Οδηγός συμμόρφωσης με τους κανόνες που το 2024 διέπουν όργωμα και φυτοκάλυψη για τις νέες δηλώσεις ΟΣΔΕ

Και αν για το πρότυπο 5, τα πράγµατα φαντάζουν πιο απλά (επηρεάζουν µόνο αγροτεµάχια µε κλίση), για το πρότυπο 6 της εδαφοκάλυψης, το υπουργείο προσπαθεί να ξεκαθαρίσει το τι συµβαίνει µε τα οργώµατα παρέχοντας και παραδείγµατα συµµόρφωσης. Συγκεκριµένα µε βάση το σχετικό πρότυπο, από 15 Νοεµβρίου 2023 έως 5 Μαρτίου 2024 το αγροτεµάχιο θα πρέπει να έχει φυτοκάλυψη. Την ανάγκη αυτή καλύπτουν οποιαδήποτε εφαρµογή φυτικού υλικού (όπως φύλλα, κλαδιά, άχυρο, υπολείµµατα καλλιεργειών ή κοµπόστ, πριονίδι κ.λπ), τα φυτικά υπολείµµατα προηγούµενης καλλιέργειας, η αυτοφυής βλάστηση και οι χειµερινές καλλιέργειες. Εφόσον όµως απαιτείται να γίνει προετοιµασία του εδάφους για την επόµενη εαρινή καλλιέργεια, η εδαφοκάλυψη µπορεί να τερµατιστεί έως και τέσσερις (4) εβδοµάδες πριν την προθεσµία της 5 Μαρτίου. ∆ηλαδή, οι γεωργοί µπορούν να διακόψουν την εδαφοκάλυψη στις 7 Φεβρουαρίου και να ξεκινήσουν άµεσα την προετοιµασία του εδάφους.

Η εδαφοκάλυψη πρέπει να αποδεικνύεται για το χρονικό διάστηµα που αναφέρεται και όχι σε µια µόνο χρονική στιγµή. Ο έλεγχος θα βασίζεται και σε χρήση δορυφορικών δεδοµένων σε διαφορετικές χρονικές στιγµές (συµπεριλαµβανοµένων των ορίων της ευαίσθητης περιόδου). Η κάλυψη µπορεί να είναι διαφορετικού βαθµού σε διαφορετικές χρονικές στιγµές λό-γω του βαθµού ανάπτυξης των φυτών και του βαθµού αποσύνθεσης των υπολειµµάτων.

Σε κάθε περίπτωση όµως δεν πρέπει να φαίνεται ακάλυπτο έδαφος για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Κατά την προαναφερθείσα ευαίσθητη περίοδο δεν επιτρέπεται η εφαρµογή ζιζανιοκτονίας, ούτε το όργωµα, το οποίο θα έχει ως συνέπεια τη διακοπή της κάλυψης, εκτός εάν ακολουθήσουν άµεσα ενέργειες για νέα εδαφοκάλυψη. Η µη εφαρµογή εδαφοκάλυψης οδηγεί σε επιβολή κύρωσης.

Ο δορυφόρος δεν πρέπει να βλέπει ακάλυπτο έδαφος

Οι διατάξεις για την εφαρµογή των προτύπων Καλής Γεωργικής και Περιβαλλοντικής Κατάστασης (ΚΓΠΚ) 5 και 6 έχουν ώς στόχο την αειφορική διαχείριση των γεωργικών εδαφών. Οι υποχρεώσεις των γεωργών περιγράφονται στις παραγράφους 1 έως 3 του άρθρου 5 της αριθ. 1313/178948/09.06.2023 Υπουργικής Απόφασης (ΦΕΚ Β’ 3777).

ΚΠΓΚ 5: ∆ιαχείριση της κατεργασίας του εδάφους για τη µείωση του κινδύνου υποβάθµισης και διάβρωσης του εδάφους, λαµβάνοντας, µεταξύ άλλων, υπόψη την κλίση του εδάφους

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΕΩΡΓΩΝ

Α. Σε αγροτεµάχια αροτραίων καλλιεργειών µε κλίση µεγαλύτερη από 6% και έως 12% η άροση πρέπει να γίνεται κατά τις ισοϋψείς ή διαγώνια. Αυτή η παραδοσιακή πρακτική εξασφαλίζει ότι σε πιθανή έντονη βροχόπτωση δε θα παρασυρθεί το επιφανειακό και πιο γόνιµο έδαφος, προς τα κατάντη εκπλένοντας τα απαραίτητα για την ανάπτυξη της καλλιέργειας θρεπτικά στοιχεία. Απαιτείται προσεκτικός χειρισµός των γεωργικών ελκυστήρων για την αποφυγή του κινδύνου ανατροπής.

