Αγρότες να ευδοκιμούν ψάχνει τώρα η ΕΕ, εκ βάθρων αλλαγές στο πνεύμα ΚΑΠ, τέλος περιορισμών εισροών
Σκληρό με το εμπόριο, αλλά πιο χαλαρό με την Κοινή Αγροτική Πολιτική, φαίνεται να είναι από μια πρώτη γρήγορη περίληψη το νέο πενταετές σχεδίο της ΕΕ για τη γεωργία και τα τρόφιμα. Τι υπάρχει λοιπόν στο μενού για την πολιτική αγροδιατροφής κατά την προσεχή 5ετία; Μία πρώτη ανάλυση του πνεύματος του εγγράφου έρχεται από την πολυμερής δεξαμενή σκέψης της ΕΕ, «ARC 2020» (150 δίκτυα-φορείς σε 22 κράτη-μέλη).
Το νέο όραμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον αγροδιατροφικό τομέα είναι διαθέσιμο εδώ
Ξεκινώντας και τονίζοντας τη σημασία της γεωργίας και των τροφίμων ως «στρατηγικού τομέα» για την ΕΕ, το σχέδιο εγγράφου προσανατολίζεται σε τέσσερις θεμελιώδεις εμβληματικές δράσεις. Αυτά περιλαμβάνουν την εστίαση στη δημιουργία ενός τομέα αγροδιατροφής που είναι:
- «Ελκυστικός και προβλέψιμος» με εισοδήματα που επιτρέπουν στους αγρότες να ευδοκιμήσουν.
- «ανταγωνιστικός και ανθεκτικός» απέναντι στον αυξανόμενο παγκόσμιο ανταγωνισμό και τους κραδασμούς.
- «Μελλοντική προστασία» και λειτουργία εντός πλανητικών ορίων.
- «Εκτιμά το φαγητό, τις δίκαιες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης», καθώς και «ζωντανές και καλά συνδεδεμένες αγροτικές και παράκτιες περιοχές».
Ξεφυλλίστε σε υψηλή ανάλυση το τεύχος 1005 της Agrenda
Στην ανάλυση πολιτικής, του ARC 2020, βάσει του διαρρέοντος εγγράφου, επικεντρώνεται στα εξής:
ΚΑΠ: Περισσότερο καρότο, λιγότερο μαστίγιο
Στην Κοινή Αγροτική Πολιτική της ΕΕ, δύο βασικά πράγματα ξεχωρίζουν.
Το πρώτο είναι ότι οι άμεσες πληρωμές θα συνεχίσουν να επιβιώνουν, αλλά αυτά τα χρήματα θα «κατευθυνθούν περισσότερο στους αγρότες που συμβάλλουν ενεργά στην επισιτιστική ασφάλεια [και] στην οικονομική βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων». Αυτό περιλαμβάνει ενισχυμένη χρήση μέτρων όπως η φθίνουσα πορεία και ο περιορισμός – φανταχτεροί τρόποι για να πούμε ότι οι πληρωμές θα σταθμίζονται περισσότερο υπέρ «αυτών που τις χρειάζονται περισσότερο», με ανώτατο όριο στην κορυφαία πληρωμή. Σημειώνει ότι όλες οι εκμεταλλεύσεις θα πρέπει να μπορούν να επωφελούνται από πληρωμές για υπηρεσίες οικοσυστήματος.
Το δεύτερο είναι ότι η Επιτροπή επιδιώκει να καταστήσει αυτή την επόμενη ΚΑΠ πολύ πιο λιτή, αλλά όχι απαραίτητα πιο πράσινη. Αυτό περιλαμβάνει απλοποιημένα εργαλεία εισοδηματικής στήριξης για να βοηθηθούν οι μικρομεσαίοι αγρότες χωρίς υπερβολική γραφειοκρατία.
Το Όραμα ορίζει ότι η ευελιξία θα «επεκταθεί στους αγρότες» δίνοντάς τους «περαιτέρω εξουσία στο σχεδιασμό γεωργικών πρακτικών πιο προσαρμοσμένων στις εκμεταλλεύσεις και στο πλαίσιο τους». Εν τω μεταξύ, το τρέχον σύστημα όρων θα απλουστευθεί και η Επιτροπή θα προσανατολίσει τη μελλοντική ΚΑΠ μακριά από τους όρους στα κίνητρα, ήτοι περισσότερο καρότο, λιγότερο μαστίγιο.
