Στον αντίποδα, με τον… μουτζούρη στο χέρι, διπλά χαμένοι, έμειναν στο ίδιο διάστημα, όσοι καλλιεργούν ελιά ή σιτάρι και δραστηριοποιούνται σε νομούς όπως η Δράμα, δεδομένου ότι οι αποζημιώσεις που έλαβαν, αποτελούν μικρό κλάσμα των ασφαλιστικών εισφορών που κλήθηκαν να πληρώσουν. Μονίμως «ριγμένο», στην επίμαχη πενταετία είναι, επίσης, το ζωικό κεφάλαιο, αφού οι όποιες αποζημιώσεις έλαβαν οι κτηνοτρόφοι, δεν ξεπέρασαν το ύψος των ετήσιων εισφορών τους.
Τα συμπεράσματα αυτά, για τους πατρίκιους και τους πληβείους των αποζημιώσεων, προκύπτουν από την εισήγηση του Σταύρου Καουκάκη, προϊστάμενου Ασφάλισης και Ενισχύσεων της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΕΛΓΑ, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σάββατο στη Θεσσαλονίκη. Ο υπηρεσιακός υπάλληλος πάντως, ξεκαθάρισε ότι έκανε τις σχετικές αναφορές όχι για να στοχοποιήσει καλλιέργειες ή περιοχές, αλλά για να καταδείξει αφενός τον αρνητικό αντίκτυπο στα οικονομικά του φορέα από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και αφετέρου την ανάγκη να ληφθούν μέτρα για την επόμενη ημέρα.
Ξεφυλλίστε σε υψηλή ανάλυση το τεύχος 1003 της Agrenda
Τρύπα 613 εκατ. ευρώ στην πενταετία
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε στην εκδήλωση τα συνολικά έσοδα που είχε ο ασφαλιστικός οργανισμός, μεταξύ 2019 και 2023, ανήλθαν σε μόλις 830 εκατ. ευρώ, ενώ, αντιστοίχως, οι αποζημιώσεις που κατέβαλε έφτασαν στο ποσό των 1,43 δισ. ευρώ.
Κάθε χρόνο -με εξαίρεση το 2020, όταν οι εισφορές ήταν κατά 8 εκατ. ευρώ περισσότερες από τις αποζημιώσεις- το ισοζύγιο ήταν αρνητικό, με συνέπεια να δημιουργηθεί μια «τρύπα» περίπου 613 εκατ. ευρώ.
Προκειμένου να καλυφθεί αυτό το κενό αξιοποιήθηκε η -αδρανής μέχρι τότε- δυνατότητα κρατικής επιχορήγησης (σ.σ. έως 20% των εσόδων) για την κάλυψη λειτουργικών δαπανών, βάση του Ν3877/2010, οπότε ο Οργανισμός έλαβε αναδρομικά τα οφειλόμενα ποσά από το 2011, ενώ περί τα 310 εκατ. ευρώ προήλθαν από ad hoc υπέρβαση που ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, λόγω των Daniel και Elias το 2023. Όσον αφορά στα έσοδα του 2024, το ποσό αναμένεται σε 192,2 εκατ. ευρώ.
Στο σημείο μηδέν ο οργανισμός, δεν βγαίνει η εξίσωση
Το «μαξιλάρι» της αναδρομικής επιχορήγησης, ωστόσο, έχει εξαντληθεί πλέον, και όπως τόνισε ο ομιλητής «έχουμε φτάσει στο σημείο μηδέν».
Χωρίς το «δεκανίκι» της κρατικής επιχορήγησης -και σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο- ο ΕΛΓΑ θα πρέπει να πορευτεί μόνος του, σε ένα περιβάλλον με όλο και πιο συχνά έντονα κλιματικά φαινόμενα, που σημαίνει πως εφεξής, ό,τι έσοδα έχει από τις ασφαλιστικές εισφορές, τόσες αποζημιώσεις θα μπορεί να δώσει.
Τί μέλλει γενέσθαι; Σύμφωνα με τον κ. Καουκάκη οι επιλογές δεν είναι ατελείωτες. «Είτε θα πάμε σε οριζόντια αύξηση του ασφαλίστρου, για όλες τις καλλιέργειες και το ζωικό κεφάλαιο, είτε σε διαφοροποίησή του ανά περιοχή και προϊόν. Επίσης, μπορούμε να δούμε τη μείωση των αποζημιώσεων για τα προϊόντα που έχουν αρνητικό ισοζύγιο στη σχέση εισφορών – αποζημιώσεων, να εξαιρεθούν του κανονισμού ασφάλισης κάποιοι ασφαλιζόμενοι τώρα κίνδυνοι για να ισορροπήσει το σύστημα, να αυξηθεί η κρατική επιχορήγηση ή να αναζητηθούν χρηματοδοτικά εργαλεία μέσω της ΣΣ ΚΑΠ. Αλλιώς δεν βγαίνει η εξίσωση», ανέφερε.
