«Αόρατες» οι κρατικές ενισχύσεις επιπλέον ΚΑΠ σε χώρες του μπλοκ

Αόρατες οι κρατικές ενισχύσεις στις δυνατές χώρες του μπλοκ, θολό τοπίο η εθνική βοήθεια επιπλέον της ΚΑΠ 

Είχε προηγηθεί η σχετική έγκριση του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου στις 17-18 Απριλίου 2024 και η Γερµανία, εξ ονόµατος 16 κρατών µελών, ενηµέρωσε στην σύνοδο του Συµβουλίου Υπουργών Γεωργίας-Αλιείας τον Απρίλιο του 2024 ότι επεδίωκε αύξηση των ποσών ενισχύσεων ήσσονος σηµασίας για τους γεωργούς από συνολικά 20.000 ευρώ για τρία χρόνια σε ποσό 50.000 ευρώ. Αυτό θα γίνει το σχετικό ανώτατο όριο µόλις λήξει η παρέκκλιση TCTF στο τέλος του έτους. Η Επιτροπή ανακοίνωσε παράλληλα µε την υιοθέτηση της τροπολογίας TCTF ότι θα δροµολογήσει αναθεώρηση του Kανονισµού για τα γεωργικά ήσσονος σηµασίας.

Αυτές οι αποφάσεις εστιάζουν στο πόση πρόσθετη βοήθεια λαµβάνουν οι γεωργοί από τα κράτη µέλη επιπλέον των κεφαλαίων µέσω της ΚΑΠ. Πρόκειται για έναν εξαιρετικά θολό τοµέα, καθώς, παρά τις υποχρεώσεις των κρατών µελών να αναφέρουν τις κρατικές ενισχύσεις και άλλες ενισχύσεις στους αγρότες, δεν υπάρχει κεντρικό µητρώο που να παρακολουθεί αυτά τα ποσά. Τον Νοέµβριο του 2022, η Farm Europe υπολόγισε ότι τα κράτη µέλη έλαβαν έγκριση για βοήθεια περίπου 4,6 δισ. ευρώ στους αγρότες το 2022, τόσο βάσει του Προσωρινού Πλαισίου Κρίσης (TCF, που προηγήθηκε του TCTF) όσο και του Προσωρινού Πλαισίου για την Covid-19 (TF). Η ανάλυση περιελάµβανε έναν πίνακα που συνέκρινε την στήριξη για την κρίση µε τις άµεσες µεταφορές πληρωµών. Οι εκτιµήσεις έδειξαν ότι σε Ιταλία, Πολωνία και Βουλγαρία η ενίσχυση για την κρίση που εγκρίθηκε ανήλθε µεταξύ 27% και 33% του κονδυλίου των άµεσων πληρωµών το 2022.

Μια πιο πρόσφατη ανάλυση των δηµοσιογράφων της Euractiv Maria Simon Arboleas και Sofia Sanchez Manzanaro εξέτασε τις ενισχύσεις στη γεωργία και στον τοµέα των τροφίµων στο πλαίσιο τόσο του TCF όσο και του TCTF µεταξύ Μαρτίου 2022 και Μαρτίου 2024. Εκτίµησαν ότι τα κράτη µέλη είχαν εγκρίνει πάνω από 11 δισ. σε κρατικές ενισχύσεις, µε την Πολωνία (3,9 δισ. ευρώ) και την Ιταλία (2,3 δισ. ευρώ) να ξεχωρίζουν. Αυτές οι εκτιµήσεις υπογραµµίζουν ότι οι µεταβιβάσεις των κρατών µελών σε γεωργούς εκτός της ΚΑΠ ήταν πολύ σηµαντικές τα τελευταία χρόνια, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει τεράστια αβεβαιότητα σχετικά µε τα στοιχεία. Πρώτον, τα ποσά που εγκρίθηκαν δεν εκταµιεύονται απαραιτήτως στο σύνολό τους, εποµένως τα παραπάνω στοιχεία υπερβάλλουν τις πραγµατικές µεταφορές που έλαβαν οι αγρότες. Από την άλλη πλευρά, τα στοιχεία καλύπτουν µόνο τις κρατικές ενισχύσεις σε περιόδους κρίσης, ενώ τα κράτη µέλη µεταφέρουν επίσης σηµαντικά ποσά στους γεωργούς µέσω τακτικών κρατικών ενισχύσεων χωρίς κρίση και ποσών de minimis (τα τελευταία δεν θεωρούνται κρατικές ενισχύσεις σύµφωνα µε το δίκαιο της ΕΕ) επιπλέον της χρηµατοδότησης που διατίθενται στα στρατηγικά σχέδια της ΚΑΠ.