Β. Σε αγροτεµάχια αροτραίων καλλιεργειών µε κλίση µεγαλύτερη από 12% οι γεωργοί πρέπει να αφήνουν κάθετα στην κλίση (δηλαδή κατά τις ισοϋψείς) ακαλλιέργητες ζώνες ανάσχεσης πλάτους 5 µέτρων σε απόσταση 40 µέτρων µεταξύ τους. Η υποχρέωση αυτή µπορεί να εφαρµόζεται συλλογικά (από περισσότερους γεωργούς), αρκεί τα αγροτεµάχια να εφάπτονται. Η υποχρέωση αυτή µπορεί να καλύπτεται εν όλω ή εν µέρει από ήδη υπάρχουσες αναβαθµίδες, αναχώµατα και νησίδες φυσικής βλάστησης/άγριας ζωής. Κάθε ένα από αυτά τα στοιχεία µπορεί να έχει πλάτος µικρότερο των 5 µέτρων, όµως αθροιστικά θα πρέπει να καλύπτουν την ανωτέρω αναλογία. Η αναλογία αυτή µπορεί να επιτυγχάνεται και τµηµατικά , δηλαδή 20 µέτρα κεκλιµένου αγροτεµαχίου 2,5 µέτρα ζώνης ανάσχεσης – 32 µέτρα κεκλιµένου αγροτεµαχίου 4 µέτρα ζώνης ανάσχεσης.

Β. Σε αγροτεµάχια αροτραίων καλλιεργειών µε κλίση µεγαλύτερη από 12% οι γεωργοί πρέπει να αφήνουν κάθετα στην κλίση (δηλαδή κατά τις ισοϋψείς) ακαλλιέργητες ζώνες ανάσχεσης πλάτους 5 µέτρων σε απόσταση 40 µέτρων µεταξύ τους. Η υποχρέωση αυτή µπορεί να εφαρµόζεται συλλογικά (από περισσότερους γεωργούς), αρκεί τα αγροτεµάχια να εφάπτονται. Η υποχρέωση αυτή µπορεί να καλύπτεται εν όλω ή εν µέρει από ήδη υπάρχουσες αναβαθ- µίδες, αναχώµατα και νησίδες φυσικής βλάστησης/άγριας ζωής. Κάθε ένα από αυτά τα στοιχεία µπορεί να έχει πλάτος µικρότερο των 5 µέτρων, όµως αθροιστικά θα πρέπει να καλύπτουν την ανωτέρω αναλογία. Η αναλογία αυτή µπορεί να επιτυγχάνεται και τµηµατικά, δηλαδή 20 µέτρα κεκλιµένου αγρoτεµαχίου 2,5 µέτρα ζώνης ανάσχεσης – 32 µέτρα κεκλιµένου αγροτεµαχίου  4 µέτρα ζώνης ανάσχεσης.

Ε. Η άρδευση στα αγροτεµάχια µε κλίση µεγαλύτερη του 6% δεν πρέπει να γίνεται µε τη µέθοδο της κατάκλυσης, διότι αυξάνεται ο κίνδυνος διάβρωσης του εδάφους.

Γ. Σε αγροτεµάχια µε κλίση µεγαλύτερη του 15% απαγορεύεται η άροση από 1 Νοεµβρίου εκάστου έτους έως και 15 Μαρτίου του επόµενου έτους. Αυτή η πρακτική προστατεύει το έδαφος στις περιπτώσεις έντονων βροχοπτώσεων. Σε συνδυασµό δε µε φυτοκάλυψη εξασφαλίζει την αειφορία των εδαφών.

∆. Για τον ίδιο λόγο απαγορεύεται η καταστροφή των ξερολιθιών, αναχωµάτων και των φυσικών πρανών στα όρια των αγροτεµαχίων.

ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ:

Τα αγροτεµάχια µε αναβαθµίδες καθώς δεν διατρέχουν κίνδυνο διάβρωσης.

