Σύνταξη δίχως διαδοχή σε έμπειρους αγρότες, δεν πιάνουν χώμα οι νέοι

Συνταξιοδοτούνται δίχως διαδοχή οι έμπειροι αγρότες, δεν πιάνει χώμα η νέα γενιά

Με τους αγρότες κάτω των 40 ετών να αντιπροσωπεύουν µόνο το 11,9% των διαχειριστών αγροκτηµάτων στην ΕΕ, η ανάγκη διασφάλισης της ανανέωσης των γενεών αναγάγεται σε µείζον ζήτηµα στον αγροτικό τοµέα. Αυτή η «δηµογραφική βόµβα» υπονοµεύει τη συνέχεια και τον δυναµισµό που χρειάζεται ο τοµέας και αποδυναµώνει βασικές αγροτικές περιοχές της Γηραιάς ηπείρου. Όµως το θέµα δεν απασχολεί µόνο την Ευρώπη. Στις ΗΠΑ, σε ένα άρθρο του το Bloomberg τονίζει το γεγονός ότι η συµµετοχή των νέων αγροτών δεν αυξάνεται ακόµη τόσο γρήγορα όσο θα αποχωρήσουν σταδιακά οι ηλικιωµένοι εργαζόµενοι στον κλάδο. «Οι αγρότες που καλλιέργησαν το φαγητό που φάγατε είναι, πιθανότατα, στο τέλος της καριέρας τους. Ο µέσος όρος ηλικίας των 3,4 εκατοµµυρίων αγροτών των ΗΠΑ είναι πλέον 58 ετών», αναφέρει. Περίπου το 39% των Ηνωµένων Πολιτειών είναι γεωργική γη. Όµως, σύµφωνα µε την πρόσφατα δηµοσιευµένη αγροτική απογραφή του αµερικανικού υπουργείου Γεωργίας (USDA), υπάρχουν λιγότερα αγροκτήµατα και αυτά που επιβιώνουν είναι µεγαλύτερα από πριν, ενώ µόλις το 9% των αγροτών είναι κάτω των 35 ετών. «Οι αγρότες της Αµερικής γερνούν», χτυπάει καµπανάκι η έκθεση Census of Agriculture του USDA. 

Η γεωργία των εµπορευµάτων και τα κεφάλαια

Τι κρατά λοιπόν τους νέους έξω; Πρώτον, οι αµερικανικές φάρµες γίνονται µεγαλύτερες και πιο δύσκολο να αγοραστούν, λέει η Sarah Low από το Πανεπιστήµιο του Ιλινόις. «Υπάρχει σίγουρα µια σύνδεση µεταξύ της γεωργίας εµπορευµάτων και των εµποδίων εισόδου», αναφέρει. «Οι γεωργικές αγορές και η αγροτική πολιτική των ΗΠΑ ανταµείβουν τους παραγωγούς που καλλιεργούν πολλές καλλιέργειες ενός ή δύο βασικών προϊόντων. Αυτό είναι δύσκολο να το πετύχεις αν ξεκινάς από το µηδέν», σηµειώνει η καθηγήτρια.

Ζητούµενο, όπως και να ‘χει και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, είναι η πρόσβαση σε επενδύσεις, γη και τεχνολογίες που θα κάνουν στη γενιά τη γεωργία δυνητικά ενδιαφέροντα τοµέα. Την ίδια ώρα, εντείνουν περαιτέρω την πίεση οι χαµηλές τιµές παραγωγού, τα υψηλά κόστη, ο αυξανόµενος διοικητικός φόρτος, οι γεωπολιτικοί κλυδωνισµοί και ο αθέµιτος ανταγωνισµός από Τρίτες χώρες.

Η ΚΑΠ και οι Νέοι Αγρότες

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ανανέωση γενεών στις εκµεταλλεύσεις αποτελεί έναν από τους 10 στόχους προτεραιότητας της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, όπως αντικατοπτρίζεται στα Εθνικά Στρατηγικά Σχέδια των κρατών µελών. Σε αυτό το πλαίσιο, τα κράτη µέλη δεσµεύτηκαν να βοηθήσουν περίπου 368.000 νέους αγρότες για την είσοδο στο επάγγελµα την περίοδο 2023-2027. Εντούτοις, υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν.σε ολόκληρη την ΕΕ για να αυξηθεί η ελκυστικότητα του επαγγέλµατος για τις νέες γενιές και να βοηθηθούν οι εκµεταλλεύσεις να µεταβιβαστούν σε νεότερους αγρότες, άνδρες και γυναίκες. 