Σύμφωνα με τις προτάσεις του Στρατηγικού Διαλόγου για τα Τρόφιμα, η Επιτροπή θα δεσμευτεί επίσης για ένα «εθελοντικό σύστημα συγκριτικής αξιολόγησης για την αξιολόγηση της βιωσιμότητας στο αγρόκτημα», το οποίο λέει ότι θα επιτρέψει την απλούστευση και τη συγκριτική αξιολόγηση να συμβαδίζουν «χεράκι χέρι». Αυτό περιλαμβάνει μια «πυξίδα αειφορίας» που λειτουργεί ως «μία στάση» που μειώνει τον διοικητικό φόρτο για τους αγρότες, επιτρέποντάς τους να παρακολουθούν και να καταγράφουν δεδομένα βιωσιμότητας «μόνο μία φορά». Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη συγκριτική αξιολόγηση των επιδόσεων βιωσιμότητας και την επίδειξη της παροχής τους σε υπηρεσίες οικοσυστήματος.
Είναι η απλοποίηση, ανόητε
Σύμφωνα με την εστίαση της Επιτροπής στην απλούστευση, ο οδικός χάρτης υπόσχεται μια «άνευ προηγουμένου προσπάθεια απλούστευσης» στη γεωργία, προσθέτοντας ότι «πολλές παρεκκλίσεις» από τις υποχρεώσεις «αποδεικνύουν ότι οι προσεγγίσεις ενός μεγέθους δεν είναι το καταλληλότερο εργαλείο για έναν τόσο διαφοροποιημένο τομέα».
Το δεύτερο τρίμηνο του 2025, η Επιτροπή θα υποβάλει μια ολοκληρωμένη δέσμη απλούστευσης του τρέχοντος γεωργικού νομοθετικού πλαισίου. Αυτό θα προσφέρει απλούστευση και εξορθολογισμό των απαιτήσεων στο αγρόκτημα, καθώς και «βελτιωμένο και απλουστευμένο σχεδιασμό και πρόσβαση στα χρηματοδοτικά μέσα που διατίθενται βάσει του τρέχοντος [προϋπολογισμού της ΕΕ]». Αυτό περιλαμβάνει την προσφορά μεγαλύτερης ευελιξίας στα κράτη μέλη για τη διαχείριση των στρατηγικών σχεδίων.
Αυτό το σχέδιο απλούστευσης περιλαμβάνει, αλλά εκτείνεται ευρύτερα από την ΚΑΠ, εστιάζοντας σε όλα τα στοιχεία που «θα βοηθήσουν τους αγρότες και τις επιχειρήσεις τροφίμων να γίνουν πιο ανταγωνιστικές και ανθεκτικές».
Σκληρή στάση στο εμπόριο
Το προσχέδιο του Οράματος υιοθετεί μια σκληρή στάση για το εμπόριο, κάτι που είναι πιθανό να προκαλέσει ανησυχία λαμβάνοντας υπόψη το τρέχον γεωπολιτικό πλαίσιο. Τονίζει την ανάγκη για «πιο δίκαιους παγκόσμιους ισότιμους όρους ανταγωνισμού». Εδώ, το όραμα προβλέπει μια διττή προσέγγιση. αφενός, μια πιο δυναμική στάση για την «προώθηση και στρατηγική υπεράσπιση των εξαγωγών προϊόντων της ΕΕ» αφενός, σε συνδυασμό με μια «αυξημένη ευθυγράμμιση των προτύπων παραγωγής που εφαρμόζονται στα εισαγόμενα προϊόντα», ιδίως τα φυτοφάρμακα και την καλή διαβίωση των ζώων.
Για την καλή διαβίωση των ζώων, ο οδικός χάρτης υποστηρίζει ότι οι μελλοντικές νομοθετικές προτάσεις θα πρέπει να εφαρμόζουν τα ίδια πρότυπα για προϊόντα που παράγονται στην ΕΕ και για προϊόντα που εισάγονται από τρίτες χώρες, προσθέτοντας ότι μια νέα στοχευμένη αναθεώρηση της νομοθεσίας για την καλή διαβίωση των ζώων θα είναι μια ευκαιρία να εφαρμοστεί με τρόπο που να συμμορφώνεται με τους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου.
Όσον αφορά τα φυτοφάρμακα, αυτό περιλαμβάνει τη διασφάλιση ότι «τα πιο επικίνδυνα φυτοφάρμακα που απαγορεύονται στην ΕΕ για υγειονομικούς και περιβαλλοντικούς λόγους δεν επιτρέπονται στην ΕΕ μέσω εισαγόμενων προϊόντων».
