Κομμάτι της λασιθιώτικης γης με μέσο υψόμετρο 850, στις δυτικές – βορειοδυτικές πλαγιές του ορεινού όγκου της Δίκτης, το ξακουστό Οροπέδιο Λασιθίου αποτελεί τη μεγαλύτερη και πλέον εύφορη πεδινή έκταση της μεγαλονήσου.
Μηλιές, καρυδιές, αχλαδιές, κερασιές, αμυγδαλιές και δαμασκηνιές καλλιεργούνται στο Oροπέδιο Λασιθίου, όπου παράγονται εξαιρετικής ποιότητας γεωργικά προϊόντα (πατάτα Λασιθίου, κηπευτικά, όσπρια, σιτηρά) και βόσκουν χιλιάδες αιγοπρόβατα.
Το εδαφικό ανάγλυφο της περιοχής συντίθεται από μια μεγάλη πεδινή καλλιεργήσιμη έκταση, δεκάδες κορυφές τριγύρω (το υψόμετρό τους κυμαίνεται από 1.163 έως 2.148, στο Σπαθί Μαδάρας, την ψηλότερη κορυφή της Δίκτης), μικρές εύφορες κοιλάδες και ορεινές διαβάσεις.
Το Οροπέδιο Λασιθίου στο διάβα των αιώνων
Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας στο Οροπέδιο Λασιθίου ανάγονται στους Nεολιθικούς Xρόνους.
Επί Ενετοκρατίας, το 16ο αιώνα, η περιοχή του Οροπεδίου κατοικήθηκε αρχικά από βενετσιάνους αποίκους (προέρχονταν κυρίως από το Ναύπλιο και τη Μονεμβασιά) και εν συνεχεία από ντόπιους καλλιεργητές, που ήταν υποχρεωμένοι να παραδίδουν τη μισή σοδειά τους στις ενετικές Αρχές.
Το Οροπέδιο υπήρξε κέντρο και κρησφύγετο επαναστατών επί Tουρκοκρατίας, η οποία άρχισε το έτος 1649.
Οι οικισμοί του Οροπεδίου
Τα σημαντικότερα χωριά του Οροπεδίου είναι το Τζερμιάδο (έδρα του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου), ο Άγιος Γεώργιος (ο δεύτερος μεγαλύτερος οικισμός του Δήμου) και το Ψυχρό (συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη τουριστική κίνηση του Οροπεδίου λόγω του ονομαστού Δικταίου Άντρου).
Ψυχρό
Στους υπόλοιπους οικισμούς συγκαταλέγονται ο Αβρακόντες, ο Άγιος Κωνσταντίνος, ο Άγιος Χαράλαμπος, το Καμινάκι, το Κάτω Μετόχι, η Κουδουμαλιά, το Λαγού, ο Μαγουλάς, το Μαρμακέτο (σε αυτό υπάγεται διοικητικώς και το Φαρσάρο), το Μέσα Λασιθάκι, το Mέσα Λασίθι, το Πινακιανό και η Πλάτη.
Το Δικταίο Άντρο
Στην κορυφή της λίστας των αξιοθεάτων του Οροπεδίου Λασιθίου βρίσκεται, ασφαλώς, το σπήλαιο του Ψυχρού, σε απόσταση 1 χλμ ΝΔ από το ομώνυμο χωριό (υψόμετρο 1.025).
Το σπήλαιο του Ψυχρού ταυτίστηκε με το περίφημο Δικταίο Άντρο, στο οποίο, σύμφωνα με τη μυθική παράδοση, κατέφυγε η Ρέα για να γεννήσει τον Δία, ο οποίος ανατράφηκε από την αίγα Aμάλθεια, υπό την προστασία και την επίβλεψη των ποιμένων Kουρητών.
Σύμφωνα με άλλη παράδοση, το Δικταίο Άντρο ήταν ο τόπος όπου ο Δίας έφερε την Ευρώπη και ενώθηκε μαζί της, αφού την απήγαγε από τη Φοινίκη.
Εξάλλου, παραδίδεται ότι στο Δικταίο Άντρο αφενός μεν αποκοιμήθηκε επί δεκάδες χρόνια και είχε οράματα ο περίφημος μάντης Επιμενίδης, αφετέρου δε κατοικούσαν οι Άρπυιες, τερατώδη αρπακτικά πτηνά με γυναικεία πρόσωπα και αγγελιαφόροι του θανάτου, που προκαλούσαν το κακό.
