Διαδοχή γης και ενισχύσεις νέων αγροτών για ελληνική ΚΑΠ

Είτε αυτή η αναµόρφωση θα στοχεύει αλλαγές όσον αφορά τον τρόπο κατανοµής τους σε συνταξιούχους (σχέδιο σταδιακής διακοπής) και απλούς κατόχους γης, είτε σε κάποια άλλη τροποποίηση, αυτή είναι υπόθεση της χώρας µας. Τα παραπάνω προκύπτουν από µία πρώτη ανάγνωση του εγγράφου εργασίας που απέστειλε η Κοµισιόν στις ελληνικές αρχές µε τίτλο «Προτάσεις για το Στρατηγικό Σχέδιο της ΚΑΠ στην Ελλάδα» και το οποίο µπορεί να µην είναι «νοµικά δεσµευτικά» όπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση. Ωστόσο, «οι συστάσεις θα χρησιµοποιηθούν από την Επιτροπή ως σηµαντικό έγγραφο αναφοράς για την αξιολόγηση των στρατηγικών σχεδίων».

Εκτός από τα ειδικά ζητήµατα των άµεσων ενισχύσεων -υποχρεωτική αναδιανοµή, µείωση µεγάλων πληρωµών, αποµάκρυνση από τα ιστορικά δικαιώµατα (βλ. ρεπορτάζ 4-5), η Κοµισιόν, δεν φαίνεται να προχωρά σε εξειδικευµένες προτάσεις, όσον αφορά κάποιο συγκεκριµένο εργαλείο που ζητά να ενεργοποιήσει η Ελλάδα. Αντ’ αυτού προχωρά σε συστάσεις, όσον αφορά τη στήριξη ορισµένων καλλιεργητικών συστηµάτων, των νέων γεωργών και καλλιεργητικών µοντέλων και επενδύσεων στα πρότυπα της «Πράσινης Συµφωνίας».

Συγκεκριµένα προτείνει µεταξύ άλλων:

• Αύξηση της κινητικότητας γης και αντιµετώπιση των αιτιών της (ακαµψία λόγω άµεσων ενισχύσεων, εθνικών πολιτικών κληρονοµιάς κ.λπ).
•   Μείωση των εµποδίων εισόδου στον αγροτικό τοµέα.
• Εισαγωγή καλλιεργειών ανθεκτικών στο υδατικό στρες και χρήση ποικιλιών καλλιεργειών µε µειωµένο βιολογικό κύκλο.
• Αύξηση της συµβολή των γεωργικών αποβλήτων και υποπροϊόντων στην παραγωγή συνολικής ανανεώσιµης ενέργειας µέσω ιδιωτικών και δηµόσιων επενδύσεων.
•   Στήριξη της βιολογικής γεωργίας ιδιαίτερα στις ορεινές περιοχές.
•   Πρόσβαση αγροτών σε πιστώσεις.
•   Επιτάχυνση της ψηφιακής και πράσινης µετάβασης του γεωργικού τοµέα.

Με δεδοµένο ότι το µέσο αγρόκτηµα που διαχειρίζονται οι νέοι αγρότες είναι µεγαλύτερο σε σύγκριση µε όλες τις άλλες ηλικιακές οµάδες, τόσο ως προς τη γεωργική γη όσο και ως προς την πιθανή αξία παραγωγής, εκεί θα πρέπει να στοχεύσει η Ελλάδα για µία πιθανή µεγέθυνση των αγροκτηµάτων της, θεωρεί η Κοµισιόν. Βασική πολιτική που θα πρέπει λοιπόν να ενσωµατώσει η χώρα µας στη νέα ΚΑΠ, είναι η κινητικότητα της γης και η διαδοχή µε αλλαγές ως προς την κατανοµή των άµεσων ενισχύσεων και µε ειδικά προγράµµατα αγροτικής ανάπτυξης. Κυρίως, όµως, θα πρέπει να ενεργοποιηθεί µία σειρά χρηµατοδοτικών εργαλείων καθώς η έλλειψη πιστώσεων προς αυτή την οµάδα καλλιεργητών είναι κάτι παραπάνω από εµφανής, σηµειώνει η Κοµισιόν.