Προσθέτει επίσης μια πρόταση σχετικά με τη σήμανση προέλευσης που θα συμβάλει στην ενίσχυση της, καθώς και στην εντατικοποίηση της πολιτικής προώθησης.
Αν και το πνεύμα είναι αξιέπαινο και θα γίνει ευπρόσδεκτο τόσο από τους αγρότες όσο και από τους οικολόγους, η προειδοποίηση, φυσικά, είναι ότι λέει ότι όλα αυτά πρέπει να γίνονται «σύμφωνα με τους διεθνείς κανόνες». Μια άλλη προειδοποίηση είναι ότι τονίζει ότι η ανθεκτικότητα της ΕΕ «εξαρτάται από την ικανότητά της να διαφοροποιεί τις εμπορικές της σχέσεις, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες εξαγωγών για τον κλάδο και μειώνοντας τις κρίσιμες εξαρτήσεις», π.χ. βασικές εισροές όπως τα λιπάσματα.
Συζητήσεις για τα χρήματα
Μόλις ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις για τον νέο προϋπολογισμό της ΕΕ, το Όραμα δίνει μεγάλη έμφαση στα χρήματα, τόσο στις τσέπες των αγροτών όσο και στην ενίσχυση της θέσης τους στην τροφική αλυσίδα. Για να γίνει αυτό, η ΕΕ πρέπει «να αντλήσει από όλες τις πηγές εισοδήματος», αναφέρει, προσθέτοντας ότι αυτό περιλαμβάνει έσοδα από την αγορά, δημόσια στήριξη, διαφοροποιημένες και νέες συμπληρωματικές πηγές εισοδήματος.
Ο οδικός χάρτης λέει ότι «θα μεγιστοποιήσει τις δημόσιες επενδύσεις και τη μόχλευση και για απομάκρυνση του κινδύνου του ιδιωτικού κεφαλαίου», υποσχόμενος να συνεργαστεί στενά με «θεσμικούς επενδυτές», όπως η ΕΤΕπ καθώς και τον τραπεζικό τομέα.
Εν τω μεταξύ, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε «καινοτόμα εργαλεία χρηματοδότησης», συμπεριλαμβανομένης της μικτής δημόσιας ιδιωτικής χρηματοδότησης για τη φύση. «Εκτός από τη δημόσια στήριξη, [αυτό μπορεί] να ανταμείψει τους αγρότες που διατηρούν ή μεταβαίνουν σε θετικές πρακτικές στη φύση και να τους φέρει σε επαφή με εταιρείες και επενδυτές με επιχειρηματικό ενδιαφέρον για τέτοιες πρακτικές», αναφέρει. Αυτό περιλαμβάνει την παραγωγή άνθρακα καθώς και την ανάπτυξη πιστώσεων για τη φύση, που και οι δύο προορίζονται ως δυνατότητες για πρόσθετο εισόδημα.
Δίνει επίσης μεγάλη έμφαση στην παραγωγή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, όπως ηλιακούς συλλέκτες, ανεμόμυλους και παραγωγή βιοαερίου, ως μια λεωφόρο που λέει ότι «ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια», ενώ προσφέρει πρόσθετο εισόδημα και μειώσεις εκπομπών.
Υπάρχουν επίσης προτάσεις για το πώς να εξασφαλίσουν οι αγρότες μια καλύτερη προσφορά από την αγορά. «Πρακτικές όπου οι αγρότες αναγκάζονται συστηματικά να πωλούν κάτω από το κόστος δεν θα γίνουν ανεκτές», αναφέρει. Αυτή η αρχή θα κατοχυρωθεί στη συνεχιζόμενη αναθεώρηση του κανονισμού για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και την κοινή οργάνωση αγοράς, αλλά υπόσχεται επίσης «περαιτέρω πρωτοβουλίες», χωρίς να δίνει πολύ περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το ποιες θα μπορούσαν να είναι αυτές.
Εν τω μεταξύ, το σχέδιο προτείνει τη δημιουργία ενός νέου Παρατηρητηρίου Αγροδιατροφικής Αλυσίδας για τη δημιουργία μεγαλύτερης διαφάνειας σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται και μοιράζονται το κόστος και τα περιθώρια στην τροφική αλυσίδα, σε προσπάθειες να τονωθεί η εμπιστοσύνη και η δικαιοσύνη. Αυτό έχει επίσης σχεδιαστεί για να βοηθήσει με τις επιπτώσεις του πρόσφατου πληθωρισμού.
