Πολλά σενάρια και έξι αποφάσεις κατανομής της βασικής ενίσχυσης

Στο νέο καθεστώς των «Μικροκαλλιεργητών» αναζητείται η φόρµουλα για την εισαγωγή του «Πραγµατικού Αγρότη» και τον καθορισµό των δικαιούχων βασικής ενίσχυσης στην Ελλάδα από το 2022. Η πρώτη σκέψη είναι, στις άµεσες ενισχύσεις να έχουν πρόσβαση µόνο όσοι δηλώνουν σαν αγροτικό εισόδηµα σηµαντικό ποσοστό των συνολικών τους εσόδων. Οδηγός, το παράδειγµα της Ισπανίας, η οποία έλαβε την απόφαση τους 300.000 περίπου αγρότες, που θα αποκλειστούν από τη βασική ενίσχυση λόγω της εισαγωγής του ορισµού του «Προγραµµατικού Αγρότη», να καλύψει µε σταθερή ετήσια ενίσχυση της τάξεως των 20-25 ευρώ το στρέµµα. Στην Ισπανία θα λαµβάνουν τσεκ µόνο όσοι δηλώνουν αγροτικό εισόδηµα στο 25% επί του συνολικού.

Έτσι, πρώτον δεν χάνονται επιλέξιµες εκτάσεις που είναι και ο φόβος των ελληνικών αρχών, δεύτερον δεν µένει ξαφνικά «ξεκρέµαστη» µία πολύ σηµαντική παραγωγική τάξη, τρίτον, αποκλείονται από τις επιδοτήσεις µόνο οι µεγαλοκτηµατίες που δεν δηλώνουν ούτε ένα ευρώ πραγµατικού αγροτικού εισοδήµατος.

Άλλωστε οι Βρυξέλλες ενθαρρύνουν τη σχετική πρακτική, καθώς τροποποίησαν το Άρθρο 25 της νέας ΚΑΠ, ώστε να µπορούν οι εθνικές αρχές να χορηγούν ενισχύσεις σε µικροκαλλιεργητές µε ένα ποσό ανά εκτάριο, αφήνοντας µάλιστα ανοιχτή τη δυνατότητα στα κράτη-µέλη να αποφασίσουν να ορίσουν διαφορετικά εφάπαξ ποσά ή ποσά ανά εκτάριο συνδεόµενα µε διαφορετικά όρια εκτάσεων. Τα παραπάνω µε λίγα λόγια σηµαίνουν τα εξής: Μόνο οι πραγµατικοί αγρότες θα λαµβάνουν βασική ενίσχυση βάσει δικαιωµάτων, ενώ θα είναι δικαιούχοι συνδεδεµένης ενίσχυσης και των οικοπρογραµµάτων. Από την άλλη, οι «µικροκαλλιεργητές» θα λαµβάνουν ετησίως µία µικρότερη σταθερή ενίσχυση ανά στρέµµα.

Η αναζήτηση της εν λόγω φόρµουλας µπορεί να συνδεθεί και µε την επιµονή του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης, Μάκη Βορίδη να καθιερωθούν απλούστεροι έλεγχοι για όσους ενταχθούν στο καθεστώς των µικροκαλλιεργητών, κάτι που ζήτησε και στο τελευταίο συµβούλιο των Ευρωπαίων υπουργών Γεωργίας στις 20 Ιουλίου. Σηµειώνεται εδώ πως τα στρατηγικά σχέδια της νέα ΚΑΠ θα πρέπει να έχουν διαµορφωθεί ως ένα βαθµό µέχρι τέλος του 2020, ενώ τα περισσότερα κράτη-µέλη προγραµµατίζουν να έχουν παραδώσει τα τελικά κείµενα µέχρι την ερχόµενη Άνοιξη. 

Αναλυτικά το Άρθρο 25 «Ενίσχυση για µικροκαλλιεργητές» της νέας ΚΑΠ αναφέρει:

Τα κράτη µέλη µπορούν να χορηγούν ενισχύσεις σε µικροκαλλιεργητές, όπως ορίζονται από τα κράτη µέλη, υπό τη µορφή εφάπαξ ποσού ή ενός ποσού ανά εκτάριο, έως ένα ανώτατο όριο εκταρίων το οποίο ορίζεται από τα κράτη µέλη, αντικαθιστώντας τις άµεσες ενισχύσεις δυνάµει του παρόντος τµήµατος και του τµήµατος 3 του παρόντος κεφαλαίου. Η σχετική παρέµβαση θα συµπεριληφθεί από τα κράτη µέλη στο στρατηγικό σχέδιο της ΚΑΠ ως προαιρετική για τους γεωργούς. Τα κράτη µέλη µπορούν να αποφασίσουν να ορίσουν διαφορετικά εφάπαξ ποσά ή ποσά ανά εκτάριο συνδεόµενα µε διαφορετικά όρια εκτάσεων.

