Ζωντάνια στην ύπαιθρο δίνουν τα έργα Leader μικρής κλίμακας

Ζωντάνια στην ύπαιθρο δίνουν τα έργα Leader μικρής κλίμακας, επτά τα χαρακτηριστικά που  εξασφαλίζουν επιτυχία

Αυτό διαπιστώνει, µεταξύ άλλων, µια νέα µελέτη που δηµοσίευσε η Κοµισιόν στις αρχές του καλοκαιριού, η οποία εξετάζει τη συµβολή της χρηµατοδότησης της ΕΕ µέσω και των κονδυλίων της ΚΑΠ στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών και την αξιολόγηση του αντίκτυπου της πρωτοβουλίας Leader.  Η µελέτη αναγνωρίζει ότι οι ανάγκες των αγροτικών περιοχών γίνονται πιο περίπλοκες και τα συµπεράσµατά της συνιστούν την υιοθέτηση ολιστικών προσεγγίσεων πολιτικής για µεγαλύτερη στόχευση της ΚΑΠ και άλλων κονδυλίων της ΕΕ στις αγροτικές περιοχές στο µέλλον.

Η παρούσα µελέτη δείχνει ότι µεταξύ 2014-2022, η ΚΑΠ έχει διαθέσει 8,6 δισ. ευρώ για τη στήριξη µη γεωργικών δραστηριοτήτων σε αγροτικές περιοχές. Επιπλέον, η αξιολόγηση κατέδειξε την προστιθέµενη αξία της προσέγγισης Leader, η οποία παρέχει µικρά αλλά σηµαντικά έργα και συνέβαλε στη δηµιουργία σχεδόν 60.000 θέσεων εργασίας και περισσότερων από 2.700 Οµάδων Τοπικής ∆ράσης (ΟΤ∆), που καλύπτουν αγροτικό πληθυσµό 170 εκατ.  Σύµφωνα µε τα ευρήµατα, για την συνεισφορά του Leader στην κοινωνικο-οινοµική ζωή προκύπτουν µεταξύ άλλων, τα εξής:

• Θετικές οικονοµικές επιπτώσεις της προσέγγισης Leader όπου καταγράφεται αύξηση των θέσεων εργασίας στην ύπαιθρο, διαπιστώνονται σε περιοχές σε Αυστρία, Γερµανία, Ισπανία, Ιταλία,  Σουηδία, Ιρλανδία, Τσεχία και Σλοβενία. 
• Σε ορισµένες περιπτώσεις, οι οικονοµικές επιπτώσεις του Leader δεν ήταν τόσο οι πολλές νέες θέσεις εργασίας αλλά οι συνθήκες για σταθερή απασχόληση όπως για παράδειγµα στην Αυστρία και την Ιρλανδία. 
• Οι έµµεσες επιπτώσεις στην τοπική οικονοµία το περιβάλλον κρίνονται εξίσου σηµαντικές αλλά δύσκολα µετρήσιµες. 
• Κατά περίπτωση το Leader έµµεσα συνέβαλε στη δηµιουργία θέσεων εργασίας µέσω της βελτίωσης της οικονοµικής ανάπτυξης από τη δηµιουργία νέων συνδέσεων και δικτύων, την υποστήριξη τοπικών προϊόντων οικοτεχνίας, τη βελτίωση του τουριστικού τοµέα και την τόνωση της επιχειρηµατικότητας.Τα παραπάνω γίνονται ιδιαίτερα εµφανή σε Αυστρία, Ιρλανδία, Ιταλία- Αµπρούτσο, Βέλγιο- Βαλονία, Σλοβενία.
• Ένα µεγάλο µέρος της συνεισφοράς του Leader στην «πράσινη ανάπτυξη» ήταν η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και σε ορισµένες περιοχές το περιβαλλοντικό του έργο ήταν  στενά συνδεδεµένο µε την ανάπτυξη του τουρισµού. Πολλές ΟΤ∆ περιφερειών µε τουριστικό δυναµικό όπως η Σλοβενία και η Ιρλανδία προώθησαν έργα για την αντιµετώπιση οικολογικών αναγκών. 
• Στον τοµέα της κλιµατικής δράσης, έπαιξε ένα σηµαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση σχετικά µε την παραγωγή και κατανάλωση ΑΠΕ, αλλά µόνο µικρό ρόλο στην υποστήριξη της εγκατάστασης τεχνολογιών ΑΠΕ.
• Πετυχηµένα παραδείγµατα Οµάδων Τοπικής ∆ράσης (ΟΤ∆), που βοήθησαν στο να εξαλειφθούν ανισότητες µεταξύ ευάλωτων οµάδων (Σουηδία, Βέλγιο-Βαλονία, Αυστρία, ισπανικές και ιταλικές περιφέρειες, Ιρλανδία).

Αλλαγές προκρίνει µελέτη της Κοµισιόν για πιο αποτελεσµατικά προγράµµατα 

Το Leader, σύµφωνα µε τη µελέτη της Κοµισιόν, θεωρείται ότι έχει προστιθέµενη αξία για την ΕΕ σε σύγκριση µε άλλες πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης επειδή ακριβώς εστιάζει στις δράσεις του από «κάτω προς τα πάνω» και λόγω της συµβολής του στον κοινωνικό ιστό µέσω νέων επαφών και δικτύων.

