Μια διεξοδική προσέγγιση στα θέματα που έχουν τεθεί, επιχειρεί με άρθρο της στο Agronews η δικηγόρος Λίνα Αγγελοπούλου, Νομικός Σύμβουλος Διεπαγγελματικών Οργανώσεων, κάνοντας λόγο για «Ώρα Μηδέν» στην πορεία του θεσμού.
Το άρθρο - παρέμβαση της κ. Αγγελοπούλου* έχει ως ακολούθως:
"Εδώ και περισσότερο από 20 χρόνια έχει θεσπιστεί στη χώρα μας , ο θεσμός των διεπαγγελματικών οργανώσεων, ένας θεσμός που ξεχωρίζει στο χώρο των συνεργατικών σχημάτων αφού οδηγεί στην «συνεργασία» εκπροσώπων του πρωτογενή τομέα, της μεταποίησης η/και της εμπορίας με κοινό σκοπό την προώθηση βέλτιστων πρακτικών και την ενίσχυση της διαφάνειας της αγοράς.
Ένας θεσμός όχι μόνο φαινομενικά ελκυστικός, αλλά δυνητικά, επί της ουσίας αποτελεσματικός, κυρίως επειδή βασίζεται στην οικειοθελή συμμετοχή των μελών-οργανώσεων που θα συστήσουν τις Διεπαγγελματικές Οργανώσεις, στην πρωτοβουλία των μερών που θα συμμετέχουν, στη δυνατότητα ορισμού διοίκησης αλλά και λειτουργίας με βάση τη βούληση των μελών τους, όπως αυτή αποτυπώνεται στα ιδρυτικά Καταστατικά που οι ίδιες οι Διεπαγγελματικές Οργανώσεις διαμορφώνουν κατά τους κανόνες του ιδιωτικού δικαίου.
Το βασικό ενωσιακό νομοθέτημα που σήμερα ρυθμίζει την ίδρυση και τη λειτουργία των Διεπαγγελματικών Οργανώσεων, ο Κανονισμός 1308/2013 ορίζει σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες τις οποίες υπηρετούν οι Διεπαγγελματικές Οργανώσεις, οι οποίες στις μέρες μας φαίνονται να είναι πιο επιτακτικές και επίκαιρες από ποτέ .Έτσι ο Κανονισμός 1308/2013 κάνει λόγο, ανάμεσα σε άλλα για τη συμβολή των Διεπαγγελματικών Οργανώσεων στη δημοσίευση συγκεντρωτικών στατιστικών στοιχείων για το κόστος παραγωγής και ανάλυση των μελλοντικών τάσεων, στον καλύτερο συντονισμό του τρόπου διάθεσης των προϊόντων στην αγορά, αναζήτηση τρόπων για περιορισμό της χρήσης φυτοπροστατευτικών ή κτηνιατρικών προϊόντων, προώθηση και διενέργεια ερευνών για ολοκληρωμένη και βιώσιμη παραγωγή ή άλλες μεθόδους παραγωγής φιλικές προς το περιβάλλον, ενθάρρυνση της υγιεινής και υπεύθυνης κατανάλωσης των προϊόντων που διατίθενται στην εσωτερική αγορά.
Παρά τον κομβικό όμως αυτό ρόλο που θα έπρεπε να επιτελούν και στη χώρα μας οι Διεπαγγελματικές Οργανώσεις, 20 και πλέον χρόνια μετά τη θεσμοθέτησή τους, ακόμα δεν έχουν ρυθμιστεί με ασφάλεια δικαίου ούτε οι βασικές δικλείδες που θα επιτρέψουν αφενός την αναγνώρισή τους και τη διατήρηση της αναγνώρισής τους ως εθνικών και αφετέρου οι δυνατότητες ενίσχυσης του ρόλου τους . Συγκεκριμένα:
Το έτος 2019, είναι γεγονός, ότι δόθηκε ώθηση και στην πραγματικότητα κίνητρο σύστασης Διεπαγγελματικών Οργανώσεων, με σκοπό την αναγνώρισή τους ως εθνικών, με τη θέσπιση του άρθρου 55 του νόμου 4647/2019 το οποίο όρισε ότι: ‘Για την αναγνώριση ίδρυσης και λειτουργίας των Διεπαγγελματικών Οργανώσεων, απαιτείται να αποδεικνύεται ότι κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης αναγνώρισης αντιπροσωπεύουν διά των μελών τους τουλάχιστον το δεκαπέντε τοις εκατό (15%) της συνολικής παραγωγής και τουλάχιστον το δεκαπέντε τοις εκατό (15%) της μεταποίησης ή/και της εμπορίας συμπεριλαμβανομένης της διανομής, σε κάθε τομέα για τον οποίο ζητείται η αναγνώριση.” O νομοθέτης όρισε όμως στο ίδιο άρθρο ότι εντός 5ετίας από την αναγνώριση τους πρέπει το ως άνω ποσοστό να έχει φτάσει στο 30 %, αντίστοιχα άλλως η αναγνώριση ανακαλείται με απόφαση, κατά δεσμία αρμοδιότητα του ΥΠΑΑΤ.