Αναλύοντας την επιλογή της αύξησης των ασφαλίστρων παρουσίασε τέσσερα διαφορετικά σενάρια (σ.σ. με +15%, +21%, +25% και +34% αντίστοιχα) ανά συντελεστή ασφάλισης (σ.σ. 0,5 για τα θερμοκήπια, 1,5 για ελιά και υψηλή κάλυψη, 2 για φιστίκια και 4 για φυτική παραγωγή), κι εξήγησε ότι με βάση τα προσδοκώμενα έσοδα του 2024, οι εισφορές θα μπορούσαν να αυξηθούν συνολικά κατά 29 εκατ., 40 εκατ., 48 εκατ. και 66 εκατ. ευρώ αντιστοίχως, ανά σενάριο.
«Σύμφωνα με το σενάριο που εξετάζουμε, όμως, τα απαιτούμενα έσοδα για να ισορροπήσει το σύστημα μακροπρόθεσμα θα πρέπει να είναι της τάξης των επιπλέον 70-100 εκατ. ευρώ. Που σημαίνει δηλαδή ότι ακόμη και αν γίνει μια σημαντική αύξηση στα ασφάλιστρα, δεν εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα και τη δυνατότητα του οργανισμού να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις και στις ανάγκες των αγροτών και των κτηνοτρόφων» είπε.
Τα πράγματα, ωστόσο, περιπλέκονται ακόμη περισσότερα, αν επιλεγεί η εναλλακτική της μεταβολής της εισφοράς ανά προϊόν ή περιφερειακή ενότητα, ανάλογα αν έχει αρνητικό ισοζύγιο. «Αν πούμε δηλαδή ότι στα επιτραπέζια ροδάκινα πάμε την εισφορά από το 4% στο 8%, κάτι που κοινωνικά είναι αδόκιμο και δυσβάσταχτο για τους παραγωγούς και πάλι δεν θα είχαμε κάποια ουσιαστική ανακούφιση του συστήματος, διότι οι εισφορές από 5,8 εκατ. ευρώ θα γινόταν 11,6 εκατ. ευρώ, όταν οι απαιτήσεις είναι 33 εκατ. ευρώ. Πάλι θα είχαμε αρνητικό ισοζύγιο», υποστήριξε ο κ. Καουκάκης.
Ανάγκη για πρόσθετα χρηματοδοτικά εργαλεία
Πρόταση για αύξηση απαλλαγών ή εξαίρεση κινδύνων
Υπό το πρίσμα αυτό υπογράμμισε ότι «προκύπτει, λοιπόν, πως πρέπει να βρεθούν πρόσθετα χρηματοδοτικά εργαλεία. Μπορούμε να πάμε σε μια προσέγγιση να διατηρηθούν τα ασφάλιστρα, όπως έχουν και είτε να αυξηθούν οι απαλλαγές για τα προϊόντα και να πληρώνονται λιγότερα οι παραγωγοί που έχουμε αρνητικό ισοζύγιο, ή να εξαιρεθούν κίνδυνοι από τον κανονισμό ασφάλισης, όπως για παράδειγμα οι άκαιρες και υπερβολικές βροχοπτώσεις, που είναι ένα σημείο τριβής για το κατά πόσο είναι επιλέξιμη ζημιά για να αποζημιωθεί ή όχι. Αυτό δεν σημαίνει όμως αναγκαστικά ότι οι παραγωγοί θα αφεθούν στην τύχη τους. Εκεί πρέπει συντεταγμένα η πολιτεία να καλύψει τον παραγωγό μέσα από την προαιρετική ή πρόσθετη ασφάλιση, μέσα από την ΚΑΠ, με χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που προβλέπεται».
Όπως εξήγησε ο ομιλητής ο ΕΛΓΑ πρέπει να μείνει πυλώνας δημόσιας ασφάλισης, με παράλληλο σχεδιασμό νέων ασφαλιστικών προϊόντων και θέσπιση κριτηρίων στήριξης, όπως η αύξηση της προστιθέμενης αξίας, οι διατροφικές τάσεις, ο εξαγωγικός χαρακτήρας ενός προϊόντος, η διασφάλιση από επισιτιστική κρίση, η προώθηση βιώσιμων σχημάτων όπως οι Ομάδες Παραγωγών, πριμοδότηση σε καλλιέργειες, οι οποίες προχωρούν σε ενεργητική προστασία κ.λπ., ώστε να διασφαλίζεται ένα αξιοπρεπές εισόδημα για τους παραγωγούς της χώρας και επάρκεια βασικών διατροφικών αγαθών για τον αστικό πληθυσμό.