Ως προς την «ακαµψία» όπως τη χαρακτηρίζουν οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών που δηµιουργούν οι άµεσες ενισχύσεις ως προς τις µεταβιβάσεις γης που πρέπει να ξεπεραστούν, δεν δίνονται περαιτέρω διευκρινίσεις. Εδώ θα πρέπει λοιπόν να βρει η Ελλάδα µία φόρµουλα, µε διάφορες που έχουν εξεταστεί κατά καιρούς να περιλαµβάνουν µέχρι και σταδιακή αποµάκρυνση των συνταξιούχων από τη βασική ενίσχυση. Όπως και να έχει, πολύ δύσκολα θα εγκριθεί ένα στρατηγικό σχέδιο από τις Βρυξέλλες, αν ισχύσει εν πολλοίς το καθεστώς άµεσων πληρωµών που ισχύει σήµερα. Αναλυτικότερα, η ανάλυση της Κοµισιόν αναφέρει για τους νέους:

Μόλις 3,7% των αγροτών είναι νέοι στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει ένα από τα χαµηλότερα ποσοστά νεαρών αγροτών (3,7%) το 2016 στον συνολικό αριθµό διαχειριστών αγροκτηµάτων κάτω από το µέσο όρο της ΕΕ-27 (5,1%) και το µερίδιο αυτό µειώθηκε κατά 44,3% από το 2005 έως το 2016. Παρά την ελαφρά αλλαγή της τάσης κατά τη διάρκεια της οικονοµικής κρίσης, η µείωση του ποσοστού των νέων αγροτών συνεχίζεται και οι διαχειριστές αγροτικών εκµεταλλεύσεων άνω των 55 ετών αυξήθηκαν από 55% το 2010 σε 61% το 2016. Αυτό αποτελεί σοβαρή πρόκληση για την ανανέωση της γενιάς λόγω του γεγονότος ότι πολλοί αγρότες δεν έχουν φυσικούς διαδόχους. Η έλλειψη νέων αγροτών είναι ιδιαίτερα διαδεδοµένη στις ορεινές περιοχές. Το µέσο αγρόκτηµα που διαχειρίζονται οι νέοι αγρότες είναι µεγαλύτερο σε σύγκριση µε όλες τις άλλες ηλικιακές οµάδες, τόσο ως προς τη γεωργική γη όσο και ως προς την πιθανή αξία παραγωγής το 2016.

Με το µεγαλύτερο µέρος της γης που χρησιµοποιείται από νέους αγρότες να αγοράζονται από συγγενείς όταν συνταξιοδοτούνται, η πρόσβαση στη γη είναι το µεγαλύτερο εµπόδιο για τους νέους. Η κινητικότητα της γης παρεµποδίζεται από την ακαµψία στην κατανοµή των άµεσων πληρωµών και τα εµπόδια που απορρέουν από την εθνική νοµοθεσία για τα δικαιώµατα ιδιοκτησίας που δηµιουργούν επίσης δυσκολίες στην πρόσβαση στη γη για νέους αγρότες.

Οι νέοι αγρότες στην Ελλάδα έχουν επίσης περιορισµούς στην πρόσβαση στη χρηµατοδότηση. Σε γενικές γραµµές, οι νεοεισερχόµενοι ή οι νέοι αγρότες που αναλαµβάνουν µια εκµετάλλευση µεγάλου µεγέθους µε διαφοροποιηµένες γεωργικές δραστηριότητες θεωρούνται πιο αξιόπιστοι και έχουν καλύτερη πρόσβαση στη χρηµατοδότηση. Οι νέοι αγρότες που αναλαµβάνουν µια καθιερωµένη οικογενειακή επιχείρηση έχουν πολύ καλύτερες πιθανότητες πρόσβασης σε πίστωση από οποιονδήποτε νέο νεοεισερχόµενο. Ενώ οι νέοι αγρότες θα µπορούσαν να φέρουν καινοτόµες ιδέες και είναι σε θέση να εργαστούν καλύτερα µε ψηφιακές τεχνολογίες και µεθόδους καλλιέργειας ακριβείας από ό, τι οι παλαιότερες, αντιµετωπίζουν τις πολυπλοκότητες της διεκδίκησης χρηµατοδότησης.