Στο ξέφωτο της δασικής θέσης «Κατή» υπάρχει η πηγή με γάργαρο και παγωμένο νερό, γνωστή ως «Βρύση του Κατή» και βέβαια η ομώνυμη «Λίμνη του Κατή». Η ορεινή – και όχι φυσική - λίμνη δεν είναι ιδιαιτέρως γνωστή και αποτελεί μια από τις μικρές εκπλήξεις που περιμένει τους περιηγητές του Κάτω Ολύμπου
Η δασική θέση Κατή είναι ένα μικρό οροπέδιο Νοτιοδυτικά (ΝΔ) της Άνω Σκοτίνας, του Παλαιού Παντελεήμονα και Δυτικά των Παλαιών Πόρων (Πούρλιας). Είναι ακριβώς στα όρια των συστάδων α & β του τμήματος 24 όπως προκύπτει από τη Διαχειριστική Διαίρεση του Δημόσιου Δασικού Συμπλέγματος Σκοτίνας - Παντελεήμονα
Η περιοχή είναι γνωστή ως "διεθνές" διότι συναντιούνται τα σύνορα των χωριών Σκοτίνας, Καλλιπεύκης, Κρανιάς, Παντελεήμονα, Πούρλιας, Αιγάνης. Ο δασικός δρόμος οδηγεί στο «Τρίστρατο» καθώς από εκεί μπορούμε να κατευθυνθούμε προς την Καλλιπεύκη ή την Κρανία που βρίσκονται στην Π.Ε. Λάρισας
Η θέση πήρε το όνομα της από την ομώνυμη βρύση του «Κατή». Το δε όνομα της, σημαίνει Τούρκος δικαστής (κατής). Σύμφωνα με την παράδοση καταπώς λένε, κάποιος Τούρκος δικαστής που δίκαζε τις υποθέσεις των κατοίκων των χωριών αυτών κάθισε να ξαποστάσει στην βρύση. Εκεί πέρα πέθανε πίνοντας από το παγωμένο νερό της βρύσης. Από κει και η ονομασία «Κατή». Σ΄ αυτή τη θέση βρίσκεται εδώ και τριάντα χρόνια η ορεινή τεχνική λίμνη «Η λίμνη του Κατή». Μια λίμνη άγνωστη για τους περισσότερους, μιας και δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 90 (1997) μετά την ανύψωση αναχώματος, κατασκευή φράγματος από απλό σκυρόδεμα και εκχωμάτωση. Αποτελεί έναν ιδιαίτερο προορισμό για εκείνον τον επισκέπτη, που θέλγεται από την ομορφιά της φύσης
Η περιοχή στην οποία βρίσκετε η λίμνη περιλαμβάνει εκτεταμένό κλειστό δάσος με μεγάλη αισθητική και οικολογική αξία. Η βλάστηση που απατάται στο δάσος είναι μίξη οξιά (80%) με ελάτη (20%) κατ’ άτομο. Η Διαχειριστική μορφή των συστάδων είναι ακανόνιστη υποκηπευτή με κλιμακωτή διάρθρωση της κομοστέγης. Επίσης απαντάται το σύνολο των κλάσεων διαμέτρου και ηλικίας (από 40 έως 150 έτη) των κυρίαρχων ειδών. Η μορφή της βλάστησης ποικίλει με ακανόνιστες υποκηπευτές, με έντονη την αναγέννηση της Οξυάς σε όλο το εύρος των συστάδων. Ο υπόροφος βλάστησης βρίθει ειδών θάμνων και παρεδαφιαίας αυτοφυούς βλάστησης. Στην περιοχή ασκείται δημόσια οικονομική διαχείριση με σκοπό την παραγωγή τεχνικής ξυλείας. Όσο αφορά το μητρικό πέτρωμα είναι αργιλικό & μαρμαρυγιακός σχιστόλιθος ενώ το έδαφος είναι όξινο, μέσης κοκκομετρικής σύστασης, προερχόμενο από σχιστόλιθους, ποικίλει κατά θέση μετρίως βαθειά έως βαθειά.
