατα των Ευρωπαίων αγροτών δείχνουν οι προκαταρκτικές εκτιµήσεις της Eurostat για τους οικονοµικούς λογαριασµούς στη γεωργία το 2020. Αν µη τι άλλο, από τα στοιχεία, τεκµηριώνεται η ανθεκτικότητα του τοµέα, σε σχέση µε άλλους κλάδους της οικονοµίας, µε την αξία της παραγωγής να γράφει το 2020 απώλειες 1,5% σε σχέση µε το 2019 και το επιχειρηµατικό εισόδηµα στην ΕΕ-27 να υπολείπεται κατά 7,9%, µε χώρες ισχυρές όπως η Γερµανία (-28%), η Ολλανδία (-15,5%), το Βέλγιο (-11,9%), η Γαλλία (11,3%) κλπ, να τροφοδοτούν αυτό το αρνητικό σπιράλ. Επιπρόσθετα, η αξία παραγωγής της αγροτικής βιοµηχανίας µειώθηκε κατά 1,6% από το 2019, αλλά ήταν ακόµη µπροστά κατά 0,3% του µέσου όρου των προηγούµενων τριών ετών.
Με βάση τα στατιστικά της Eurostat, oι πατάτες και το ελαιόλαδο ξεχωρίζουν ως δύο τοµείς που επλήγησαν ιδιαίτερα το 2020, σηµειώνοντας απώλειες σε αξία παραγωγής 13,8% και 33% αντίστοιχα. Για τις µεν, πατάτες η επίδραση της πανδηµίας από τα lockdown στην εστίαση ήταν ορατή, ενώ στο ελαιόλαδο, η απότοµη πτώση σχετίζεται περισσότερο µε το υψηλό επίπεδο παραγωγής το 2019 που οδήγησε σε χαµηλές τιµές αγοράς το πρώτο εξάµηνο του 2020. Συνολικά, η αξία της παραγωγής στην ΕΕ αυξήθηκε σε 16 χώρες και το επιχειρηµατικό εισόδηµα σε 15. Εντούτοις ξεχωρίζουν οι απότοµες πτώσεις σε σχέση µε τις τιµές παραγωγού και το επιχειρηµατικό εισόδηµα στη Ρουµανία (- 13,9% και -56,6% αντίστοιχα) και τη Βουλγαρία (-8,3% και -6,3%).
Στην Ελλάδα, το εν λόγω διάστηµα καταγράφεται µείωση στην αξία της παραγωγής κατά 1,2%, ενώ στο επιχειρηµατικό εισόδηµα το ισοζύγιο είναι θετικό δείχνοντας αύξηση 1,9%.
Την δική του οπτική πάνω στους αγροτικούς λογαριασµούς του 2020, όπως αυτοί αποτυπώνονται από τους πίνακες της Eurostat, δίνει µε ανάλυση του ο διακεκριµένος αγροτοοικονοµολόγος του πανεπιστηµίου του Τρίνιτι, Άλαν Μάθιους, σύµφωνα µε την οποία το σύστηµα της αγροδιατροφής, χάριν των αγροτών και των ρυθµιστικών αρχών της Κοµισιόν άντεξε εν µέσω πανδηµίας και σηµαντικών περιορισµών. Εντούτοις, σχολιάζει, πως παραµένει γρίφος, το γεγονός ότι τα πακέτα βοήθειας των κρατών µελών για την πανδηµία δεν εµφανίζονται στους γεωργικούς λογαριασµούς.
Φρούτα και λαχανικά τα μόνα με αύξηση αξίας παραγωγής 9%
Δεν ήταν η πανδημία που έβαλε το μείον στα έσοδα των παραγωγών
Ως µία περίεργη χρονιά θα καταγραφεί το 2020 και για τον πρωτογενή τοµέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µε το ταµείο να δείχνει µείον για εκατοµµύρια Ευρωπαίους αγρότες, που είχαν στα µισά του έτους να αντιµετωπίσουν -εκτός των άλλων τρεχουσών υποχρεώσεών τους- και τις παρενέργειες από τους περιορισµούς της πανδηµίας του κορωνοϊού. Οι προκαταρκτικές εκτιµήσεις της Eurostat για τους αγροτικούς λογαριασµούς το 2020, αν µη τι άλλο δείχνουν εν µέρει αναταράξεις, που αποδίδεται και στη µεταβλητή... της πανδηµίας Covid 19, όπως για παράδειγµα το γεγονός ότι η αξία της παραγωγής της γεωργικής βιοµηχανίας µειώθηκε κατά 1,6% σε σύγκριση µε το 2019, αλλά ήταν ακόµη µπροστά (κατά 0,3%) του µέσου όρου των προηγούµενων τριών ετών.
Συνολικά, αυτό υποδηλώνει, κατά τον αγροτοοικονοµολόγο Άλαν Μάθιους ότι η πιθανότητα διαταραχής της Covid 19 που επισηµάνθηκε στην αρχή των lockdown, (κλείσιµο συνόρων και περιορισµοί µεταφορών, ελλείψεις εποχιακών εργαζοµένων, κλείσιµο εγκαταστάσεων µεταποίησης) και τη σηµαντική αλλαγή στα πρότυπα κατανάλωσης τροφίµων λόγω του κλεισίµατος της εστίασης και των ξενοδοχειακών µονάδων (HORECA), σηµειώθηκε εν µέρει.
Εξάλλου, τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν πως για παράδειγµα, τα φρουτολαχανικά ήταν στους µεγάλους νικητές το 2020, αυξάνοντας την αξία τους κατά 9%, έναντι του 2019. Την ίδια ώρα, ο τοµέας της ζωϊκής παραγωγής κατέγραφε πτώση 1,3%, µε µεγάλους «χαµένους» την πτηνοτροφία (µε ποσσοστό -4,8%) και τα βοοειδή (µε ποσοστό -2%).
Μια πιο προσεκτική µατιά σε µεµονωµένα αντικείµενα αποκαλύπτει µερικές από τις αναταράξεις του τοµέα, αναφέρει ο Άλαν Μάθιους, στην ανάλυση του, ξεκινώντας από τις πατάτες και το ελαιόλαδο, που ξεχωρίζουν ως δύο τοµείς που επλήγησαν ιδιαίτερα το 2020. Αντίστοιχα και η πτώση της αξίας της παραγωγής κατά 3,8% στα δηµητριακά (κυρίως µαλακό σιτάρι, πτώση εξαγωγών, παραγωγής) και κατά 7,7% σε άλλες εκτατικές καλλιέργειες, εµπλουτίζουν τον πίνακα της Eurostat µε τις απώλειες του 2020.
∆εν έφταιξε η πανδηµία για την πτώση 33% στο ελαιόλαδο
Αναµφίβολα, οι πατάτες επηρεάστηκαν από τη µείωση της ζήτησης για µεταποίηση, και συγκεκριµένα αυτές που προορίζονται για τηγανητές, καθώς τα ταχυφαγεία και άλλα εστιατόρια έκλεισαν. «Αυτός είναι ένας άµεσος αντίκτυπος της Covid 19», λέει ο Μάθιους.
Ωστόσο, η απότοµη πτώση της αξίας της παραγωγής ελαιολάδου σχετίζεται περισσότερο µε το υψηλό επίπεδο παραγωγής το 2019 που οδήγησε σε χαµηλές τιµές αγοράς το πρώτο εξάµηνο του 2020. «Επίσης, οι ΗΠΑ επέβαλαν δασµούς στις εισαγωγές επιτραπέζιων ελιών της Ισπανίας, αλλά αυτό δεν είναι παράγοντας, για τις τιµές του ελαιολάδου. Η παγκόσµια κατανάλωση ελαιολάδου ήταν σε επίπεδα ρεκόρ το 2020 και οι εξαγωγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξήθηκαν κατά 16% την περίοδο εµπορίας από τον Οκτώβριο 2019 µέχρι τον Σεπτέµβριο 2020. Αν και η συγκοµιδή ελιών επηρεάζεται από µειωµένο αριθµό ξένων εποχιακών εργαζοµένων, η απότοµη πτώση της αξίας στην παραγωγή ελαιολάδου το 2020 δεν φαίνεται να σχετίζεται µε την πανδηµία», σηµειώνει ο καθηγητής.
Πρέπει επίσης να υπογραµµιστε η σταθερότητα των εσόδων για άλλους τοµείς που θεωρείται ότι επηρεάστηκαν αρνητικά κατά την πρώιµη περίοδο του lockdown. Για παράδειγµα, διατηρήθηκαν τα συνολικά έσοδα για τα λαχανικά και τα κηπευτικά, τα οποία όµως ήταν ιδιαίτερα εκτεθειµένα σε τρωτά σηµεία λόγω έλλειψης εργασίας και συµφόρησης στις µεταφορές. Αυτό ισχύει και για τον υποτοµέα λουλουδιών παρά τις πρώτες ενδείξεις απώλειας στις Κάτω Χώρες. Από την άλλη πλευρά, η αξία της παραγωγής κρέατος και γάλακτος µειώθηκε, µε µια ιδιαίτερα µεγάλη πτώση αυτής των πουλερικών, η οποία, και πάλι, µπορεί να αντικατοπτρίζει το κλείσιµο των καταστηµάτων εστίασης κατά το lockdown.
Κατάρρευση έδειξε ο δείκτης για το επιχειρηματικό εισόδημα
Την ίδια ώρα αύξηση 6,9% στο κόστος αγοράς παγίου κεφαλαίου
Tο γεγονός ότι ο πίνακας της Eurostat µε τις προκαταρκτικές εκτιµήσεις για το 2020, που δείχνει τις µεταβολές στην παραγωγή και το αγροτικό εισόδηµα στην ΕΕ-27 (σε εκατ. ευρώ, σε τρέχουσες τιµές), έναντι του 2019 στις 9 από τις 11 στήλες του έχει αρνητικό πρόσηµο στους σχετικούς δείκτες, µαρτυρά...την ισχυρή πίεση που υφίσταται ο αγροτικός τοµέας.