Εθνική υπόθεση ο ΕΛΓΑ, χρειάζεται κατανόηση και συναντίληψη
Στην παρέμβασή του ο πρόεδρος του ΕΛΓΑ, Ανδρέας Λυκουρέντζος, είπε πως ο οργανισμός δεν μπορεί να πάει στο μέλλον εάν δεν διαθέτει οικονομική ευρωστία, εντός των ισχυόντων κανονισμών λειτουργίας. Στο πλαίσιο αυτό πρόσθεσε πως «για να καταλήξουμε στην αναμόρφωση των κανονισμών δεν αρκούν οι καλές προθέσεις και να αναγνωρίζουμε τα υπαρκτά προβλήματα ή ότι πρέπει να προσαρμοστούμε στην κλιματική κρίση. Όταν ήδη αυτή τη στιγμή ο οργανισμός δημιουργεί ελλείματα ετησίως».
Χαρακτήρισε επίσης αναγκαίο να μείνει ο δημόσιος χαρακτήρας του ΕΛΓΑ, αλλά ξεκαθάρισε πως «εμείς είμαστε φιλελεύθεροι και θα ήταν καλοδεχούμενο οποιοδήποτε ιδιωτικό πρόγραμμα να ανταγωνιστεί τον ΕΛΓΑ. Αναζητήσαμε συνεργασία με την Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος, είχαμε εκατέρωθεν επαφές, αλλά πρόγραμμα από ιδιωτική ασφαλιστική εταιρεία δεν υπάρχει, ούτε καν συμπληρωματικό. Υπήρξε μια πολύ σοβαρή πρόταση από την Ένωση, η οποία όμως αφορά τη διαμόρφωση ενός συστήματος αντασφάλισης, αλλά αυτή η πρόταση δεν διαφαίνεται προς το παρόν πως μπορεί να έχει κάποια εξέλιξη».
«Βλέπει» την προαιρετική ασφάλιση η κυβέρνηση
Ο κ. Λυκουρέντζος έδειξε ως σημαντικότερη την επίλυση των οικονομικών του φορέα. «Η κυβέρνηση εξετάζει το θέμα της εμπλοκής του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης και της δυνατότητας είσπραξης πόρων για λογαριασμό του ΕΛΓΑ, μέσω της προαιρετικής ασφάλισης. Μια άλλη λύση είναι η ετήσια αύξηση της κρατικής ενίσχυσης, αλλά και αυτό μέχρι του σημείου που δεν θα έχουμε ζητήματα με την ΕΕ. Μια τρίτη πηγή είναι η ίδρυση του ταμείου στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής επιτροπής, το οποίο θα μπορέσει να ενισχύσει τη δυνατότητα των ασφαλιστικών καλύψεων, μόνο για τις μεγάλες καταστροφές, το οποίο υπερβαίνει εμάς, αλλά το προσπαθεί η κυβέρνηση», δήλωσε ο πρόεδρος του ΕΛΓΑ.
Τόνισε πως η δεύτερη πρόκληση είναι η αναμόρφωση του ΕΛΓΑ, με αλλαγή δομής, με νέες διευθύνσεις και κατάργηση υφιστάμενων και σε αυτό πρέπει να γίνουν πολλά και σημαντικά βήματα, ενώ καταλήγοντας αποκάλυψε πως το έργο ψηφιακού μετασχηματισμού της εκτιμητικής διαδικασίας κινδυνεύει να γυρίσει στο μηδέν, έπειτα από 5 χρόνια ταλαιπωρίας, καθώς προ ημερών έγινε γνωστό πως για το διαγωνισμό των 2,5 εκατ. ευρώ, υπήρξαν νέες εντάσεις για τον ανάδοχο.
Να εξαιρεθούν επιτραπέζια ροδάκινα, σταφύλια και βερίκοκα
Διαχωρισμό της ζωικής από τη φυτική παραγωγή, ζήτησε κι ο πρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ, επισημαίνοντας, μεταξύ άλλων πως θα πρέπει να εξαιρεθούν από τον κανονισμό τα επιτραπέζια ροδάκινα και σταφύλια, καθώς και τα βερίκοκα και να βρεθεί μια άλλη λύση.
Την ανάγκη αλλαγής δομής του ΕΛΓΑ τόνισε κι ο γενικός διευθυντής της ΕΘΕΑΣ, Μόσχος Κορασίδης. «Πρέπει να πάμε σε ριζική αναμόρφωση του οργανισμού, δεν φτάνει μόνο η αλλαγή του κανονισμού, καθώς η κλιματική κρίση επηρεάζει ήδη τη γεωργική παραγωγή από καιρό. Το 20% των αγροτών παθαίνει κάθε χρόνο έξτρα ζημιά 30%. Αυτό σε μια περίοδο 5ετίας σημαίνει ότι παθαίνει ο παραγωγός ένα ισχυρό σοκ εισοδήματος», υποστήριξε.
