Το είδος Zelkova abelicea, γνωστό ως «αμπελιτσιά», είναι το μοναδικό ενδημικό είδος δέντρου στο νησί της Κρήτης, δηλαδή δε φύεται πουθενά αλλού στον κόσμο. Απαντάται σε όλους τους ορεινούς όγκους, κυρίως όμως στα Λευκά Όρη, αν και σε πολύ κατακερματισμένους πληθυσμούς. Η αμπελιτσιά περιλαμβάνεται στους εθνικούς και διεθνείς καταλόγους απειλουμένων ειδών.
Στα πλαίσια διεθνούς προγράμματος για την καταγραφή και διατήρηση των έξι ειδών Zelkova σε όλο τον κόσμο, υλοποιούνται δράσεις διατήρησης για την αμπελιτσιά στην Κρήτη. Οι δράσεις ξεκίνησαν το 2014 με την προοπτική να ολοκληρωθούν σε τρία έτη (τέλος 2016) και με υπεύθυνο υλοποίησης το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ) σε συνεργασία με τις κατά τόπους Δ/νσεις Δασών της Κρήτης. Φορέας χρηματοδότησης είναι το Πανεπιστήμιο του Fribourg Ελβετίας (Τμήμα Βιολογίας και Βοτανικός Κήπος). Στην επιστημονική ομάδα παρακολούθησης συμμετέχουν επιστήμονες του ΜΑΙΧ, των Δ/νσεων Δασών Κρήτης, του Εθνικού Καποδιστριακού Παν/μιου Αθηνών, του Πανεπιστημίου του Fribourg Ελβετίας, του Botanic Gardens Conservation International (BGCI) και του National Research Council (CNR)-Institute of Plant Genetics, Palermo Ιταλίας.
Μεταξύ των κύριων δράσεων του έργου, είναι:
1) η ‘εντός τόπου’ (in situ) διατήρηση με περιφράξεις επιλεγμένων μικρών εκτάσεων στους φυσικούς πληθυσμούς και παρακολούθησή τους
2) η ‘εκτός τόπου’ (ex situ) διατήρηση με τη συλλογή αγενούς και εγγενούς πολλαπλασιαστικού υλικού (παραφυάδων και σπόρων) από φυσικούς πληθυσμούς στην Κρήτη, φύλαξη σπόρων στην Τράπεζα Σπόρων του ΜΑΙΧ για διατήρηση και μελέτες φύτρωσης, και αναπαραγωγή του είδους για μετέπειτα καλλιέργεια σε φυτώρια και φύτευση σε επιλεγμένες εκτάσεις κοντά σε φυσικούς πληθυσμούς.
3) Δράσεις ευαισθητοποίησης – ενημέρωσης
Την Τρίτη 3 Νοεμβρίου 2015, 10 π.μ.-1 μ.μ., η Επιστημονική Επιτροπή θα πραγματοποιήσει την ετήσια συνάντησή της στο χώρο του ΜΑΙΧ για να συζητήσει την πρόοδο του έργου και τις μελέτες που έχουν γίνει, καθώς και για ένα αντίστοιχο έργο που υλοποιείται για το ενδημικό είδος Zelkova της Σικελίας. Τις επόμενες τρεις ημέρες έως και την Παρασκευή 6 Νοεμβρίου, η Επιτροπή θα επισκεφθεί περιφραγμένες εκτάσεις με αμπελιτσιές σε φυσικούς πληθυσμούς στα Λευκά Όρη σε συνεργασία με τη Δ/νση Δασών Χανίων, στο Κέδρο σε συνεργασία με τη Δ/νση Δασών Ρεθύμνου και στη Νότια Δίκτη σε συνεργασία με τη Δ/νση Δασών Ηρακλείου.