Πάντως, η ταύτιση του σπηλαίου του Ψυχρού με το Δικταίο Άντρο αμφισβητείται σήμερα από αρκετούς μελετητές.
Το βέβαιο είναι ότι το σπήλαιο του Ψυχρού με τους τεράστιους σταλαγμιτικούς και σταλακτιτικούς σχηματισμούς υπήρξε ιδιαίτερα σημαντικός λατρευτικός χώρος της μινωικής Κρήτης, τόπος αδιάκοπης λατρείας από τους Πρωτομινωινούς Χρόνους (3η χιλιετία π.Χ.) έως την Αρχαϊκή Περίοδο (7ος-6ος αιώνας π.Χ.).
Το σπήλαιο εξακολούθησε να έχει επισκέπτες και κατά τους Pωμαϊκούς Xρόνους.
Στο σπήλαιο κατέφθαναν πιστοί ακόμη και από πολύ μακρινά μέρη, για να τιμήσουν τη θεότητα και να φέρουν αναθήματα (ειδώλια, εργαλεία, διπλούς πελέκεις, όπλα, σφραγιδόλιθους, κοσμήματα κ.λπ.), πολλά από τα οποία εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στο χώρο του σπηλαίου έφεραν μεταξύ άλλων στο φως αρχιτεκτονικά ευρήματα, νεολιθικά όστρακα, πρωτομινωικές ταφές, επιγραφές με Γραμμική Α γραφή.
Τα λοιπά αξιοθέατα του Οροπεδίου
Στην περιοχή του Τζερμιάδου, το ενδιαφέρον των επισκεπτών προσελκύουν η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού (σε ύψωμα πάνω από το χωριό) και το εκκλησάκι της Αγίας Αριάδνης, στη θέση «Καρφί».
Αξίζει να σημειωθεί ότι κοντά στο Τζερμιάδο έχουν εντοπιστεί νεολιθικοί τάφοι (θέσεις «Σκαφίδια» και «Kάστελος») και ερείπια μινωικών κατοικιών.
Στην ευρύτερη περιοχή του Αβρακόντε βρίσκονται το σπήλαιο Περιστεράς και το μικρό οροπέδιο Λιμνάκαρο.
Πλησίον του οικισμού του Αγίου Κωνσταντίνου βρίσκεται η μονή της Παναγίας της Κρουσταλλένιας, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Η μονή, που ιδρύθηκε το 16ο αιώνα, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις επαναστάσεις του 19ου αιώνα, υπέστη δε καταστροφές το 1823 και κατά τη διάρκεια της επανάστασης των ετών 1866-1869.
Κοντά στον Άγιο Χαράλαμπο βρίσκεται ταφικό σπήλαιο Πρωτομινωικών και Μεσομινωικών Χρόνων, στο οποίο βρέθηκαν εκατοντάδες ακέραια κρανία.
Στη θέση «Αρμί», κοντά στο Μέσα Λασίθι, έχουν εντοπιστεί ερείπια οικισμών Γεωμετρικών και Ρωμαϊκών Χρόνων.
Πλησίον του Πινακιανού είναι χτισμένη η μονή της Βιδιανής, αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή.
Η μονή ιδρύθηκε στο β’ μισό του 19ου αιώνα και πυρπολήθηκε από τους Τούρκους το 1867.
Κοντά στον οικισμό Φαρσάρο βρίσκεται το σπήλαιο της Τράπεζας (Κρόνιον), με σταλακτίτες, σταλαγμίτες και λείψανα Nεολιθικής Eποχής.
Στο ανατολικό άκρο του Οροπεδίου Λασιθίου, κοντά στο Μέσα Λασιθάκι, βρίσκεται το επιβλητικό φαράγγι του Χαυγά, στα πολυάριθμα σπήλαια του οποίου βρήκαν καταφύγιο αντάρτες και Σύμμαχοι κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Στη θέση «Αυχήν Αμπέλου» («Σελί Αμπέλου»), στη βόρεια είσοδο του Οροπεδίου Λασιθίου, οι σωζόμενοι αλευρόμυλοι αποτελούν πόλο έλξης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η άρδευση των καλλιεργειών του Οροπεδίου Λασιθίου γινόταν παλαιότερα από χιλιάδες ανεμόμυλους, που αντλούσαν το νερό από πηγάδια και προσέδιδαν στο όλο τοπίο μια πραγματικά μοναδική φυσιογνωμία.
*Οι φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στο παρόν άρθρο, προέρχονται από το διαδικτυακό τόπο του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου (lasithi.gov.gr).
Πηγή: in.gr
