Οι ερευνητές, μεταφέρουν μια εικόνα εγκατάλειψης -μεταξύ άλλων διώρυγες και δεξαμενές με ρωγμές στο σκυρόδεμα, με ανεπιθύμητη βλάστηση και με ελαττωματικούς μηχανισμούς ρύθμισης, που έχουν χρόνια να συντηρηθούν. Ακόμη, διαπιστώνουν προβλήματα στην παρακολούθηση και στον έλεγχο των αντλιοστασίων. Τέλος, ανατρέχουν στη διεθνή εμπειρία και διατυπώνουν προτάσεις πολιτικής για αυτό το κρίσιμο θέμα.
Σύμφωνα με την έρευνα σχετικά λίγοι γνωρίζουν τι σημαίνουν τα αρκτικόλεξα ΤΟΕΒ και ΓΟΕΒ, δηλαδή Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων και Γενικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων. Όμως σήμερα στη χώρα, χωρίς να υπάρχει ακριβής εικόνα, υπολογίζεται ότι λειτουργούν συνολικά περισσότεροι από 450 ΤΟΕΒ και ΓΟΕΒ. Οι οργανισμοί αυτοί διαχειρίζονται ένα μεγάλο μέρος των εγγειοβελτιωτικών έργων, δηλαδή των συλλογικών έργων άρδευσης. Πρόκειται για έργα -π.χ. αντλιοστάσια, διώρυγες, δίκτυα αγωγών υπό πίεση, ταμιευτήρες, δεξαμενές- τα οποία είναι απαραίτητα για να καλυφθούν οι ανάγκες άρδευσης εκατομμυρίων στρεμμάτων αγροτικής γης. Τα έργα αυτά είναι τόσο σημαντικά, ώστε η κατάσταση στην οποία βρίσκονται φτάνει να επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της κατανάλωσης του νερού συνολικά στη χώρα και όχι μόνο στη γεωργία.
Η ομάδα των ερευνητών -οι καθηγητές Νικόλαος Δέρκας, Δημήτριος Σκούρας και Δημήτριος Ψαλτόπουλος, από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, από το Πανεπιστήμιο Πατρών και από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αντίστοιχα- ανέλυσε διεξοδικά τα διαθέσιμα στοιχεία για τους ΟΕΒ. Οι ερευνητές υπογραμμίζουν τα σημαντικά προβλήματα -υποδομών, οργανωτικά και οικονομικά- που αντιμετωπίζουν αρκετοί ΤΟΕΒ, ανατρέχουν σε διεθνείς καλές πρακτικές και καταλήγουν σε μια σειρά προτάσεων πολιτικής, που θεωρούν ότι θα συμβάλλουν στην επίλυση πολλών από αυτά τα θέματα. Παρακάτω ακολουθούν μερικά από τα βασικά ευρήματα της μελέτης.
Ο κλάδος της γεωργίας είναι ο κυρίαρχος καταναλωτής νερού στη χώρα. Στην Ελλάδα σήμερα δεν γνωρίζουμε πόσοι Τοπικοί και Γενικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ και ΓΟΕΒ) λειτουργούν. Όμως, οι οργανισμοί αυτοί λειτουργούν και διαχειρίζονται ένα μεγάλο μέρος των συλλογικών έργων άρδευσης -αντλιοστάσια, διώρυγες, δίκτυα αγωγών υπό πίεση, ταμιευτήρες, δεξαμενές, κλπ. Τα έργα αυτά είναι απαραίτητα για να καλυφθούν οι ανάγκες άρδευσης εκατομ[1]μυρίων στρεμμάτων αγροτικής γης. Είναι τόσο σημαντικά, ώστε η κατάστασή τους επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της κατανάλωσης του νερού συνολικά στη χώρα και όχι μόνο στον κλάδο της γεωργίας.
Οικονομική ανάλυση
- Από τους περισσότερους από 450 ΟΕΒ που εκτιμάται ότι λειτουργούν σήμερα στη χώρα, βρέθηκαν αξιόπιστα οικονομικά στοιχεία μόνο από 118 ΤΟΕΒ.
