Ακόµη και αν οι διεθνείς εξελίξεις διαφοροποιούν τον προγραµµατισµό, όπως έγινε µε τον πόλεµο στην Ουκρανία, οι προτεραιότητες µπορεί να πάνε λίγο πίσω, να βρεθεί ένας άλλος δρόµος, αλλά δεν θα αλλάξουν. Η στόχευση είναι αποφασισµένη, έτσι όπως προδιαγράφεται στα κείµενα πολιτικής, τα οποία, ειδικά σε επίπεδο Ευρώπης, δεν γυρίζουν πίσω.
Όσοι δεν το έχουν καταλάβει ακόµη, θα το καταλάβουν σύντοµα, γιατί η νοµοθεσία προσαρµόζεται µε τέτοιους τρόπους, ώστε να οδηγεί στην κυκλικότητα της οικονοµίας και στο πάντρεµά τους µε την τεχνολογία. Ο καθένας, βέβαια, έχει το δικαίωµα να µην ακολουθήσει, αλλά θα έχει τόσο κόστος µια τέτοια επιλογή, ώστε όλοι θα συµµορφωθούν».
Την εκτίµηση αυτή διατύπωσε ο γεωπόνος και στέλεχος του γραφείου στρατηγικών προγραµµάτων της Αµερικανικής Γεωργικής Σχολής, Ηλίας Κάλφας, σε εκδήλωση για την παρουσίαση των αποτελεσµάτων του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράµµατος «Bio Circular», που είχε στόχο την ενσωµάτωση εργαλείων ευφυούς γεωργίας (σ. σ. smart farming) και µεταποίησης (σ. σ. smart processing) σε ένα ενιαίο σύστηµα διαχείρισης της αλυσίδας αξίας µιας καθετοποιηµένης γαλακτοκοµικής µονάδας.
«Αυτό που µπορούµε να πούµε είναι ότι αυτή τη στιγµή διανύουµε την εποχή της ψηφιακής γεωργίας. Είµαστε στη γεωργία της έντασης της πληροφορίας, στη γεωργία που εάν δεν έχεις τη σωστή πληροφόρηση οι αποφάσεις σου δεν µπορεί να είναι σωστές ή οι πιο ενδεδειγµένες», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Κάλφας και σηµείωσε πως ένα µεγάλο κοµµάτι του έργου στηρίχθηκε στη «γεωργία 4.0» και ένα δεύτερο στην παραγωγής τροφίµων µε θετικές περιβαλλοντικές αποδόσεις.
Για να υποστηρίξει την επιχειρηµατολογία του περί έναρξης της εποχής του ψηφιακού µετασχηµατισµού της γεωργίας, ο οµιλητής υπενθύµισε πως ήδη το «Green Deal» είναι επίσηµη πολιτική της Ε.Ε. και µάλιστα έχει πάρα πολύ σηµαντικούς και δύσκολους στόχους, οι οποίοι πρέπει να επιτευχθούν σε πάρα πολύ µικρά χρονικά διαστήµατα και σίγουρα θα µας απασχολήσει στο µέλλον. Ταυτόχρονα, στους αντικειµενικούς σκοπούς της νέας ΚΑΠ ξεχωρίζουν, µεταξύ άλλων, οι αναφορές για την ανάγκη να υπάρχει αποδεδειγµένη φροντίδα για το περιβάλλον, µέσα από την επίτευξη συγκεκριµένων στόχων, ο οποίοι εάν δεν πιάνονται θα έχουν αρνητικές συνέπειες στις χρηµατοδοτήσεις, ενώ µεγάλο βάρος δίδεται και στη γνώση και την καινοτοµία. Επίσης, επίσηµη πολιτική της Ε.Ε. είναι και η πρωτοβουλία «farm to fork» (από το χωράφι στο πιάτο), τα προγράµµατα που θα τρέξουν λίγο ή πολύ θα έχουν να κάνουν µε το κλίµα, το περιβάλλον και την τεχνολογία, ενώ όπως ανέφερε ο οµιλητής στο κοντινό χρονικό ορίζοντα, για να µπορεί κανείς να προµηθεύσει µια αλυσίδα σούπερ µάρκετ, θα πρέπει εκτός από τις άλλες πιστοποιήσεις για την υγιεινή και ασφάλεια να έχει και για το χαµηλό περιβαλλοντικό αποτύπωµα των προϊόντων του, γιατί αυτό ζητούν οι καταναλωτές.