Ενίσχυση μικρών αλυσίδων εφοδιασμού
Παρά την εστίαση στο να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να επιστρέψουν στις «ρίζες» τους και να αποκαταστήσουν τη σύνδεση μεταξύ των τροφίμων, της επικράτειας, της εποχικότητας και των τοπικών παραδόσεων, το Όραμα είναι πιο λεπτό από την πλευρά των καταναλωτών της τροφικής αλυσίδας.
Ωστόσο, έθεσε έναν στόχο να ενισχύσει τις μικρές αλυσίδες εφοδιασμού. Αυτό περιλαμβάνει νομική πρόταση για την ενίσχυση του ρόλου των δημοσίων συμβάσεων. Για αυτό, ορίζει ότι η χαμηλότερη τιμή «δεν θα πρέπει πλέον να είναι το μόνο κριτήριο για την ανάθεση προσφορών κατά την προμήθεια τροφίμων». Προβάλλει επίσης μια αναθεώρηση του προγράμματος της ΕΕ για τα σχολεία.
Ανανέωση γενεών
Υπάρχει επίσης μια σειρά από νέες, λαμπερές προτάσεις πολιτικής που περιγράφονται στο Όραμα, συμπεριλαμβανομένης μιας νέας στρατηγικής ανανέωσης γενεών, που θα παραδοθεί το 2025. Αυτό θα παρέχει συστάσεις για την απάντηση πολιτικής και τα μέτρα που απαιτούνται τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο.
Σημειώνοντας ότι η διαθεσιμότητα της γης είναι ένα βασικό πρόβλημα, προτείνει επίσης ένα νέο παρατηρητήριο της ΕΕ για γεωργική γη για να συμβάλει στη βελτίωση της διαφάνειας και της συνεργασίας για τη μετάβαση της γης και τη μεταβίβαση δικαιωμάτων χρήσης γης, τις τάσεις των τιμών και τη συμπεριφορά της αγοράς.
Ταχείες εγκρίσεις φυτοπροστασίας
Ο οδικός χάρτης καθορίζει επίσης έναν νέο δρόμο για την ταχεία έγκριση και πρόσβαση στα βιοπαρασιτοκτόνα, υποσχόμενος μια νέα πρόταση το 2025. Από την άλλη πλευρά, φαίνεται ότι οι απαγορεύσεις φυτοφαρμάκων θα γίνουν πιο δύσκολες, καθώς ορίζει ότι καμία χημική ουσία δεν θα απαγορευθεί εάν εναλλακτικές λύσεις «δεν είναι διαθέσιμες σε εύλογο χρονικό διάστημα και με λογικό κόστος», εκτός από τις περιπτώσεις όπου η ανθρώπινη υγεία ή βασικοί αγροτικοί βιότοποι κινδυνεύουν.
Ο οδικός χάρτης υπόσχεται επίσης ένα νέο «μακροπρόθεσμο όραμα» για τον κτηνοτροφικό τομέα και μια «ροή εργασιών για την κτηνοτροφία», που υποστηρίζει ότι αποτελεί ουσιαστικό μέρος της γεωργίας, της ανταγωνιστικότητας και της συνοχής της ΕΕ. Ένα νέο σχέδιο πρωτεΐνης είναι επίσης στα σκαριά.
Αγροτική ανθεκτικότητα
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, το σχέδιο πολιτικής υπόσχεται ένα ενημερωμένο σχέδιο αγροτικής δράσης της ΕΕ, καθώς και μια «αρχή προστασίας της υπαίθρου» που περιλαμβάνει εδαφικές αξιολογήσεις, σε προσπάθειες να αναζωογονηθούν οι συνδέσεις μεταξύ τροφίμων και εδάφους και να αναζωογονηθούν οι αγροτικές περιοχές.
Προσθέτει ότι απαιτείται στενότερος συντονισμός των μέσων χρηματοδότησης, ιδίως μεταξύ της Συνοχής και της ΚΑΠ, για να «βελτιωθεί περαιτέρω η αποτελεσματική στήριξη και ο απτός αντίκτυπος στις αγροτικές περιοχές». Αυτό είναι πιθανό να προκαλέσει ανησυχία στις φήμες ότι η Επιτροπή επιδιώκει τη συγχώνευση των δύο γραμμών του προϋπολογισμού – κάτι που δεν έγινε δεκτό στην αγροτική κοινότητα. Εν τω μεταξύ, τα εργαλεία συμμετοχικής ανάπτυξης, όπως το LEADER και η τοπική ανάπτυξη υπό την ηγεσία της κοινότητας και άλλες μορφές συνεργασίας, όπως τα Έξυπνα Χωριά, θα «ενισχύονται περαιτέρω».