Η λίμνη είναι μία τεχνική αβαθής λίμνη (h 4.5 μ.) με ελεύθερη επιφάνεια που φτάνει τα 9,5 στρέμματα περίπου, σπάνια όμως βρίσκετε σε πλήρωση. Από την άκρη της λίμνης περνά ο δασικός δρόμος, με κατεύθυνση νότια προς την Καλλιπεύκη (που απέχει 12 χλµ. ). Στα 500 μ. από τεχνητή λίμνη, υπάρχει η ομώνυμη «Βρύση του Κατή» ( Υψόμετρο: 1368 μ. Γεωγρ. Μήκος: 22.509365, Γεωγρ. Πλάτος: 39.960661 ). Η βρύση εξυπηρετεί κυρίως ανάγκες υλοτόμων, αλλά ενίοτε και των διερχομένων ή επισκεπτών της
Στις μέρες μας μπορεί η περιοχή «Κατή» να αποτελεί μια δασική θέση με τις ομώνυμές, βρύση και λίμνη, όμως στον λεπτομερή χάρτη του 1884 «Πίναξ της Μεσημβρινής Ηπείρου και της Θεσσαλίας» που εκπονήθηκε από τον Μιχαήλ Θ. Χρυσοχόου (Ζιτσαίου), απεικονίζετε σε αυτήν την θέση ένας μικρός οικισμός με την ονομασία «Κατί
Το πανηγύρι στου Κατή Όπως μας πληροφορεί το βιβλίο του Β. Τσιώλη, την εποχή της τουρκοκρατίας σε αυτήν την περιοχή γινόταν δύο και τρείς φορές κατά την διάρκεια του καλοκαιριού μεγάλες εμποροπανηγύρεις και ζωοπανηγύρεις. Οι κάτοικοι των γύρω χωριών έφερνα αυτά που ήθελαν να πουλήσουν και τα εμπορευότουσαν ή τα αντάλλασαν, επίσης γινόντουσαν και αγώνες αλλά και συνοικέσια. Με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι ανάπτυσσαν στενότερους δεσμούς και σχέσεις μεταξύ τους. Το πανηγύρι στου Κατή γέμιζε τις ζωές των κατοίκων του Κάτω Όλυμπου χάριζε συγκινήσεις και άφηνε έντονα βιώματα. Εκεί ζωντάνευέ ο πόθος και η ελπίδα της λευτεριάς για την σκλαβωμένη πατρίδα
Θαυμάσιες διαδρομές στην καρδιά ενός πανέμορφου δάσους Με αφετηρία ορισμένα σημεία (θέσεις «Προφήτη Ηλία - "Γούρνες"», «Σαλτάνη» και «Βρωμόβρυση» ) πάνω στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο προς Καλλιπεύκη, από Νέο Παντελεήμονα - Παλαιό Παντελεήμονα ή Σκοτίνα - Παλαιά Σκοτίνα υπάρχει η δυνατότητα επίσκεψης στην «Λίμνη του Κατή», άμεσα και γρήγορα. Από εκεί μπορούμε να κατευθυνθούμε για Καλλιπεύκη ή την Κρανία Λαρίσης. Από τους παραπάνω δρόμος ο «Σαλτάνι – Βρύση Κατή» μήκους περίπου 10 + 100,00 χλμ, και μέχρι τα όρια του δημόσιου δάσους Καλλιπεύκης είναι εκ των βασικότερων του δασικού συμπλέγματος. Όμορφες καλοσημαδεμένες πορείες στον Κάτω Όλυμπο μέσα σε ένα θαυμάσιο φυσικό περιβάλλον. Οι διαδρομές μέσω δασικών δρόμων, ξεκινούν από δάση άγριας καστανιάς και καταλήγει σε οξιές και έλατα σε υψόμετρο 1350 μ.. Η ορεινή διάσχιση γίνεται μέσα από ένα - ανυπέρβλητης ομορφιάς και ποικιλομορφίας - παραμυθένιου τοπίο.
Τα κλαδιά των δέντρων κατεβαίνουν χαμηλά και σου κλείνουν όχι μόνο τον δρόμο αλλά και τον ουρανό. Ξαφνικά ανοίγουν και βρίσκεσαι σε ένα οροπέδιο όπου βλέπεις μια λιμνούλα με χώρο αναψυχής. Ιδανικός τόπος για να τον επισκεφτείς τα μέσα της άνοιξης (καιρού επιτρέποντας), το καλοκαίρι, το φθινόπωρο, ίσως και νωρίς το χειμώνα αν ο δρόμος δεν κλείσει από το πολύ χιόνι. Οι δασικοί δρόμοι είναι αρκετά βατοί κατά τους καλοκαιρινούς και ανοιξιάτικους μήνες, ενώ τον χειμώνα θέλει μεγάλη προσοχή από πιθανή λάσπη σε ορισμένα σημεία της διαδρομής λόγο βροχοπτώσεων και ακόμα περισσότερο τους μήνες Δεκέμβριο έως Μάρτιο όπου στην περιοχή πιάνει πάγο και χιόνι
Οι τρείς χωμάτινες διαδρομές που οδηγούν στην «Λίμνη του Κατή», μπορούν να γίνουν με αυτοκίνητό, όμως είναι ιδανικές για πεζοπορία. Χαρακτηρίζονται ως μέτριου βαθμού δυσκολίας και προτείνονται για όλους, ακόμα και για παιδία άνω των 10 ετών.