Οι 6 ισπανικές αποφάσεις  οδηγός για την ενίσχυση μόνο όσων αποδεδειγμένα παράγουν    

Ευρείας αποδοχής από αγροτικές οργανώσεις οι αποφάσεις της επιτροπής Πλάνας.

Φουντώνει η συζήτηση στις ευρωπαϊκές χώρες σε σχέση µε τις άµεσες ενισχύσεις της νέας ΚΑΠ, µε την Ισπανία να οδηγεί τις εξελίξεις έχοντας «κλειδώσει» µετά από διαβουλεύσεις στην κατάργηση των ιστορικών δικαιωµάτων, στην ενίσχυση αγροτών µε µικρό κλήρο µε ένα φιξ ποσό 20-25 ευρώ το στρέµµα και σε επιδοτήσεις βάσει δικαιωµάτων µόνο σε «πραγµατικούς αγρότες» µε αγροτικό εισόδηµα 20-30% επί του συνολικού για να στηρίξει την επαγγελµατική γεωργία.

Η πρόταση που αναµένεται να αποτελέσει οδηγό για τις διαβουλεύσεις και άλλων µεσογειακών χωρών µε παρόµοια διάρθρωση της αγροτικής οικονοµίας όπως είναι η Ελλάδα, και αποδέχτηκε ο υπουργός Γεωργίας της Ισπανίας Λουίς Πλάνας αναφέρει τα εξής:

Πρώτον, ακυρώνεται η ισχύς των ιστορικών δικαιωµάτων: Οι περισσότερες κοινότητες υποστηρίζουν την εξαφάνισή τους, γεγονός που θα επιτρέψει την ένταξη περισσότερων νέων στην αγροτική δραστηριότητα.

∆εύτερον, οι αγρότες µε κλήρο µεταξύ 60 και 100 στρεµµάτων θα ενταχθούν στο καθεστώς «µικροκαλλιεργητών» και θα λαµβάνουν φιξ ποσό 20-25 ευρώ το στρέµµα για να µην βγούνε εκτός επαγγέλµατος. Το ισπανικό υπουργείο συγκεκριµένα αναφέρει: «Από τη φύση τους, οι µικροί αγρότες, περίπου 300.000 αγρότες και κτηνοτρόφοι, ενδέχεται να µην εµπίπτουν στον ορισµό του πραγµατικού αγρότη. Ωστόσο, ο κοινωνικός και περιβαλλοντικός ρόλος τους είναι πολύ σηµαντικός σε πολύ µεγάλες περιοχές της χώρας. Ως εκ τούτου, το υπουργείο θεωρεί απαραίτητο να διατηρηθεί ένα ειδικό καθεστώς για αυτούς. Η περιβαλλοντική και κοινωνική συµβολή αυτών των αγροτών είναι µερικές φορές πιο σηµαντική από την οικονοµική αξία της δραστηριότητάς τους, γι ‘αυτό είναι απαραίτητο να βρεθεί ένα µοντέλο διαχείρισης για αυτό, το οποίο είναι τόσο σηµαντικό για τις αγροτικές περιοχές.

Η υπουργική πρόταση είναι µια ετήσια πληρωµή µεταξύ 200 και 250 ευρώ ανά εκτάριο για τις εκµεταλλεύσεις µεταξύ 6 και 10 εκταρίων. Αυτό θα επέτρεπε την προσέγγιση σχεδόν των µισών από τους αιτούντες ενίσχυση της ΚΑΠ και θα έδινε προτεραιότητα στις θετικές εξωτερικές τους δυνατότητες.