[…]Το 2020, το έτος του TCF Covid-19, οι συνολικές επιδοτήσεις µειώθηκαν σε σύγκριση µε το 2019 παρά την αύξηση των πληρωµών της ΚΑΠ. Το 2021 σηµειώθηκε µικρή αύξηση στις επιδοτήσεις σε σύγκριση µε το 2019, αλλά πολύ µικρότερη από ό,τι µπορεί να εξηγηθεί από τη µεγαλύτερη αύξηση των πληρωµών της ΚΑΠ. Μόνο το 2022 βλέπουµε ενδείξεις για αύξηση των συνολικών επιδοτήσεων µεγαλύτερη από την αύξηση των πληρωµών της ΚΑΠ σε σύγκριση µε το 2019, αλλά εξακολουθεί να ανέρχεται µόνο σε 1,4 δισ. ευρώ. Αν και δεν έχουµε ακόµη στοιχεία για τις πληρωµές της ΚΑΠ προς τα κράτη µέλη για το 2023, αν υποτεθεί ότι είναι παρόµοιες µε τις πληρωµές του 2022 υποδηλώνει ότι θα αντιπροσωπεύουν το σύνολο της αύξησης των συνολικών επιδοτήσεων σε σχέση µε το 2019.[…] 

Αόρατη ροή κεφαλαίων προς τους αγρότες της ΕΕ

Οι τρέχουσες κινήσεις για την αλλαγή των κανόνων για να διευκολύνουν τα κράτη µέλη να παρέχουν εθνικές κρατικές ενισχύσεις στους γεωργούς τους εγείρει το ερώτηµα, τι γνωρίζουµε για τα ποσά της ενίσχυσης που λαµβάνουν οι αγρότες της ΕΕ και ποια κράτη µέλη χρησιµοποιούν το µεγαλύτερο µέρος αυτού του καναλιού. Το ερώτηµα είναι ακόµη πιο επίκαιρο δεδοµένων των πολύ σηµαντικών χρηµατικών ποσών που µεταφέρθηκαν µέσω των διαφόρων προγραµµάτων βοήθειας κατά της κρίσης τα τελευταία χρόνια, το Προσωρινό Πλαίσιο για την Covid (TF), το Αποθεµατικό Προσαρµογής του Brexit, το Προσωρινό Πλαίσιο Κρίσης (TCF) και επί του παρόντος την Προσωρινή Κρίση και Μεταβατικό Πλαίσιο (TCTF). Υπάρχει πραγµατική ανησυχία ότι ορισµένα κράτη µέλη είναι σε καλύτερη θέση να παρέχουν εθνική βοήθεια στους γεωργούς τους από άλλα, και ότι οι ευελιξίες που παρέχονται βάσει αυτών των διαφόρων µέσων ενδέχεται να στρεβλώσουν τους ίσους όρους ανταγωνισµού στην ενιαία εσωτερική αγορά.

