Οι αγρότες θα πωλούν και μονάδες άνθρακα σε μεταποιητές στη νέα ΚΑΠ

Το µοντέλο που προωθείται και το οποίο συζητήθηκε στο περασµένο συµβούλιο υπουργών Γεωργίας της ΕΕ στις 7 Απριλίου, δοµείται ως εξής: Από την πλευρά της προσφοράς, βρίσκονται οι αγρότες και οι διαχειριστές γης. Αυτοί,  προχωρώντας σε διάφορες επιδοτούµενες και από τη νέα ΚΑΠ καλλιεργητικές εργασίες παράγουν ένα πρόσθετο «προϊόν» που είναι οι πιστώσεις άνθρακα, τις οποίες µπορούν να πουλήσουν µαζί µε τα προϊόντα τους. Από την πλευρά της ζήτησης, βρίσκονται οι µεταποιητικές εταιρείες τροφίµων που θέλουν να µειώσουν το αποτύπωµα άνθρακα στις δικές τους αλυσίδες αξίας και ως εκ τούτου αγοράζουν αυτές τις πιστώσεις.

Αυτό είναι ένα µοντέλο που συµφέρει και τις δύο πλευρές, καθώς τα τρόφιµα µε χαµηλό αποτύπωµα άνθρακα όπως υποστηρίζουν οι ευρωπαϊκές αρχές, µπορούν να έχουν αναγνωρισµένη προστιθέµενη αξία η οποία δηµιουργεί στη συνέχεια ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα για τους διαχειριστές γης που εφαρµόζουν πρακτικές καλλιέργειας άνθρακα. Πιθανοί αγοραστές πιστώσεων για την καλλιέργεια άνθρακα θα µπορούσαν επίσης να είναι εταιρείες και ιδιώτες που θέλουν να καλλιεργήσουν ένα «πράσινο» προφίλ.

Πρόσφατα, σηµειώνει η Κοµισιόν, εµφανίστηκε ένας αυξανόµενος αριθµός ιδιωτικών πρωτοβουλιών καλλιέργειας άνθρακα όπου οι διαχειριστές γης πωλούν πιστώσεις άνθρακα σε εθελοντικές αγορές άνθρακα, ως εκ τούτου, θεωρεί πως έχουν ωριµάσει οι συνθήκες για να αυξηθεί η προσφορά  αυτού του «προϊόντος» σε επίπεδο ΕΕ. Αξίζει να σηµειωθεί εδώ, πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται επί του παρόντος σε µια νοµική πρόταση σχετικά µε τον τρόπο πιστοποίησης των πιστώσεων άνθρακα, ώστε να αποκτήσει κάποια επίσηµη δοµή αυτή η αγορά.

Πρακτικές δέσµευσης άνθρακα

Όπως αναφέρεται στο κείµενο επικοινωνίας που απασχόλησε το συµβούλιο Γεωργίας, οι προοπτικές για αποµάκρυνση άνθρακα, µειώσεις εκποµπών και προστασία των υφιστάµενων αποθεµάτων άνθρακα ποικίλλει ανάλογα µε τις βιοκλιµατικές συνθήκες και, επιπλέον, εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τις συνθήκες της τοποθεσίας όπως η τοπογραφία, ο τύπος του εδάφους και οι προηγούµενες και τρέχουσες πρακτικές χρήσης γης. Τα ακόλουθα είναι αποτελεσµατικά παραδείγµατα βελτιωµένων πρακτικών διαχείρισης της γης που έχουν ως αποτέλεσµα την αύξηση της δέσµευσης άνθρακα και στις περισσότερες περιπτώσεις σε συν-οφέλη για τα οικοσυστήµατα και τη βιοποικιλότητα:

• ∆άσωση και αναδάσωση που σέβονται τις οικολογικές αρχές ευνοϊκές για τη βιοποικιλότητα και ενισχυµένη αειφόρο διαχείριση των δασών, συµπεριλαµβανοµένων πρακτικών φιλικών προς τη βιοποικιλότητα και προσαρµογής των δασών στην κλιµατική αλλαγή.
• Αγροδασοκοµία και άλλες µορφές µικτής γεωργίας που συνδυάζει ξυλώδη βλάστηση (δέντρα ή θάµνοι) µε συστήµατα καλλιέργειας και/ή ζωικής παραγωγής στην ίδια γη.
• Χρήση αζωτοδεσµευτικών καλλιεργειών, καλλιέργειες κάλυψης, όργωµα διατήρησης και αύξηση των χαρακτηριστικών του τοπίου: προστασία των εδαφών, µείωση της απώλειας του εδάφους από τη διάβρωση και ενίσχυση του οργανικού άνθρακα του εδάφους σε υποβαθµισµένες αρόσιµες εκτάσεις.
• Στοχευµένη µετατροπή καλλιεργήσιµων εκτάσεων σε αγρανάπαυση ή εκτάσεων σε αγρανάπαυση σε µόνιµα βοσκοτόπια.
• Αποκατάσταση τυρφώνων και υγροτόπων που µειώνει την οξείδωση του υπάρχοντος αποθέµατος άνθρακα και αυξάνει τη δυνατότητα δέσµευσης άνθρακα.

Χρηµατοδότηση των αγροτών

• Η δηµόσια χρηµατοδότηση είναι το κλειδί για τη συµπλήρωση των δυνατοτήτων εσόδων από τις ιδιωτικές αγορές, οι οποίες θα εξασφαλίσουν το ενδιαφέρον των αγροτών για αυτό το επιχειρηµατικό µοντέλο και θα ενισχύσουν την εµπιστοσύνη στα προγράµµατα εκτροφής άνθρακα. Η Επιτροπή θα ενσωµατώσει τη γεωργία άνθρακα στη δηµόσια στήριξη της ΕΕ, ιδίως προωθώντας την στα εθνικά στρατηγικά σχέδια της ΚΑΠ, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι δεν θα υπάρξει διπλή χρηµατοδότηση. Συγκεκριµένα οι πηγές χρηµατοδότησης είναι οι εξής:
• ΚΑΠ: Τα οικολογικά σχήµατα (νέο πρασίνισµα) και τα αγροπεριβαλλοντικά προγράµµατα του ΠΑΑ ή οι επενδύσεις µπορούν να υποστηρίξουν άµεσα τις πρακτικές εκτροφής άνθρακα. Επίσης, η Ευρωπαϊκή Σύµπραξη Καινοτοµίας για τη γεωργική παραγωγικότητα και τη βιωσιµότητα (EIP-AGRI) βοηθά τους διαχειριστές γης να συνεργαστούν και να δοκιµάσουν νέες προσεγγίσεις.
• Πρόγραµµα LIFE: Επικεντρώνεται σε πιλοτικά έργα για την αναβάθµιση στοιχείων εκτροφής άνθρακα (π.χ. τρία νέα έργα που ξεκίνησαν το 2021 για καλύτερα εργαλεία παρακολούθησης· υπάρχοντα κίνητρα δοκιµών του προγράµµατος Carbon Farming Scheme για να καταστεί δυνατή η εµπορία πιστοποιητικών αφαίρεσης άνθρακα).
• Κρατικές ενισχύσεις: Περιλαµβάνονται η δυνατότητα καθεστώτων καλλιέργειας άνθρακα µε βάση τα αποτελέσµατα στη γεωργία και τη δασοκοµία και οι πληρωµές κινήτρων για υπηρεσίες δασικών οικοσυστηµάτων προς όφελος του περιβάλλοντος και του κλίµατος. Επιπλέον, µπορεί να υπάρχει υποστήριξη της καλλιέργειας άνθρακα στο πλαίσιο ενισχύσεων για γεωργοπεριβαλλοντικές-κλιµατικές δεσµεύσεις, επενδύσεις, συµβουλευτικές υπηρεσίες, έρευνα και ανάπτυξη, συνεργασία.