ΚΓΠΚ 6: Ελάχιστη κάλυψη του εδάφους για την α-ποφυγή ακάλυπτων εδαφών σε περιόδους που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες

Επιβάλλεται η ύπαρξη φυτικής κάλυψης κατ’ ελάχιστον την περίοδο από 15 Νοεµβρίου εκάστου έτους έως και 5 Μαρτίου του επόµενου έτους:

α. σε όλα τα αγροτεµάχια µε αροτραίες καλλιέργειες

β. στα αγροτεµάχια µονίµων καλλιεργειών µε κλίση πάνω από 10%. Η κάλυψη του εδάφους µπορεί να γίνεται :

1. µε ύπαρξη χειµερινής καλλιέργειας σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης στα αρόσιµα αγροτεµάχια ,
2. µε φυτικά υπολείµµατα της προηγούµενης καλλιέργειας, ή/και
3. µε αυτοφυή βλάστηση οπότε δεν πρέπει να εφαρµόζεται ζιζανιοκτονία κατά την προαναφερθείσα ευαίσθητη περίοδο, ή/και
4. µε την εφαρµογή άλλης πρακτικής ισοδυνάµου αποτελέσµατος, δηλαδή προστασίας του εδάφους κατά την προαναφερθείσα ευαίσθητη περίοδο. Τέτοιες πρακτικές µπορεί να είναι:

  η πρακτική της σποράς φυτών εδαφοκάλυψης, η οποία µπορεί να ενισχύεται οικονοµικά στο πλαίσιο του οικολογικού προγράµµατος 31.3 «Εφαρµογή βελτιωµένων πρακτικών φυτοκάλυψης, µε παράλληλη ενίσχυση της βιοποικιλότητας»

 η εφαρµογή φυτικού υλικού (όπως φύλλα, κλαδιά, άχυρο, υπολείµµατα καλλιεργειών ή κοµπόστ, πριονίδι κ.ά.)

Στις µόνιµες καλλιέργειες ο στόχος µπορεί να επιτευχθεί µε όλους τους παρα-πάνω τρόπους αλλά ΚΑΙ µε :

  συγκαλλιέργεια µε κάποια αροτραία καλλιέργεια ή αρωµατικά φυτά ή

  µε ψυχανθή που σπέρνονται και ενσωµατώνονται στο έδαφος, πρακτική η οποία µπορεί να ενισχύεται οικονοµικά στο πλαίσιο του οικολογικού προγράµµατος 31.3 «Εφαρµογή βελτιωµένων πρακτικών φυτοκάλυψης, µε παράλληλη ενίσχυση της βιοποικιλότητας».

ΕΙ∆ΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ : Εφόσον απαιτείται να γίνει προετοιµασία του εδάφους για την επόµενη εαρινή καλλιέργεια, η εδαφοκάλυψη µπορεί να τερµατιστεί έως και τέσσερις (4) εβδοµάδες πριν την προθεσµία της 5 Μαρτίου. ∆ηλαδή, οι γεωργοί µπορούν να διακόψουν την εδαφοκάλυψη στις 7 Φεβρουαρίου και να ξεκινήσουν άµεσα την προετοιµασία του εδάφους.

Η εδαφοκάλυψη πρέπει να αποδεικνύεται για το χρονικό διάστηµα που αναφέρεται και όχι σε µια µόνο χρονική στιγµή. Ο έλεγχος θα βασίζεται και σε χρήση δορυφορικών δεδοµένων σε διαφορετικές χρονικές στιγµές (συµπεριλαµβανοµένων των ορίων της ευαίσθητης περιόδου). Η κάλυψη µπορεί να είναι διαφορετικού βαθµού σε διαφορετικές χρονικές στιγµές λό-γω του βαθµού ανάπτυξης των φυτών και του βαθµού αποσύνθεσης των υπολειµµάτων. Σε κάθε περίπτωση όµως ∆ΕΝ πρέπει να φαίνεται ακάλυπτο έδαφος για µεγάλο χρονικό διάστη-µα. Κατά την προαναφερθείσα ευαίσθητη περίοδο δεν επιτρέπεται η εφαρµογή ζιζανιοκτονί-ας, ούτε το όργωµα, το οποίο θα έχει ως συνέπεια τη διακοπή της κάλυψης, εκτός εάν ακολουθήσουν άµεσα ενέργειες για νέα εδαφοκάλυψη. Η µη εφαρµογή εδαφοκάλυψης οδηγεί σε επιβολή κύρωσης.