Προηγούµενες προσπάθειες για την αντιµετώπιση αυτού του ζητήµατος βασίζονταν στις κοινοποιήσεις κρατικών ενισχύσεων και στα ποσά των ενισχύσεων για τα οποία τα κράτη µέλη ζήτησαν έγκριση. Αυτές είναι πράγµατι απίστευτα µεγάλες. Ωστόσο, υπερβάλλουν τα ποσά που τελικά εκταµιεύονται, τα οποία είναι συνήθως πολύ χαµηλότερα από τα συνολικά ποσά ενίσχυσης για τα οποία ζητείται έγκριση. Η Γ∆ Ανταγωνισµού παρέχει στοιχεία, µε βάση τις επιστροφές από τα κράτη µέλη, των πραγµατικών ενισχύσεων που εκταµιεύονται στον ετήσιο πίνακα αποτελεσµάτων για τις κρατικές ενισχύσεις, αλλά αυτό καλύπτει µόνο τις επίσηµες κοινοποιήσεις και τα χρήµατα που εκταµιεύονται βάσει του κανονισµού απαλλαγής κατά κατηγορίες για τη γεωργία (ABER). Αγνοεί τις εθνικές ενισχύσεις κρίσεων που έχουν εγκριθεί βάσει του ενιαίου κανονισµού ΚΟΑ καθώς και τις de minimis. Επιπλέον, υπάρχει ένα ερωτηµατικό σχετικά µε τα πραγµατικά στοιχεία που αναφέρονται, καθώς η ενίσχυση στο πλαίσιο του Covid TF για τον στόχο Γεωργία, ∆ασοκοµία και Περιοχές δεν εµφανίζεται ξεχωριστά, εποµένως δεν είναι σαφές για µένα αν περιλαµβάνεται ή όχι. Η Επιτροπή δηµοσιεύει τακτικά έκθεση σχετικά µε τη χρήση της βοήθειας για κρίση στο πλαίσιο του ενιαίου κανονισµού ΚΟΑ, αλλά αυτή καλύπτει µόνο δαπάνες από τον προϋπολογισµό της ΕΕ και δεν περιλαµβάνει συµπληρωµατική εθνική βοήθεια. Μολονότι τα κράτη µέλη καλούνται να υποβάλουν έκθεση σχετικά µε τις ενισχύσεις ήσσονος σηµασίας στην Επιτροπή, δεν φαίνεται να υπάρχει τρόπος να εντοπιστούν και να εντοπιστούν τα ποσά που παρέχονται στο πλαίσιο αυτού του καναλιού.

Ωστόσο, η εκτίµησή µου σε αυτήν την ανάρτηση είναι ότι οι εθνικές κρατικές ενισχύσεις ανήλθαν σε πρόσθετη µεταφορά άνω των 9 δισ. ευρώ στους αγρότες (8,6 δισ. ευρώ σε κοινοποιηµένες κρατικές ενισχύσεις συν ενισχύσεις βάσει του ABER, συν επιπλέον 0,57 δισ. ευρώ σε συµπληρωµατικές εθνικές ενισχύσεις για το γεωργικό αποθεµατικό) το 2022. Αυτό συγκρίνεται µε τα συνολικά έσοδα της ΚΑΠ από τα κράτη µέλη το 2022 στο πλαίσιο τόσο του ΕΓΤΕ όσο και του ΕΓΤΑΑ ύψους 54 δισ. ευρώ. Αυτές οι εθνικές ενισχύσεις αποτελούν σε µεγάλο βαθµό µια αόρατη πρόσθετη µεταφορά στους γεωργούς της ΕΕ.

Η γεωργία θα συνεχίσει να πλήττεται από δυσµενείς κραδασµούς. Σε αυτό το πλαίσιο, το αποθεµατικό γεωργικής κρίσης, που ισχύει από την εισαγωγή της τελευταίας ΚΑΠ την 1η Ιανουαρίου 2023, µε ετήσια χορήγηση τουλάχιστον 450 εκατ. ευρώ, θεσπίστηκε για τη χρηµατοδότηση έκτακτων µέτρων. Ωστόσο, δεν είναι σε θέση να αντιµετωπίσει επαρκώς την κλίµακα των κρίσεων, και ως εκ τούτου η Επιτροπή έχει καταφύγει στο να επιτρέψει πρόσθετες εθνικές κρατικές ενισχύσεις. Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να δεσµευτεί να ετοιµάζει µια ενιαία κεντρική ετήσια έκθεση που θα επιτρέπει την εύκολη παρακολούθηση όλων των εθνικών κρατικών ενισχύσεων στη γεωργία. Αυτό θα µπορούσε να βασιστεί στον πίνακα αποτελεσµάτων της Γ∆ Ανταγωνισµού, αλλά θα πρέπει να επεκταθεί ώστε να συµπεριλάβει επίσης τους άλλους διαύλους.