Υπό το πρίσµα αυτό, ο κ. Κάλφας σηµείωσε ότι µε δεδοµένο ότι ήδη στη γεωργία υπάρχουν πολλές τεχνολογίες, οι οποίες έχουν υιοθετηθεί και αποτελούν main stream, όπως αισθητήρες, drones, φωτονική, συστήµατα GIS, δορυφόροι, µετεωρολογικοί σταθµοί, «η επόµενη ηµέρα είναι πώς όλα αυτά θα αποτελέσουν ολοκληρωµένα και ενιαία ευφυή συστήµατα στην υπηρεσία των αγροτών κι εδώ καίριο ρόλο καλούνται να παίξουν οι παίχτες της πραγµατικής οικονοµίας».
Πλατφόρµα υποστήριξης λήψης αποφάσεων
Στην παρέµβασή του, ο Χρήστος Κοΐδης, από την εταιρεία Engineers for Business ανέφερε πως στο πλαίσιο του Bio Circular αναπτύχθηκε και µια ηλεκτρονική πλατφόρµα διαχείρισης αγροτικών εκµεταλλεύσεων, που δίνει τη δυνατότητα στο χρήστης να έχει πλήρη έλεγχο και εικόνα της εκµετάλλευσής του και αξιολογώντας πληθώρα δεδοµένων να λαµβάνει τη βέλτιστη απόφαση για κάποιες επεµβάσεις στην εκµετάλλευση.
«Οι πληροφορίες αντλούνται µε ειδικά ροµποτικά συστήµατα, περνάνε στην πλατφόρµα κι ο παραγωγός κατευθύνει την καλλιέργεια και κάνει τις επεµβάσεις στοχευµένα µε σκοπό να την προστατεύσει, να µειώσει τη χρήση εισροών και να αυξήσει το εισόδηµά του, αξιοποιώντας και τα υποπροϊόντα της εκµετάλλευσής του», εξήγησε ο εντεταλµένος ερευνητής στο Ινστιτούτο Βιοοικονοµίας & Αγροτεχνολογίας του ΕΚΕΤΑ, ∆ηµήτρης Κατέρης, συµπληρώνοντας πως «είµαστε σε καλό επίπεδο ως χώρα. Το µόνο πρόβληµα στην παρούσα φάση είναι ότι το κόστος των τεχνολογιών είναι υψηλό ακόµη, αν και σε επίπεδο εκµίσθωσης των εν λόγω υπηρεσιών η εικόνα είναι πολύ καλύτερη».
«Συµµαζεµένα και νοικοκυρεµένα», µε νέες τεχνολογίες
Στις νέες µεθόδους και τεχνολογίες διαχείρισης αγροτικών αποβλήτων, ζωικών και φυτικών, τα οποία στις αρχές της κυκλικής βιο-οικονοµίας αποτελούν χρήσιµα υλικά που αξιοποιούνται δεύτερη και τρίτη φορά για την παραγωγή νέων προϊόντων µε προστιθέµενη αξία, αναφέρθηκε ο Θεµιστοκλής Σφέτσας, από την Ergoplanning ΕΠΕ.
Εστιάζοντας κυρίως στην αερόβια και την αναερόβια χώνεψη αυτών των αποβλήτων, είπε πως µε τις τεχνολογίες αυτές, δηµιουργούνται χρήσιµα παραπροϊόντα, όπως το στερεό χωνεµένο υπόλειµµα, κατά την αναερόβια διεργασία, το οποίο περιέχει θρεπτικά συστατικά και ως εκ τούτου είναι κατάλληλο εδαφοβελτιωτικό για χρήση στους αγρούς και το ίδιο µπορεί να γίνει µε την κοµποστοποίηση.
Σηµείωσε δε, πως «η κυκλική βιοοικονοµία είναι το µέλλον. Ουσιαστικά κάνουµε πράξη το «συµµαζεµένα και νοικοκυρεµένα» που έχει τις ρίζες του στο παρελθόν, εφαρµόζοντας νέες τεχνολογίες, που µας δίνουν τη δυνατότητα οι περισσότερες εφαρµογές, αποδοτικότερες καλλιέργειες και συνολικά µια καλύτερη διαχείριση όλων των πόρων του πλανήτη».
Νέες παράμετροι στην επιλογή τροφίμων από τους καταναλωτές
Για την ολοένα και µεγαλύτερη σηµασία που δίνουν οι καταναλωτές σε παράγοντες όπως το χαµηλό περιβαλλοντικό αποτύπωµα, για την επιλογή ή όχι ενός προϊόντος, µίλησε ο διευθυντής αγροκτήµατος της Αµερικανικής Γεωργικής Σχολής, Θεόδωρος Καλλίτσης.