Η τελευταία αυτή πρόβλεψη, τέθηκε το 2019, πριν ακόμα την επέλευση της πανδημίας αλλά και την κρίση από τον πόλεμο της Ουκρανίας, γεγονότα τα οποία επέδρασαν άμεσα στην παραγωγή, μεταποίηση και εμπορία. Και βεβαίως τα φαινόμενα από την κλιματική κρίση, δεν ήταν τόσο εμφανή και συχνά όσο εκδηλώθηκαν μετά το έτος 2020 (ΙΑΝΟΣ ΚΑΙ DANIEL). Κι ενώ έχει αποτελέσει πάγιο αίτημα αρκετών Διεπαγγελματικών Οργανώσεων, ουδεμία νομοθετική πρωτοβουλία έχει ληφθεί για την παράταση του χρονικού διαστήματος της 5ετίας, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν Διεπαγγελματικές Οργανώσεις να απωλέσουν την αναγνώρισή τους .
Δεύτερο σημαντικό ζήτημα αποτελεί ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων διαφόρων υπηρεσιών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, αναφορικά με την αναγνώριση και τη λειτουργία των Διεπαγγελματικών Οργανώσεων. Με αποτέλεσμα να υπάρχουν αρκετά γραφειοκρατικά προβλήματα που δεν επιτρέπουν στις ΔΟ να επιτελέσουν τη βασική λειτουργία τους, λόγω της πληθώρας των εμπλεκομένων υπηρεσιών. Είναι προφανές ότι είναι αναγκαίο,για την ενίσχυση των ΔΟ, να δημιουργηθεί στο Οργανόγραμμα του ΥΠΑΑΤ ένα Τμήμα το οποίο θα έχει ως αρμοδιότητα τις ΔΟ, υπαγόμενο στη Διεύθυνση Οικονομικών Ελέγχων Επιθεώρησης και Συνεργατισμού.
Τρίτο και βασικό ζήτημα είναι το θέμα της χρηματοδότησης και εξασφάλισης πόρων για τις Διεπαγγελματικές Οργανώσεις, λαμβανομένου υπόψη του μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα τους.
Το Νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή, αναφέρει στην αναλυση συνεπειών ρυθμίσεων ότι με τις διατάξεις του «Αντιμετωπίζεται το ζήτημα της αναμόρφωσης του θεσμού των διεπαγγελματικών οργανώσεων μέσω της τροποποίησης του ν. 4647/2019 (Α ́204),καθώς ο θεσμός παρουσιάζει αδυναμίες λόγω του περιορισμένου αριθμού των παραγωγικών φορέων που συμμετέχουν σε αυτόν, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα, αλλά και λόγω της αδυναμίας των υπαρχουσών διεπαγγελματικών οργανώσεων να αναπτύξουν τις δράσεις τους ελλείψει οικονομικών πόρων.»
Ωστόσο, η πρόβλεψη αυτή δεν απαντά στην πραγματικότητα αφού, το νομοσχέδιο αφήνει αρρύθμιστα τα ως άνω βασικά ζητήματα της υπόστασης καταρχάς των ΔΟ, πολλές από τις οποίες με το σημερινό νομοθετικό πλαίσιο κινδυνεύουν να χάσουν ακόμα και την αναγνώρισή τους. Επιπλέον ,δε, δημιουργεί δυσχέρειες οι οποίες προσκρούουν όχι μόνο σε ενωσιακές διατάξεις αλλά και στην ίδια τη φύση και τον σκοπό των ΔΟ.Και ειδικότερα :
- Oρίζεται η δυνατότητα σύστασης ΔΟ με τη νομική μορφή κοινοπραξίας. Σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις περί κοινοπραξιών οι οποίες είναι διάσπαρτες στο εθνικό μας δίκαιο, ως κοινοπραξία ορίζεται η σύμπραξη δύο ή περισσότερων φυσικών ή νομικών προσώπων τα οποία στοχεύουν στην επίτευξη ενός κοινού σκοπού (κατά κανόνα κερδοσκοπικού). Συνεπώς , η προσθήκη της νομικής μορφής της κοινοπραξίας ως νομικής μορφής ίδρυσης ΔΟ, φαίνεται να πάσχει αφού, παρέχει τη δυνατότητα να έχουν και κερδοσκοπικό σκοπό οι ΔΟ, ιδιότητα η οποία απαγορεύεται ρητά από το άρθρο 157 του ΚΑΝ 1308/2013 ΕΕ.