Τρίτον, καθιερώνεται καθεστώς «πραγµατικών αγροτών» οι οποίοι θα είναι όσοι διαθέτουν αγροτικό εισόδηµα στο 20-30% (δεν έχει ακόµα κλειδώσει το ποσοστό) επί του συνολικού και θα αξιώνουν όλη την παλέτα των άµεσων ενισχύσεων. ∆ηλαδή, βασική ενίσχυση µε δικαιώµατα, συνδεδεµένη ενίσχυση, αναδιανεµητική ενίσχυση και συµµετοχή στα οικοπρογράµµατα. Το ισπανικό υπουργείο αναφέρει: «Ο ορισµός του «πραγµατικού αγρότη» θα είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της µεταρρύθµισης, καθώς η οικογενειακή και επαγγελµατική γεωργία είναι το µοντέλο αναφοράς αυτής της κυβέρνησης, δήλωσε ο υπουργός. Υπάρχει ένας µεγάλος βαθµός συναίνεσης, τόνισε, πως πρέπει να ληφθούν υπόψη εκείνοι οι αγρότες για τους οποίους η γεωργική δραστηριότητα αποτελεί σηµαντική πηγή εισοδήµατος. Ωστόσο, η Ισπανία είναι µια χώρα επαγγελµατικής γεωργίας, αλλά όχι πλήρους απασχόλησης, καθώς µόνο το 29% των εισοδηµάτων των δικαιούχων της ΚΑΠ προέρχονται από το γεωργικό τους εισόδηµα. Η καταλληλότερη παράµετρος για τον καθορισµό αυτού του αριθµού είναι αυτή που βασίζεται στο ποσοστό του γεωργικού εισοδήµατος έναντι των συνόλων του δικαιούχου. Στο µεσαίο τµήµα (20-30%) θα µπορούσε να τοποθετηθεί η βάση συναίνεσης.

Τέταρτον, καθιερώνεται όριο ενισχύσεων στα 100.000 ευρώ µε «ανοχή» 18.000 ευρώ ανά εργάτη γης που απασχολείται στην εκµετάλλευση.

Πέµπτον, το καθεστώς βασικής ενίσχυσης που ενοποιείται µε το πρασίνισµα και θα µετονοµαστεί σε καθεστώς «βασικής ενίσχυσης για τη βιωσιµότητα» θα λάβει κονδύλια στο 60% του εθνικού φακέλου των άµεσων ενισχύσεων, αντί του 56% που ισχύει σήµερα.

Έκτον, στα οικοπρογράµµατα των άµεσων ενισχύσεων θα συµµετέχουν οι κτηνοτρόφοι που διαθέτουν εκτατικές εκµεταλλεύσεις και µόνιµους βοσκοτόπους, οι βιοκαλλιεργητές και όσοι αναλάβουν να µειώσουν τη χρήση φυτοπροστατευτικών και αντιβιοτικών.

Θα είναι εθελοντικά για αγρότες και κτηνοτρόφους, αλλά αντιπροσωπεύουν µια καλή ευκαιρία για την επίτευξη του στόχου να καταστεί το 25% της γεωργικής έκτασης βιολογικό έως το 2030, ένας από τους στόχους της στρατηγικής «Από το αγρόκτηµα στο πιάτο».

Η Ισπανία ξεκινά από µια καλή θέση, δεδοµένου ότι ηγείται της περιοχής βιολογικής γεωργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ήδη αντιπροσωπεύει το 9% της χρήσιµης γεωργικής περιοχής (UAA), ανέφερε ο Πλάνας.

Στόχος της ισπανικής κυβέρνησης είναι να καταθέσει το πλήρες στρατηγικό σχέδιο στις ευρωπαϊκές αρχές, τον Απρίλιο του 2021.

Επιμένουν οι Γάλλοι για επιδοτήσεις βάσει απασχόλησης και όχι έκτασης

Η εισαγωγή µοντέλου επιδοτήσεων βάσει της απασχόλησης στην εκµετάλλευση και όχι της έκτασης, φαίνεται πως θα συνεχίσει να απασχολεί τις γαλλικές αρχές, καθώς αποτελεί µία από τις ειδικές προτάσεις βάσει των εισηγήσεων κατά τη διαβούλευση για τα στρατηγικά σχέδια της νέας ΚΑΠ. Στη συγκεκριµένη πρόταση που είχε προκαλέσει αίσθηση είχε προχωρήσει τον περασµένο Οκτώβριο και ο κυβερνητικός φορέας France Stratégie, ενώ πλέον βρίσκεται ξανά στα χέρια του νέου Γάλλου υπουργού Γεωργίας, Τζουλιέν Ντενορµαντί που καλείται να την εξετάσει σοβαρά ενόψει της εφαρµογής της νέας ΚΑΠ. Η γαλλική διαβούλευση, της οποίας τα αποτελέσµατα έγιναν γνωστά τον περασµένο Ιούνιο, φέρει συνολικά 76 «ειδικές προτάσεις» όπως χαρακτηρίζονται, στις οποίες καλείται το γαλλικό υπουργείο Γεωργίας (ΜΑΑ) να απαντήσει λεπτοµερώς και εξηγώντας συγκεκριµένα εάν και πώς θα µπορούσαν να ενσωµατωθούν στο στρατηγικό σχέδιο ή σε άλλη δηµόσια πολιτική. Αναλυτικότερα στις προτάσεις που ξεχωρίζουν είναι οι εξής:

Επιδοτήσεις βάσει απασχόλησης: Αυτό σηµαίνει ότι οι ενισχύσεις δεν θα διατίθενται πλέον ανάλογα µε την έκταση που διαθέτει ο δικαιούχος, αλλά ανάλογα µε το ενεργό εργατικό δυναµικό που απασχολεί. Το καθεστώς αυτό θα πρέπει να εισάγει προϋποθέσεις ένταξης, προκειµένου να αποφευχθεί η ανάπτυξη αγροκτηµάτων βιοµηχανικής κλίµακας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο αριθµός των υπαλλήλων ανά αγρότη θα ήταν αυστηρά περιορισµένος, ένα όριο πέραν του οποίου οι πρόσθετοι υπάλληλοι δεν «γεννάνε» το δικαίωµα για µεγαλύτερη πληρωµή ενίσχυσης.

Εθνική εναρµόνιση των δικαιωµάτων βασικής ενίσχυσης: Αυτή είναι η αρχή της εσωτερικής σύγκλισης. Επιπροσθέτως, το µερίδιο του προϋπολογισµού του α’ Πυλώνα που είναι αφιερωµένο στα δικαιώµατα βασικής ενίσχυσης θα πρέπει να µειώνεται χρόνο µε το χρόνο, ώστε το σύστηµα αυτό να καταργηθεί εντελώς, στο τέλος της προγραµµατικής περιόδου.

Αντικατάσταση της ενίσχυσης ανά εκτάριο µε ενίσχυση που βασίζεται σε αγρο-οικολογικούς στόχους:  Για να δηµιουργηθούν οι προϋποθέσεις για µια αγροοικολογική µετάβαση, το σύστηµα επιδοτήσεων πρέπει κατ’ ανάγκη να προάγει πρακτικές όπως η µείωση ή απουσία εισροών, η αναδιάρθρωση καλλιεργειών κ.α και να µην χορηγούνται βάσει εκτάσεων, αλλά βάσει ποσοτικών κριτηρίων όπως:

• Μείωση χηµικών εισροών.
• Τις οικολογικές υπηρεσίες που παρέχονται (επισηµαίνονται µε παρακολούθηση της ποιότητας του νερού, της βιοποικιλότητας κ.λπ.).
• Τις θέσεις εργασίας που δηµιουργήθηκαν.
• Κριτήρια κυκλικότητας (µείωση και ανάκτηση απορριµµάτων, κοµποστοποίηση κ.λπ.), σεβασµός της καλής µεταχείρισης των ζώων στις εκµεταλλεύσεις κ.λπ.
• Υποστήριξη της ανανέωσης γενεών και της εγκατάστασης νέων αγροτών:  Για τα παιδιά των αγροτών, είναι απαραίτητη η χαλάρωση των προσωρινών οικονοµικών στόχων της εγκατάστασης και η διατήρηση φορολογικών κινήτρων. Για όσους δεν προέρχονται από γεωργικό υπόβαθρο, είναι απαραίτητο να επιτραπεί η ταχεία εγκατάσταση σε όλους τους τύπους εκµεταλλεύσεων υπό την προϋπόθεση ότι διαθέτουν ελάχιστη σταθερή κατάρτιση.

Ενθάρρυνση της εγκατάστασης µικρών εκµεταλλεύσεων: Προκειµένου να ενθαρρυνθεί η εγκατάσταση νέων αγροτών, η γη θα προσφερθεί µε επιδοτούµενη µίσθωση (προοδευτική µίσθωση) για 20 έως 40 χρόνια. Οι πόροι της ΚΑΠ θα κινητοποιηθούν για να υποστηρίξουν αυτές τις εγκαταστάσεις και να τις καταστήσουν βιώσιµες (υπό όρους και µειούµενες επιδοτήσεις). Η πρόταση έρχεται να βοηθήσει τις µικρότερες δοµές να αναδυθούν και να είναι σε θέση να είναι ανταγωνιστικές ενώ ανταποκρίνονται σε µια κοινωνική απαίτηση.