- Η διάμεσος του χρηματοοικονομικού κόστους λειτουργίας των ΤΟΕΒ σε σχέση με την κατανάλωση είναι σχεδόν 3 λεπτά ανά κυβικό μέτρο, όμως υπάρχουν ΤΟΕΒ που οι τιμές φτάνουν τα 30 λεπτά ανά κυβικό.
- Το μέσο κόστος συντήρησης των μικρών ΤΟΕΒ που διακινούν μέχρι και 1 εκατομμύριο κυβικά μέτρα είναι σχεδόν 5 φορές υψηλότερο από τους μεγαλύτερους ΤΟΕΒ που διακινούν 1-5 εκατομμύρια κυβικά.
- Τα λογιστικά έσοδα των ΤΟΕΒ αποτυπώνουν βεβαιωμένες οφειλές και όχι απαραίτητα εισπράξεις, ενώ για τα μέλη πολλών ΤΟΕΒ εκκρεμούν σημαντικά χρέη.
Στοιχεία και αποτελέσματα από την έρευνα
- To 80-85% της συνολικής κατανάλωσης νερού σε ολόκληρη την Ελλάδα αφορά τη γεωργία.
- Οι ΤΟΕΒ είναι συνεταιρισμοί αγροτών, με μέλη που εκπροσωπούν τουλάχιστον τα 5/9 της ωφελούμενης έκτασης.
- Τα έργα τα οποία διαχειρίζονται οι ΤΟΕΒ και ΓΟΕΒ εξυπηρετούν περίπου 6.000.000 στρέμματα, το 45% του συνόλου της αγροτικής γης.
- Οι ΓΟΕΒ διοικούνται από άμισθο διοικητικό συμβούλιο το οποίο εκλέγει η Γενική Συνέλευσή τους.
Προτάσεις πολιτικής
- Συνένωση αρκετών ΤΟΕΒ με βάση κριτήρια μεγέθους και οργανωτικής δομής, ώστε να είναι σε θέση να διαχειριστούν τις εκτάσεις τους με αποδοτικό τρόπο.
- Ενιαίο λογιστικό σύστημα.
- Επιστημονικό προσωπικό, πρόβλεψη για διοίκηση από managers, υποδομή για συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα.
- Δημιουργία Κεντρικής Υπηρεσίας Εγγείων Βελτιώσεων στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης προκειμένου να έχει τον τελικό έλεγχο του προγραμματισμού και της υλοποίησης μελετών και έργων.
Kαλό παράδειγμα
H έρευνα ξεχωρίζει ως καλό παράδειγμα τον Οργανισμό Ανάπτυξης Κρήτης ο οποίος διαχειρίζεται σημαντικό τμήμα των υδατικών πόρων της Κρήτης. Προέκυψε από τη συνένωση δύο οργανισμών, αντίστοιχα για την Ανατολική και Δυτική Κρήτη, διαθέτει οργανωμένο επιτελείο επιστημόνων και καλές υποδομές που λειτουργούν και συντηρούνται επαρκώς.
«Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι όλοι οι χρήστες στην περιοχή των Χανίων έχουν ατομικά υδροστόμια με υδρομετρητές και πληρώνουν ανάλογα με τον όγκο που καταναλώνουν», γράφουν οι συγγραφείς της έρευνας της διαΝΕΟσις για τον ΟΑΚ. «Στην περίπτωση που κάποιος καταναλωτής επέμβει στο υδρόμετρο ή στο υδροστόμιό του (αφαίρεση ρυθμιστή πίεσης, περιοριστή παροχής) διακόπτεται η υδροδότησή του. Επίσης τα δίκτυα του ΟΑΚ έχουν ψηφιοποιηθεί, με αποτέλεσμα ο Οργανισμός να έχει καλή γνώση των υποδομών και μια πιο αποτελεσματική διαχείριση να είναι εφικτή».
Ολόκληρη η έρευνα διαθέσιμη εδώ.