Σε κάθε περίπτωση, όπως τονίζει έκθεση της Renew Europe η διασφάλιση του µέλλοντος της γεωργίας σηµαίνει επένδυση σε ευκαιρίες εκπαίδευσης και κατάρτισης, οι οποίες είναι απαραίτητες για να εξοπλιστούν οι νέοι αγρότες για να αναπτύξουν τις επιχειρήσεις τους και να ευδοκιµήσουν σε ένα επάγγελµα που ενσωµατώνει όλο και περισσότερο νέες πρακτικές, νέες τεχνολογίες και την αναζήτηση καινοτόµων και βιώσιµων λύσεων. Αναµφισβήτητα, σύµφωνα µε την έκθεση, πολύ δυσκολότερη πρόκληση είναι η αντιµετώπισης του στίγµατος γύρω από τη γεωργία και η προσέλκυση ανθρώπων στο επάγγελµα που δεν είναι κατ’ανάγκη µέλη της αγροτικής εκµετάλλευσης. Για την ώρα, πάντως, η διαχείριση των αγροτικών εκµεταλλεύσεων στην Ε.Ε παραµένει οικογενειακή υπόθεση. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Eurostat, τα περισσότερα από τα 9,1 εκατ. ευρωπαϊκά αγροκτήµατα είναι οικογενειακές εκµεταλλεύσεις. Οι οικογενειακές εκµεταλλεύσεις αντιπροσώπευαν τουλάχιστον το 80% όλων των εκµεταλλεύσεων σε όλες τις χώρες της ΕΕ, εκτός από την Εσθονία (65%) και τη Γαλλία (58%). Οι χώρες της ΕΕ µε τα υψηλότερα ποσοστά οικογενειακών εκµεταλλεύσεων ήταν η Ελλάδα, η Ρουµανία και η Πολωνία (όλες µε ποσοστό περίπου 99% του συνόλου των γεωργικών εκµεταλλεύσεων.

Η «µείζονα πρόκληση» της ανανέωσης του αγροτικού πληθυσµού στην Ελλάδα

Η Ελλάδα, κατέχει την πρώτη θέση στα συνολικά ποσοστά των νέων αγροτών (κάτω των 40 ετών) που επωφελούνται βάσει της νέας ΚΑΠ. Σύµφωνα µε µια συγκριτική αξιολόγηση των 27 Στρατηγικών Σχεδίων, που πραγµατοποιήθηκε από τη Γ∆ AGRI της ΕΕ και δηµοσιεύτηκε πέρυσι, η Ελλάδα έχει θέσει ως στόχο 67.363 νέους αγρότες «να επωφεληθούν από τη σύσταση µε την υποστήριξη της ΚΑΠ, και κατά φύλο» -ο δεύτερος υψηλότερος στόχος, µετά την Ιταλία. Για την ανανέωση του αγροτικού πληθυσµού της, η Ελλάδα έχει δεσµεύσει το 5,5% των κονδυλίων της νέας ΚΑΠ, τοποθετώντας την στην πρώτη θέση, µε τη Μάλτα στη δεύτερη θέση (κάτω από 5%) όταν ο µέσος όρος της ΕΕ είναι λίγο κάτω από 3%. Ωστόσο, σύµφωνα µε την έκθεση, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στα 11 κράτη µέλη µε την πιο έντονη µείωση του αριθµού των αγροκτηµάτων. Επιπλέον, κατά την πενταετία 2016-2020 χάθηκαν περίπου 33.000 θέσεις εργασίας αγροτών, στη συντριπτική πλειοψηφία τους έως 44 ετών, αντίθετα στους αγρότες άνω των 65 καταγράφεται αύξηση.

Η επόµενη γενιά αγροτών δεν θα πιάνει στα χέρια της χώµα

Ο γεωργικός κλάδος, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι επενδυτές έχουν πολλή δουλειά να κάνουν για να προσελκύσουν νεοεισερχόµενους στον τοµέα. Μάλιστα, όπως περιγράφει σε άρθρο του το Bloomberg, πολλοί νεοεισερχόµενοι στη γεωργία δεν θα βρουν ποτέ τα χέρια τους χώµα, επειδή η βιοµηχανία υφίσταται έναν τεχνολογικό και πολιτιστικό µετασχηµατισµό: Η γεωργία του 21ου αιώνα γίνεται πιο δηµογραφικά ποικιλόµορφη και πολυεπιστηµονική,  µε εστίαση στις τεχνολογίες νέας γενιάς.

Παρόλο που οι νέοι αγρότες υιοθετούν παραδοσιακές µεθόδους καλλιέργειας, όπως η αναγεννητική γεωργία, στρέφονται επίσης προς ένα µέλλον στο οποίο τα δορυφορικά δεδοµένα αλλάζουν το πού αλλά και πώς καλλιεργούνται τα τρόφιµα. Κατευθυνόµενοι…επικονιαστές, ροµποτικές σπορές και συγκοµιδές, γενετικές τροποποιήσεις ποικιλιών ανθεκτικών στο κλίµα, εργαστήρια καλλιέργειας κρέατος για υγιείς πρωτεΐνες από ζωικά κύτταρα, κάθετες φάρµες στα αστικά κέντρα κλπ, στις αγροτικές επαναστάσεις που διανύουµε.

Η γεωργία χρειάζεται εργατικό δυναµικό που θα αναπτύξει ριζικά νέες δεξιότητες για να τροφοδοτηθεί η ανθρωπότητα σε όλο και πιο δύσκολες περιβαλλοντικές συνθήκες.

Το διακύβευµα είναι σαφές αναφέρει το άρθρο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι ηγέτες του κλάδου έχουν τολµηρούς λόγους να προσελκύουν τα λαµπερά µυαλά της επόµενης γενιάς στον αγροδιατροφικό τοµέα. Πρέπει να καταστήσουν σαφές στους «νεοσύλλεκτους» ότι έχουν δεσµευτεί να διαφοροποιηθούν δηµογραφικά, να αναπτυχθούν βιώσιµα, να γεφυρώσουν τις παραδοσιακές πρακτικές µε αυτές της υψηλής τεχνολογίας και να δηµιουργήσουν ένα εργατικό δυναµικό µε ένα µεγάλο φάσµα δεξιοτήτων για την κάλυψη των επισιτιστικών αναγκών του πλανήτη.