-Συστήνεται στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης Εθνικό Συμβούλιο Διεπαγγελματικών Οργανώσεων . Πέραν της ασάφειας της εν λόγω διάταξης (αφενός αναφέρει ότι τα μέλη τα διορίζουν οι ΔΟ, ενώ στη συνέχεια το Εθνικό Συμβούλιο συγκροτείται με απόφαση του Υπουργού, γεγονός που αποτελεί νομική και πραγματική αντίφαση), πέραν της αοριστίας ως προς τη φύση του οργάνου αυτού το οποίο συστήνεται στο Υπουργείο, χωρίς να προσδιορίζεται επακριβώς η έννοια της «σύστασης» και της ιεραρχίας στην οποία τελεί με το Υπουργείο, ως όργανο υπαγόμενο σε αυτό, η πρόβλεψη αυτή αντιβαίνει στο ρόλο των ΔΟ. Ενώ, δηλαδή, οι ΔΟ πρέπει να λειτουργούν διακριτά από το Υπουργείο , ορίζεται ένα όργανο το οποίο φέρεται να τις εκπροσωπεί το οποίο εν τέλει υπάγεται στο ίδιο το Υπουργείο. Ενώ στις μεταβατικές διατάξεις ορίζεται ρητά η δυνατότητα παρέμβασης του Υπουργού ακόμα και στις απόφάσεις του Εθνικού Συμβουλίου, με τη διατύπωση του νόμου να έχει ως εξής : “Με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων μπορεί να ρυθμίζονται θέματα σχετικά με τη συγκρότηση, τη λειτουργία, τις συνεδριάσεις και τις αποφάσεις του Ε.Σ.Δ.Ο. του άρθρου 57Β.”
-Τέλος, ορίζεται η δυνατότητα επιβολής εισφοράς σε μη μέλη υπέρ των διεπαγγελματικών οργανώσεων, στη διάταξη 57Α, η οποία αποτελεί σχεδόν πιστή αντιγραφή του άρθρου 166 του Καν ΕΕ1308/2013, χωρίς να εισφέρει επί της ουσίας κάτι νέο ή άμεσα εφαρμόσιμο που θα οδηγούσε σε εξασφάλιση πόρων για τις ΔΟ μέσω της επιβολής της εισφοράς σε μη μέλη. Άλλωστε για να συμβεί αυτό πρέπει να προηγηθεί η επέκταση κανόνων των ΔΟ σύμφωνα με το άρθρο 164 του ΚΑΝ ΕΕ 1308/2013 , εφόσον οι ΔΟ έχουν κατακτήσει τα δύο τρίτα της αντιπροσωπευτικότητας στην παραγωγή και τη μεταποίηση ή την εμπορία. Τούτο σημαίνει ότι η εν λόγω διάταξη είναι μη άμεσα εφαρμόσιμη και βέβαια ίσως εν τέλει μη εφαρμόσιμη, αφού με δεδομένο ότι αποτελεί μια οικονομική επιβάρυνση, απαιτείται η σύμπραξη του αρμόδιου Υπουργού Οικονομικών, πρόβλεψη η οποία παραλείπεται
Συμπερασματικά, την στιγμή που στη χώρα μας υπάρχουν μόλις 9 αναγνωρισμένες Διεπαγγελματικές Οργανώσεις οι οποίες χρηματοδοτούνται μόνο από τις εισφορές των μελών τους, κάποιες ακροβατούν στο όριο της απώλειας της εθνικής αναγνώρισής τους, αν δεν υπάρξει άμεσα νομοθετική πρωτοβουλία, αντιμετωπίζουν γραφειοκρατικές δυσχέρειες λόγω των κατακρεματισμένων αρμοδιοτήτων, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, αντί να βελτιώσει τις υπάρχουσες ζωτικής σημασίας αδυναμίες, προβαίνει σε μια νομοθετική μεταρρύθμιση, η οποία αφενός δεν επιλύει οποιοδήποτε πρόβλημα των ΔΟ, αφετέρου καταδεικνύει μια τάση αλλοτρίωσης του ρόλου και της φύσης τους. Μέσα από ασαφείς διατάξεις οι οποίες είναι αμφίβολο τι στόχο έχουν, αλλά και πως φαίνεται να τον επιτυγχάνουν και κυρίως μετά από καθολική σχεδόν αντίδραση των αναγνωρισμένων ΔΟ στη χώρα που ζήτησαν την απόσυρσή τους, είναι εύλογο να απορεί τελικά κανείς .Μήπως έχει φτάσει η ώρα μηδέν για τις Διεπαγγελματικές Οργανώσεις στη χώρα μας;
*Λίνα Αγγελοπούλου: Δικηγόρος ΜΔΣ Δημοσίου Δικαίου - Νομικός Σύμβουλος Διεπαγγελματικών Οργανώσεων - Αν. Γραμματέας Τομέα Αγροτικής Ανάπτυξης ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ
