Τα δέκα κακά της μοίρας με τα eco-schemes όπως εφαρμόζονται στην Ελλάδα

Η Agrenda, επιχείρησε να διαµορφώσει έναν δεκάλογο από τα σηµεία που ταλαιπωρούν τους αγρότες στην προσπάθειά τους να λάβουν έστω ένα κοµµάτι των επιδοτήσεων που είχαν κατοχυρώσει µε βάση το περασµένο καθεστώς του πρασινίσµατος, µε το ΥΠΑΑΤ να καλείται να επαναξιολογήσει τη στάση του στο καθεστώς αυτό, το οποίο θα επανέλθει δριµύτερο στην επόµενη ΚΑΠ. 

1) Κανείς δεν γνωρίζει το ακριβές ύψος της τελικής πληρωµής

∆εν γνωρίζουν οι δικαιούχοι το πόσο ακριβώς θα πληρωθούν, γεγονός που δυσκολεύει την οικονοµική διαχείριση της εκµετάλλευσης. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που δεν µπορεί να ανέβει το πιστωτικό όριο στην Κάρτα του Αγρότη, η οποία πλέον ενσωµατώνει µόνο τη βασική ενίσχυση, σε αντίθεση µε την περασµένη περίοδο όπου «φορτιζόταν» και µε το πρασίνισµα. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην «υπερβάλλουσα ζήτηση», δηλαδή στο ότι τα αιτούµενα ποσά, ξεπερνάνε τα διαθέσιµα κονδύλια. Σηµειώνεται βέβαια πως σε άλλα κράτη-µέλη που συµβαίνει το ίδιο, οι αγρότες µετά το πέρας των αιτήσεων ενιαίας ενίσχυσης, γνωρίζουν τελικώς τι ποσό θα λάβουν, ενώ στην Ελλάδα το έµαθαν πέρσι ένα-δύο 24ωρα πριν την -αργοπορηµένη, πληρωµή. Επιπλέον πέρσι δεν άνοιξε καν διαδικασία ενστάσεων για τους παραγωγούς που έµειναν εκτός της πληρωµής.

2) Οι περικοπές των ποσών δεν λαµβάνουν υπόψη τα έξοδα

Το ποσό µειώνεται δυσανάλογα σε δράσεις µε περισσότερα έξοδα, σε σχέση µε άλλες δράσεις µε λιγότερο ή ακόµη και µηδενικό κόστος. Πέρυσι, οι ενισχύσεις των eco-schemes µειώθηκαν σε ένα εύρος 12-60%, χωρίς καµία εξήγηση για το πώς και γιατί από τις αρµόδιες αρχές. Το «µαγείρεµα» στα πριµ ήταν πρωτοφανές: Το πριµ στη Βιολογική ελιά πρέπει να πέσει κατά 40% (30 ευρώ το στρέµµα), ενώ στα αιγοπρόβατα κατά 23% (190 ευρώ το εκτάριο/1ΜΜΖ), γιατί το Κοµφούζιο στο µήλο έπεσε κατά 48%, ενώ στο ροδάκινο κατά 12% κ.ο.κ. Το πώς πάρθηκαν οι σχετικές αποφάσεις είναι άγνωστο. Φέτος, µε σχετική τροποποίηση που εκδόθηκε, αναµένεται να διορθωθούν ορισµένες (όχι όλες) από τις παραπάνω παθογένειες.

3) Οι αρχές δεν αναθεωρούν τα ποσά όπως οφείλουν

Τα µέγιστα ποσά δεν αναθεωρούνται µε βάση τις τιµές στις εισροές που ισχύουν. Ενδεικτικό είναι πως τα πριµ βασίζονται σε κόστη του 2019, δηλαδή προ 5ετίας και πριν τις τεράστιες πληθωριστικές πιέσεις που σηµειώθηκαν τα τελευταία χρόνια. Σύµφωνα µε το ρεπορτάζ, το Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών είχε θέσει υπόψιν του ΥΠΑΑΤ µία επικαιροποιηµένη µελέτη κόστους για τις δράσεις eco-schemes µε αυξηµένες επιδοτήσεις σε αρκετές δράσεις, η οποία, παρέµεινε στα συρτάρια των διαχειριστικών αρχών η οποία προέβλεπε µεταξύ άλλων την αύξηση από τα 10,9 στα 26 ευρώ το στρέµµα για τη σπορά βίκου σε αγροτεµάχια µε βαµβάκι και τη σχεδόν καθολική αύξηση των πριµ Βιολογικών και ειδικά των καλλιεργειών που έπιασαν τιµή το 2022, όπως οι ζωοτροφές (µηδική).

4) Για ίδιες δεσµεύσεις διαφορετικό ύψος ενίσχυσης

Για τις ίδιες δεσµεύσεις, ισχύουν διαφορετικά ποσά επιδότησης, ανάλογα αν το αγροτεµάχιο είναι ενταγµένο στο ΠΑΑ, ή στα eco-schemes. Για παράδειγµα, ένας δικαιούχος της 3ης πρόσκλησης Κοµφούζιο που διατηρεί δεσµεύσεις έως το 2025 πληρώνεται για το ροδάκινο 45,4 ευρώ το στρέµµα, ενώ στα eco-schemes, οι αγρότες πληρώθηκαν 35,3 ευρώ το στρέµµα. Το ίδιο ισχύει στη Βιολογική Γεωργία (διατήρηση), καθώς τα ποσά που λαµβάνουν µέσω eco-schemes οι παραγωγοί είναι κατά 40% (µέσος όρος) µειωµένα σε σχέση µε τους συναδέλφους τους που διατηρούν δεσµεύσεις στην 5η πρόσκληση. Όχι µόνο αυτό, αλλά διαφέρει και ο χρόνος πληρωµής των δικαιούχων, καθώς στο ΠΑΑ λαµβάνουν προκαταβολή τέλη Νοεµβρίου κάθε έτος. Πρόκειται για ανισότητες που βγάζουν µάτι. Ας πάρουµε για παράδειγµα την ελιά, όπου τα πριµ έχουν ως εξής:

• Μετατροπή ΠΑΑ 2022: 62,9 ευρώ.
• ∆ιατήρηση ΠΑΑ 2022: 45,5 ευρώ.
• ∆ιατήρηση eco-schemes 2024: 29 ευρώ το στρέµµα.
• Μετατροπή ΠΑΑ 2024: 71,2 ευρώ για επιτραπέζια και 69,2 ευρώ για ελαιοποιήσιµη.

5) Συνεχίζεται η διαρροή ποσών προς µελετητές και ΚΥ∆

Ένα ποσό που υπολογίζεται κοντά στο 10% των 425 εκατ. ευρώ των οικολογικών σχηµάτων, καταλήγουν σε άλλες τσέπες (συµβούλων-µελετητών κ.λπ) και όχι σε εκείνη των αγροτών, θέµα που είχε αναδείξει η Agrenda και µε πρωτοσέλιδο τίτλο της. Χαρακτηριστικά ήταν τα όσα ανέφερε η ΕΘΕΑΣ σε επιστολή της: «Οι καταχρηστικές πρακτικές αδικαιολόγητης χρέωσης των δικαιούχων µε βάση τις ονοµαστικές αξίες ενίσχυσης των αιτήσεων (950 εκατ. ευρώ περίπου) οδηγούν σε µια βίαιη µείωση των εισοδηµάτων των αγροτών, πολύ µεγαλύτερη των 35 εκατ. ευρώ, που είχε αρχικά εκτιµηθεί. Οι ενισχύσεις των Οικολογικών Σχηµάτων περιλαµβάνονται στις άµεσες ενισχύσεις και το κόστος τους περιλαµβάνεται σε αυτό της υποβολής της δήλωσης ΟΣ∆Ε. Οι διάφοροι επιτήδειοι χρεώνουν τους αγρότες σαν να πρόκειται για φάκελο διαρθρωτικού µέτρου του Προγράµµατος Αγροτικής Ανάπτυξης». Σηµειώνεται πως οι αγρότες χρεώνονται και τη χρήση της εφαρµογής για τη ∆ράση 6, στην οποία συµµετέχουν πάνω από 10 εκατ. στρέµµατα αροτραίων και µόνιµων καλλιεργειών.