Η αξιολόγηση του αντικτύπου του, όµως, τόνισε ότι εκεί όπου έλειπαν ενηµέρωση, ευαισθητοποίηση, αµοιβαία κατανόηση, σεβασµός και εµπιστοσύνη στις σχέσεις µεταξύ ∆ιοικητικών Αρχών, Οµάδων Τοπικής ∆ράσης και τοπικών φορέων, η απόδοση της κοινοτικής πρωτοβουλίας, υπέφερε. Αντίθετα, εκεί που υπήρχε ευαισθητοποίηση όπως για παράδειγµα από ΟΤ∆ που συνέδεσαν διαφορετικούς περιφερειακούς πόρους µε άλλους οικονοµικούς τοµείς και κοινωνικές οµάδες είχαν καλύτερα αποτελέσµατα (Ιταλία-Τοσκάνη, Βένετο, Αυστρία, γερµανικές περιοχές).  

Η εφαρµογή του Leader θεωρείται πιο περίπλοκη από άλλα µέτρα του Προγράµµατος Αγροτικής Ανάπτυξης, όµως σύµφωνα µε τη µελέτη της Κοµισιόν αυτό είχε θετικό αντίκτυπο λόγω:

• της συµµετοχής των δικαιούχων σε πιο περιεκτικά µέτρα, µέσω συµµετοχικών διαδικασιών,
• της ενσωµάτωσης µικροµεσαίων επιχειρήσεων ή οµάδων που αποκλείστηκαν ή αντιµετώπισαν µεγάλα εµπόδια στη χρηµατοδότηση των επενδύσεών τους από άλλα προγράµµατα,
• της ανάµειξης διαφορετικών µέτρων και συχνά διαφορετικών πολιτικών (ΕΕ, εθνικές και τοπικές) σε µια κοινή διαδικασία ανάπτυξης,
• της εµψύχωσης και ενηµέρωσης των ΟΤ∆ από οµάδες χωρίς προηγούµενη εµπειρία τοπικής ανάπτυξης, κάτι που απαιτεί χρόνο για να έχει αποτέλεσµα. Αυτό σήµαινε ότι επενδύθηκαν περισσότεροι πόροι, προκειµένου να επιτευχθούν αποτελέσµατα υψηλότερης ποιότητας.

Παράγοντες που επηρεάζουν  την απόδοση της πρωτοβουλίας

Η αποτελεσµατικότητα του Leader διακυβεύτηκε επίσης σε ορισµένες περιφέρειες λόγω έλλειψης συντονισµένης λήψης αποφάσεων µεταξύ των ΟΤ∆ και της διαχείρισης ή πληρωµής τους από τις αρχές (διοικητική πολυπλοκότητα).

Οι ΟΤ∆, τόσο µεγάλες όσο και µικρές, σηµείωσαν προβλήµατα που δηµιουργούνται από ακαµψία στην εφαρµογή κανόνων για µικρά έργα, προσθέτοντας διοικητικό φόρτο, µεγαλύτερο από τις απολαβές, και αποθαρρύνοντας τους φορείς υλοποίησης έργων.

Αυτό που γίνεται εµφανές στη µελέτη είναι ότι οι δηµοσιονοµικοί περιορισµοί π.χ. προϋπολογισµοί κάτω των 2,5 εκατ. ευρώ περιόρισαν το πεδίο εφαρµογής του Leader, δυσχεραίνοντας το έργο των ΟΤ∆ και την κάλυψη των αναγκών που είχαν εντοπίσει στα στρατηγικά τους σχέδια.

Eπίσης, η λήψη αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο ήταν απαραίτητη για το Leader και απαιτούσε ανεξαρτησία, ισορροπία και λειτουργική σαφήνεια που δεν δόθηκε πάντα στις ΟΤ∆ από τις ∆ιαχειριστικές Αρχές.  Αντίθετα, οι δράσεις του Leader εφαρµόστηκαν περισσότερο αποτελεσµατικά και µε µεγαλύτερο αντίκτυπο εκεί όπου οι ΟΤ∆ είχαν επαρκή αυτονοµία για την προσαρµογή των µέτρων και της χρηµατοδότησης για την κάλυψη των τοπικών αναγκών. 

Τι θα µπορούσε να βελτιωθεί  στην αρχιτεκτονική του Leader

Η µελέτη προσδιορίζει πώς θα µπορούσε να βελτιωθεί η αρχιτεκτονική του Leader µέσω αλλαγών σε ΟΤ∆, εθνικό-περιφερειακό και ενωσιακό επίπεδο, που µεταξύ άλλων, περιλαµβάνουν:

• ενισχυµένο ρόλο για ευρωπαϊκά (ENRD) και εθνικά αγροτικά δίκτυα (NRNs), 
• βελτίωση της εκµάθησης πολιτικών και της ανάπτυξης ικανοτήτων µεταξύ ΟΤ∆ και ∆ιαχειριστικών Αρχών (∆Α),
• ισχυρότερο διάλογο µεταξύ ΕΕ, ΟΤ∆ και ∆Α,
• βελτιστοποίηση των στρατηγικών σχεδίων της ΚΑΠ, µε καθοδήγηση ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι αρχές του Leader εφαρµόζονται πλήρως,
• απλοποίηση των διαδικασιών του Leader και µεγαλύτερη ευελιξία, ιδίως για έργα µικρής κλίµακας, µε οδηγίες για τις βέλτιστες πρακτικές.
• καλύτερη αξιολόγηση των αποτελεσµάτων Leader, καθώς οι τρέχοντες δείκτες της ΕΕ περιορίζονται στις δαπάνες της ΟΤ∆, τη δηµιουργία θέσεων εργασίας.