«Στο παρελθόν ο καταναλωτής επέλεγε µε βάση το κόστος, τη γεύση και την ευκολία. Τώρα έχουν µπει και νέες παράµετροι που βοηθούν στην επιλογή, στις οποίες περιλαµβάνονται και οι περιβαλλοντικές. Γιατί ο καταναλωτής γνωρίζει πως οι φωτιές τον καίνε εξαιτίας της κλιµατικής αλλαγής και ξέρει πως µπορεί να συνεισφέρει στην αποτροπή της, επιλέγοντας τρόφιµα πιο φιλικά στο περιβάλλον», ανέφερε. Πρόσθεσε ωστόσο πως στην εξίσωση µπαίνει πλέον και η µόδα, καθώς «βλέπουµε σε πολύ µεγάλο βαθµό ότι η έννοια της περιβαλλοντικότητας στην περίπτωση του γάλακτος, έχει ωθήσει πολλούς να το αντικαταστήσουν µε φυτικά προϊόντα πιο φιλικά στο περιβάλλον, γιατί δεν είναι ζωικής παραγωγής και προέρχονται από ένα στάδιο χαµηλότερο».
«Η εφαρµογή του bio circular στο αγρόκτηµα της Σχολής βοήθησε ώστε να ποσοτικοποιηθεί µε όσο καλύτερο τρόπο γίνεται η περιβαλλοντική εµπλοκή στην περίπτωση της παραγωγής του γάλακτος, προκειµένου η γνώση αυτή να µεταφερθεί στους κτηνοτρόφους ως καλή πρακτική για να µειώνουν το αποτύπωµα άνθρακα της εκµετάλλευσής τους», τόνισε.
Στην ίδια λογική, το Τµήµα Γεωπονίας του ΑΠΘ, όπως περιέγραψε ο καθηγητής στο εργαστήριο Γεωργίας, Χρήστος ∆όρδας, πειραµατίστηκε µε πέντε διαφορετικές µεταχειρίσεις, µε την επίδραση της άρδευσης και της λίπανσης στην παραγωγή του αραβοσίτου, για να εντοπιστεί ποια είναι η αποδοτικότερη και τα πειράµατα έδειξαν πως µπορεί να επιτευχθεί καλή παραγωγή και εξοικονόµηση νερού, οδηγώντας σε ένα όφελος από 20% έως 30% για τον παραγωγό, αλλά και το περιβάλλον.
Συνοπτικά αποτελέσµατα του έργου BioCircular:
- Τα λιπάσµατα, τα καύσιµα και η ηλεκτρική ενέργεια, συµβάλλουν στις εκποµπές CO2 και συνεπώς στο αποτύπωµα άνθρακα της καλλιέργειας αραβόσιτου.
- Η επέµβαση µε λίπασµα βραδείας λίπανσης και κοπριά, µπορούν να αντικαταστήσουν τη συµβατική χηµική λίπανση, καθώς δίνουν παρόµοιες αποδόσεις.
- Η απόδοση σε ενσίρωµα αυξήθηκε στις επεµβάσεις της πλήρους άρδευσης, ενώ οι χαµηλότερες αποδόσεις εµφανίστηκαν στις επεµβάσεις µε υδατική καταπόνηση.
- Ο λόγος εκροές/εισροές και η αποτελεσµατικότητα της ενέργειας ήταν χαµηλές, λόγω υψηλής κατανάλωσης ενέργειας από τη χρήση λιπασµάτων και του νερού άρδευσης, γεγονός που δείχνει ότι οι εισροές δεν χρησιµοποιούνται αποτελεσµατικά.
- Οι ζωοτροφές (ενσίρωµα καλαµποκιού) που παρήχθησαν µε έξυπνες µεθόδους κυκλικής γεωργίας ήταν κατάλληλες ποιοτικά και οργανοληπτικά για τη συµµετοχή τους στο ισορροπηµένο σιτηρέσιο των ζώων.
- Με την κατανάλωση ζωοτροφών που παρήχθησαν µε έξυπνες µεθόδους κυκλικής γεωργίας, παρατηρήθηκε η παραγωγή κόπρου σταθερής σύστασης και ποσότητας, κατάλληλης για περαιτέρω επεξεργασία, ώστε να χρησιµοποιηθεί για λίπανση των αγρών.
- Η χρήση ζωοτροφών που παρήχθησαν µε έξυπνες µεθόδους κυκλικής γεωργίας, µείωσε το περιβαλλοντικό αποτύπωµα και βελτίωσε την οικονοµικότητα της εκτροφής, χωρίς καµία δυσµενή επίδραση στην ευζωία, την υγεία ή τις αποδόσεις των αγελάδων.
- Οι συνολικές εκποµπές αερίων θερµοκηπίου για την παραγωγή 1 kg FPCM – διορθωµένο γάλα µε λίπη και πρωτεΐνη, ανέρχονται σε 2,2 κιλά ισοδύναµη διοξείδιο του άνθρακα.
- Η διαδικασία του αρµέγµατος είναι ο βασικότερος παράγοντας στις εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου (37%), ακολουθούµενος από την παραγωγή ζωοτροφών (27,3%) και τη διαχείριση κοπριάς (27%).