6) Η σηµασία της επιδότησης ως «αντιστάθµιση κόστους»

∆εν λαµβάνεται υπόψη στις πληρωµές ποια πριµ παρέχονται ως αντιστάθµιση του κόστους και ποια ως συµπληρωµατικά της βασικής ενίσχυσης. Πρόκειται για έναν διαχωρισµό µε µεγάλη σηµασία, καθώς στην περίπτωση που το πριµ δίνεται ως συµπληρωµατικό της βασικής δεν απαιτείται αναθεώρηση κόστους, ενώ σε εκείνα που παρέχονται ως αντιστάθµιση, πρέπει να αναθεωρούνται ετησίως. Πρέπει να γνωρίζουν οι αγρότες πως οι επιδοτήσεις των eco-schemes δεν προκύπτουν αυθαίρετα, αλλά βασίζονται στο διαφυγόν κέρδος και τα έξοδα που έχουν οι παραγωγοί, βάσει µελετών που έχουν λάβει και τη σφραγίδα έγκρισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Όπως και να έχει, το ΥΠΑΑΤ δεν έχει φροντίσει τη σχετική αναθεώρηση.

7) Κανένας ουσιαστικός έλεγχος στις δεσµεύσεις µε περικοπές επί δικαίων και αδίκων

∆εν υπάρχει ουσιαστικός έλεγχος στις δράσεις και έτσι η περικοπή των ποσών πραγµατοποιείται επί δικαίων και αδίκων. H ηγεσία του ΥΠΑΑΤ έχει επανειληµµένως δεσµευτεί για περισσότερους ελέγχους φέτος, κάτι που θα αξιολογηθεί όταν έρθει η πίστωση των οικολογικών προγραµµάτων. Προς το παρόν, δεν µοιάζει πολύ πιθανό να αλλάξει η κατάσταση.

8) Η βιολογική γεωργία τινάζει στον αέρα τον προϋπολογισµό

Η είσοδος της διατήρησης στη βιολογική γεωργία στα eco-schemes δεν αξιολογήθηκε σωστά και πλέον καλούνται οι αρχές να διαχειριστούν µεγάλες περικοπές σε άλλες δράσεις, µειώνοντας παράλληλα ένα πολύτιµο πριµ από αυτούς που πράγµατι καλλιεργούν βιολογικά. Το θέµα αυτό θα επανέλθει µε ακόµη µεγαλύτερη ένταση το 2025, όπου τελειώνουν οι δεσµεύσεις διατήρησης βιολογικών του ΠΑΑ (5η πρόσκληση), µε το ετήσιο κονδύλι που απαιτείται για την κάλυψή τους να φτάνει τα 200 εκατ. ευρώ. Το πού θα τα βρει αυτά τα χρήµατα το ΥΠΑΑΤ µένει να φανεί.

9) Καµία εναλλακτική διέξοδος για βαµβάκι, καλαµπόκι, ζωικά

∆εν παρέχεται καµία καλή διέξοδο προς παραγωγούς βάµβακος και στους κτηνοτρόφους πέρα από τα βιολογικά. Έτσι δηµιουργούνται διάφορες στρεβλώσεις. Αρκεί να σηµειωθεί πως τα περισσότερα χρήµατα στη Βιολογική Γεωργία (12% του συνολικού κονδυλίου των Βιολογικών) αναφορικά µε τη φυτική παραγωγή τα απορρόφησε το βαµβάκι και ήταν συνολικού ύψους 15.012.729 εκατ. ευρώ µε τα οποία πληρώθηκαν 600.502 στρέµµατα. Και αυτό γιατί το 25% (!) των καλλιεργήσιµων εκτάσεων της Ελλάδας στο βαµβάκι δηλώθηκαν ως βιολογικά και πληρώθηκαν µε επιδότηση 25 ευρώ το στρέµµα.

10) ∆εν προβλέπεται προκαταβολή και πίστωση των επιδοτήσεων δεν γίνεται στην ώρα της

∆εν πιστώνονται στην ώρα τους οι επιδοτήσεις, δηλαδή το ∆εκέµβριο του έτους ενίσχυσης και δεν προβλέπεται προκαταβολή στην Ελλάδα σε αντίθεση µε άλλα κράτη-µέλη. Πρόκειται για µία αδυναµία που οφείλεται αποκλειστικά στην κατάσταση που έχει περιέλθει ο Οργανισµός Πληρωµών. Υπενθυµίζεται πως οι επιδοτήσεις του 2023, πληρώθηκαν τελικά το Μάιο του 2024. Και αν υπήρχε δικαιολογία πως πέρσι ήταν το πρώτο έτος εφαρµογής της ΚΑΠ, και άρα χρειαζόταν κάποια προσαρµογή, φέτος δεν υπάρχει καµία για το γεγονός πως οι αγρότες στερούνται αυτή τη σηµαντική πηγή επιδότησης.