Πρωτοβουλία που λειτουργεί σε ΗΠΑ και Ευρώπη

Πρότυπο το µοντέλο Bayer για την αγορά άνθρακα από αγρότες

Τα 166.500 δολάρια είναι το µέγιστο ποσό που έχει προσφέρει η εταιρεία Bayer στις αµερικανικές εκµεταλλεύσεις που συµµετέχουν στο πρόγραµµα δέσµευσης άνθρακα που έχει ξεκινήσει η ίδια από το 2020. Το πρόγραµµα απαιτεί από τις εκµεταλλεύσεις που συµµετέχουν να προχωρούν σε ορισµένες πρακτικές όπως για παράδειγµα η µηδενική άροση, που αποδεδειγµένα οδηγούν στη δέσµευση άνθρακα, πληρώνοντας ανάλογα την πρακτική από 3 έως 9 δολάρια ανά ακρ (περίπου 4 στρέµµατα). Η Bayer «τρέχει» ένα παρόµοιο πρόγραµµα και σε επιλεγµένες εκµεταλλεύσεις στην Ευρώπη (European Carbon Program), το οποίο καλύπτει συνολικά 5.000 στρέµµατα σε Αυστρία, Βέλγιο, ∆ανία, Γαλλία, Γερµανία, Ισπανία κ.α.. Σηµειώνεται εδώ πως καθώς
η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται επί του παρόντος σε µια νοµική πρόταση σχετικά µε τον τρόπο πιστοποίησης των πιστώσεων άνθρακα, το Politico µαζί
µε την Bayer συνδιοργάνωσαν διαδικτυακή ηµερίδα µε τίτλο «Λέξη της µόδας
ή πράσινο επιχειρηµατικό µοντέλο: πώς µπορεί η καλλιέργεια άνθρακα
να συµβάλει στους κλιµατικούς στόχους της Ευρώπης;».

Κανόνες για επαλήθευση των κερδών

Για την επιτυχή αναβάθµιση της καλλιέργειας άνθρακα και για τη δηµιουργία µακροπρόθεσµων επιχειρηµατικών προοπτικών, είναι σηµαντικό να τυποποιηθούν οι µεθοδολογίες και οι κανόνες για την παρακολούθηση, την αναφορά και την επαλήθευση (MRV) των κερδών ή ζηµιών στον αποδεσµευµένο άνθρακα. Επί του παρόντος, τα ιδιωτικά συστήµατα εφαρµόζουν πολύ διαφορετικά κριτήρια αναφοράς και κανόνες για τις πιστώσεις άνθρακα που διατίθενται στις εθελοντικές αγορές. Χωρίς υψηλό βαθµό διαφάνειας, περιβαλλοντικής ακεραιότητας και τυποποίησης µεθοδολογίας, οι αγοραστές θα είναι διστακτικοί σχετικά µε την ποιότητα των προσφερόµενων πιστώσεων καλλιέργειας άνθρακα, οι διαχειριστές γης
θα δυσκολεύονται να εκτιµήσουν τα πιθανά έσοδά τους, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα είναι απρόθυµοι να επιτρέψουν τη χρήση τέτοιου είδους πιστώσεις για συµµόρφωση µε το ρυθµιστικό πλαίσιο και θα είναι δύσκολο να αναπτυχθεί µια επιτυχηµένη αγορά.

Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να συστήσει µια οµάδα εµπειρογνωµόνων για την καλλιέργεια άνθρακα, όπου οι αρχές και οι ενδιαφερόµενοι φορείς των κρατών µελών µπορούν να µοιραστούν την εµπειρία τους µε σκοπό την ανταλλαγή και την καθιέρωση βέλτιστων πρακτικών για την εκτροφή άνθρακα, ιδίως για τη βελτίωση της ποιότητας των πιστώσεων καλλιέργειας άνθρακα και των µεθοδολογιών MRV, για την προώθηση της ανταλλαγής γνώσεων. Η οµάδα εµπειρογνωµόνων θα υποστηρίξει επίσης την Επιτροπή στην παρακολούθηση της ανάπτυξης πρωτοβουλιών εκτροφής άνθρακα
που εφαρµόζονται από ιδιωτικούς ή δηµόσιους φορείς και τον αντίκτυπό τους στη µείωση των εκποµπών και την αφαίρεση άνθρακα καθώς και στο περιβάλλον, ιδίως στη βιοποικιλότητα. Επιπλέον, η οµάδα εµπειρογνωµόνων θα βοηθήσει επίσης την Επιτροπή να δηµιουργήσει µια καλύτερη σύνδεση µεταξύ των πρωτοβουλιών καλλιέργειας άνθρακα µε το υφιστάµενο και το προτεινόµενο πλαίσιο πολιτικής σε επίπεδο κρατών µελών.