Παραδείγµατα για το πρότυπο της εδαφοκάλυψης ΚΓΠΚ 6

ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ

1. Καλλιέργεια βαµβακιού -> Συγκοµιδή τον Οκτώβριο -> Υπολείµµατα στελεχών στο αγροτεµάχιο ή και αυτοφυής βλάστηση όλο το χειµώνα µέχρι 5/03
2. Καλλιέργεια βαµβακιού -> Συγκοµιδή τον Οκτώβριο -> Όργωµα για φυτοϋγειονοµικούς λόγους -> Σπορά χειµερινής καλλιέργειας (κριθάρι, βίκος και άλλα)
3. Καλλιέργεια καλαµποκιού -> Συγκοµιδή Σεπτέµβριο - Οκτώβριο -> Υπολείµµατα στελεχών στο αγροτεµάχιο ή και αυτοφυής βλάστηση µέχρι 5/03 -> Όργωµα και σπορά
4. Καλλιέργεια καλαµποκιού -> Συγκοµιδή Σεπτέµβριο - Οκτώβριο -> Αποµάκρυνση υπολειµµάτων µε όργωµα -> Σπορά φυτού εδαφοκάλυψης (π.χ βίκος) και διατήρηση µέχρι 5/03 -> Ενσωµάτωση φυτού εδαφοκάλυψης και σπορά
5. Καλλιέργεια κηπευτικών -> συγκοµιδή Οκτώβριο -> σπορές χειµερινών κηπευτικών και διατήρηση έως 5/03.

ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΜΗ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΟΥ Ο∆ΗΓΟΥΝ ΣΕ ΕΠΙΒΟΛΗ ΚΥΡΩΣΕΩΝ

1. Καλλιέργεια βαµβακιού -> Συγκοµιδή τον Οκτώβριο -> Όργωµα για φυτοϋγειονοµικούς σκοπούς -> Ακάλυπτο έδαφος
2. Καλλιέργεια καλαµποκιού -> Συγκοµιδή Σεπτέµβριο -> Απο-µάκρυνση ή ενσωµάτωση υπολειµµάτων -> Άροση εδάφους (άρα ακάλυπτο έδαφος) -> Σπορά την άνοιξη
3. Καλλιέργεια κηπευτικών -> Συγκοµιδή Οκτώβριο -> Ακάλυπτο αγροτεµάχιο
4. Καλλιέργεια χειµερινών κηπευτικών -> Συγκοµιδή Ιανουάριο -> Ακάλυπτο αγροτεµάχιο.

Σε αναμονή για αγρανάπαυση, ως έχει η 3ετής αμειψισπορά       

Για το έτος υποβολής αιτήσεων ΟΣ∆Ε 2023 κατά παρέκκλιση δεν απαιτήθηκε η εφαρµογή αµειψισποράς (ΚΓΠΚ 7) και αγρανάπαυσης (ΚΓΠΚ 8). Ως εκ τούτου, το φετινό, είναι το πρώτο έτος εφαρµογής τους, µέχρι νεοτέρας. Παρά τα αιτήµατα κρατών-µελών, η Κοµισιόν δεν συµφώνησε σε παράταση οπότε οι αγρότες κάτοχοι εκµεταλλεύσεις αροτραίων άνω των 100 στρεµµάτων πρέπει να προχωρήσουν σε αµειψισπορά και αγρανάπαυση. Μένει να φανεί η τύχη του αιτήµατος της Γαλλίας (το υποστηρίζει και η Ελλάδα) που αφορά την εν µέρη υλοποίηση της δέσµευσης αγρανάπαυσης και αφορά το 7% του αγροτεµαχίου. Στο αίτηµά της η γαλλική αντιπροσωπεία αναφέρει: «Προτείνεται η µερική εφαρµογή του προτύπου ΚΓΠΚ 8 που ισχύει για το έτος εφαρµογής 2024. Στην πράξη, το ποσοστό 7% των ευνοϊκών για τη βιοποικιλότητα στοιχείων που απαιτείται από τον κανονισµό 2015-2021 θα διατηρηθεί, αλλά οι αγρότες θα επιτρέπεται να επιτύχουν αυτό το ποσοστό µόνο µε την καλλιέργεια ψυχανθών χωρίς τη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων (χωρίς δηλαδή να απαιτείται να έχει ελάχιστο µερίδιο γης σε παύση καλλιέργειας ή µη παραγωγικών στοιχείων).