Εξάλλου, και οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών αλλά και σε πολιτικό επίπεδο λένε και ξαναλένε τα περί ανθεκτικότητας της γεωργίας σε κρίσεις, χωρίς να αναλύουν επακριβώς τα σηµαίνουν αυτά τα ποσοστά µείωσης για τα αγροτικά νοικοκυριά και τα επιχειρηµατικά κόστη.
Αναλύοντας τον πίνακα ο αγροτοοικονοµολόγος Άλαν Μάθιους αναφέρει ότι οι δαπάνες για την ενδιάµεση κατανάλωση διατηρήθηκαν σταθερές, οπότε η µείωση της γεωργικής ακαθάριστης προστιθέµενης αξίας (GVA) σε βασικές τιµές στο - 3,5% ήταν µεγαλύτερη από την πτώση της αξίας της γεωργικής παραγωγής σε σύγκριση µε το 2019. Η περαιτέρω αύξηση της κατανάλωσης παγίου κεφαλαίου σήµαινε ακόµη µεγαλύτερη πτώση της καθαρής προστιθέµενης αξίας σε βασικές τιµές 6,9%.
Η αφαίρεση της αποζηµίωσης των εργαζοµένων και η προσθήκη άλλων επιδοτήσεων στην παραγωγή (ενώ αφαιρούνται οι άλλοι φόροι επί της παραγωγής, δεν εµφανίζονται) δίνει το λειτουργικό πλεόνασµα στη γεωργία. Αφαιρώντας τα ενοίκια και τους καταβληθέντες τόκους (σηµειώνοντας ότι τα µισθώµατα που καταβάλλονται δείχνουν µια µικρή αύξηση, ένα άλλο σηµάδι της ανθεκτικότητας του γεωργικού τοµέα) µας δίνει ότι το επιχειρηµατικό εισόδηµα παρουσίασε σηµαντική µείωση 7,9% το 2020 σε σύγκριση µε το 2019.
Να σηµειωθεί ότι η απόλυτη µείωση της αξίας του επιχειρηµατικού εισοδήµατος (7,1 δισ. ευρώ) αντιπροσωπεύεται πλήρως από τη µείωση της αξίας της γεωργικής παραγωγής (7,5 δισ. ευρώ). Η µεγαλύτερη ποσοστιαία πτώση (7,9%) στο πρώτο αντικατοπτρίζει την ενίσχυση και τη µόχλευση των µεταβολών στο εισόδηµα σε σύγκριση µε τις αλλαγές στην αξία της παραγωγής, δεδοµένης της σταθερότητας στην ενδιάµεση κατανάλωση και άλλες δαπάνες.
Πάντως, οι συνεχείς αναφορές περί αντοχής του πρωτογενούς, φαίνεται πως εµπεδώθηκαν µε τα περιορισµένα µέτρα στήριξης της αγοράς (σ.σ. υψηλή γραφειοκρατία κλπ) που εισήγαγε η Επιτροπή κατά την έναρξη της πανδηµίας COVID-19.
Έτσι, µε εξαίρεση την ενίσχυση της ιδιωτικής αποθεµατοποίησης για διάφορα γαλακτοκοµικά προϊόντα, το βοδινό και πρόβειο κρέας, έναντι 80 εκατ. ευρώ, επί της ουσίας δεν υπήρξαν άλλα µέτρα που συνεπάγονταν άµεσο κόστος για τον προϋπολογισµό της ΕΕ.
Κοντολογίς, κατά τον Μάθιους, τα µέτρα που ελήφθησαν σε επίπεδο ΕΕ απλώς επέτρεψαν στα κράτη µέλη να κάνουν χρήση των αχρησιµοποίητων δεσµεύσεων στα Προγράµµατα Αγροτικής ανάπτυξης και στα Τοµεακά Προγράµµατα. Αυτό αντικατοπτρίζει τον πολύ περιορισµένο χώρο του προϋπολογισµού για ελιγµούς κατά το τελευταίο έτος του Πολυετούς ∆ηµοσιονοµικού Πλαισίου και την απροθυµία των κρατών µελών να ενεργοποιήσουν το αποθεµατικό κρίσης. Αντ ‘αυτού, η ΕΕ εισήγαγε ένα προσωρινό πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις που επιτρέπει στα κράτη µέλη να παρέχουν πρόσθετη βοήθεια, µεταξύ άλλων, στους τοµείς της γεωργίας και της επεξεργασίας τροφίµων. Σηµειωτέων, η ΕΕ έχει κοινοποιήσει τα σχετικά καθεστώτα στήριξης στην Επιτροπή Γεωργίας του ΠΟΕ. Μάλιστα, σε αυτές τις κοινοποιήσεις, εµφανίζονται κράτη µέλη που σχεδιάζουν να διαθέσουν πάνω από 4,4 δισ. ευρώ στους τοµείς της γεωργίας και της µεταποίησης τροφίµων ως απάντηση στην πανδηµία, ζητώντας σχετική έγκριση από την Κοµισιόν.
Αναλυτικά όλο το αφιέρομα διαθέσιμο εδώ