Με βάση εγκύκλιο του ΟΠΕΚΕΠΕ, για την αµειψισπορά (ΚΓΠΚ 7) ισχύουν τα εξής:

Στις εκµεταλλεύσεις µε εκτάσεις αροτραίων καλλιεργειών άνω των 100 στρεµµάτων, εφαρµόζεται αµειψισπορά της κύριας καλλιέργειας ετησίως:

α. Ο γεωργός πρέπει να εξασφαλίσει τουλάχιστον στο 1/3 της έκτασης που καλύπτεται µε αροτραίες καλλιέργειες τη διαδοχή καλλιεργειών διαφορετικών βοτανικών γενών ώστε εντός 3 καλλιεργητικών περιόδων κάθε αγροτεµάχιο µε αροτραία καλλιέργεια να έχει καλλιεργηθεί µε τουλάχιστον δυο (2) κύριες καλλιέργειες διαφορετικών βοτανικών γενών π.χ. βαµβάκι, αραβόσιτος, σιτάρι, κ.α. Από την υποχρέωση αυτή εξαιρούνται τα αγροτεµάχια µε πολυετείς καλλιέργειες ή αγρωστώδη και άλλα ποώδη κτηνοτροφικά φυτά, καθώς και η γη υπό αγρανάπαυση.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Υποοµάδες της ίδιας οµάδας καλλιέργειας δεν νοούνται ως διαφορετική οµάδα καλλιέργειας.

β. Εναλλακτικά: σε περίπτωση που κάποιο αγροτεµάχιο σπαρθεί µε χειµερινή επίσπορη καλλιέργεια διαφορετικού γένους από την κύρια καλλιέργεια, ανελλιπώς για τρεις καλλιεργητικές περιόδους, η οποία παραµένει από 15/11 εκάστου έτους µέχρι τις 5/3 του επόµενου έτους ή µέχρι τουλάχιστον 4 εβδοµάδες πριν τη σπορά της εαρινής καλλιέργειας (όπως αναφέρεται στο ii), το χρονικό διάστηµα µε υποχρεωτική αλλαγή της κύριας καλλιέργειας παρατείνεται κατά µια καλλιεργητική περίοδο (4 αντί 3).

Η υποχρέωση αµειψισποράς συνδέεται µε το αγροτεµάχιο, ακόµα και αν αυτό δηλώνεται στην ΕΑΕ διαφορετικών δικαιούχων από έτος σε έτος. Στις περιπτώσεις λοιπόν νέας µίσθωσης αγροτεµαχίων θα λαµβάνεται υπόψη η καλλιέργεια του αγροτεµαχίου την προηγούµενη χρονιά έτσι ώστε να ενταχθεί στις υποχρεώσεις αµειψισποράς της εκµετάλλευσης. Όλες οι σχετικές πληροφορίες µε το είδος καλλιέργειες, για παράδειγµα θα µπορούν να αναφέρονται στο ιδιωτικό συµφωνητικό µίσθωσης.

Τι είναι η ΚΓΠΚ 8 για την αγρανάπαυση

Για γεωργικές εκµεταλλεύσεις µε αρόσιµη γη άνω των 100 στρεµµάτων απαιτείται:

α. τουλάχιστον το 4 % της αρόσιµης γης σε επίπεδο γεωργικής εκµετάλλευσης διατίθεται σε µη παραγωγικές εκτάσεις και χαρακτηριστικά, συµπεριλαµβανοµένης της γης υπό αγρανάπαυση, ή

β. τουλάχιστον το 7 % της αρόσιµης γης σε επίπεδο γεωργικής εκµετάλλευσης διατίθεται σε µη παραγωγικές εκτάσεις και χαρακτηριστικά, συµπεριλαµβανοµένης της γης υπό αγρανάπαυση, εµβόλιµων καλλιεργειών και των καλλιεργειών που δεσµεύουν άζωτο, που καλλιεργούνται χωρίς τη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων, εκ των οποίων το 3 % είναι µη παραγωγικές εκτάσεις και χαρακτηριστικά, συµπεριλαµβανοµένης της γης υπό αγρανάπαυση. Οι εµβόλιµες καλλιέργειες είναι: σινάπι, φαγόπυρο, κριθάρι, ελαιοκράµβη, σίκαλη, βρώµη, λόλιουµ µονοετές (υπολογίζονται µε 0,3 επί τα στρέµµατα). Οι καλλιέργειες που δεσµεύουν άζωτο είναι τα ψυχανθή, οι ζωοτροφές κ.λπ.