Μετά από πεζοπορία διάρκειας τριών ωρών και αφού διανυθούν περίπου 10 χλμ., ο πεζοπόρος φτάνει στη λίμνη όπου αντικρίζει ένα εκπληκτικό τοπίο. Μπορεί η λίμνη να είναι τεχνητή, αλλά νομίζουμε ότι έχει αφομοιωθεί πλέον στο περιβάλλον, ταιριάζει άριστα με την περιοχή που νομίζεις ότι αυτή η λίμνη ήταν πάντα εδώ
Οι διαδρομές για την περιοχή του Κατή στον κάτω Όλυμπο, προσφέρονται και για ποδηλασία βουνού τόσο για προχωρημένους, όσο και για αρχάριούς. Δεν εμφανίζει απότομες κλίσεις (ανηφόρες - κατηφόρες) και ανάλογα από το σημείο που ξεκινά κανείς μπορεί να επιλέξει και την υψομετρική διαφορά στην οποία θα ανέρθει
Η τεχνική λίμνη στην δασική θέση «Κατή» Μπορεί στους διαχειριστικούς δασικούς χάρτες η περιοχή του Κατή να παρουσιάζετε ως άγονη – γυμνή έκταση, όμως η δασική υπηρεσία στα τέλη της δεκαετίας του 90 (1997) με το έργο «Η κατασκευή του φράγματος και η δημιουργία υδατοδεξαμενής ¨τεχνικής λίμνης¨» φρόντισε να δώσει ένα ιδιαίτερο θέλγητρο στην περιοχή
Η δημιουργία, της υδατοδεξαμενής, με την κατασκευή φράγματος από απλό σκυρόδεμα ως πυρήνα, η διαμόρφωση χωματουργικά του πυθμένα και των οδών προσπέλασής, και της περίφραξης - όπως περιγράφετε στα τότε τεχνικά δελτία της Δασικής υπηρεσίας - έχει ως σκοπό να καλύψει ανάγκες: Άρδευση των κασταναριών, Ύδρευσής, Αντιπυρικής προστασία του δάσους, αλλά και Προστασία - Βελτίωση της αισθητικής αξιοποίησης του φυσικού δασικού περιβάλλοντος(Εικ. 10). Η λίμνη βρίσκετε στο κέντρο μιας λεκάνης απορροής 770 στρεμ. που σχηματίζουν οι γύρω λόφοι (Δυτικά: Σταυρός, Πύργος, Πυξάρι, Βόρια: Στρογγύλη, Ανατολικά: Έλος, Νότια: Κλαρί) οι οποίοι υψώνονται περίπου 100μ. πάνω από την λίμνη και τροφοδοτείτε με νερό από τις γύρω πηγές.
Η χωρητικότητα της ανέρχεται σε 1470 κμ. η οποία συνήθως δε φτάνει σε πλήρωση. Ειδικά τα δύο πρώτα χρόνια δεν μπορούσε να συγκράτηση νερό καθώς τα νερά που συγκεντρωνόταν χανόταν μέσα από μία τρύπα. Είναι γνωστό από την λαϊκή παράδοση πως απαιτείτε να προσφέρουν κάτι οι άνθρωποι στα θεμέλια των δύσκολων έργων ώστε αυτά να ολοκληρωθούν. Η κατασκευή της Λίμνης του Κατή δε θα μπορούσε να αποτελέσει την εξαίρεση και να μη ζητήσει την δική της προσφορά από τους ανθρώπους ώστε να στεγανοποιηθεί η τρύπα και να γεμίσει νερό. Περίπου 70 χωρικά κυβικά μέτρα (χ.κ.μ.) στοιβαγμένα κούτσουρα, ενός μέτρου πήρε η λίμνη στα σωθικά της ώστε να ικανοποιηθούν τα στοιχειά της και να μπορέσει πλέον να ολοκληρώσει το σκοπό της. Όπως αναφέρουν εκείνη την χρονιά είχαν υλοτομήσει ξύλα και τα είχαν στοιβάξει δίπλα στην όχθη της λίμνη στην ανατολική πλευρά της. Το βράδυ έπιασε δυνατή βροχή. Την άλλη μέρα που πήγαν να φορτώσουν τα ξύλα αυτά είχαν εξαφανιστεί, τα είχε καταπιεί η λίμνη. Μετά από λίγο καιρό οι υλοτόμοι έβλεπαν πως η λίμνη άρχισε να γεμίζει νερό. Ακόμη και σήμερα μπορούμε να διακρίνουμε το σημείο από όπου έγινε η προσφορά στα στοιχεία της λίμνης, καθώς έχει σχηματιστεί μια καταβόθρα με διάμετρο περίπου 15μ. από την καθίζηση
Η αλήθεια φυσικά είναι ότι από το σημείο εκείνο διέρχεται μικρό ρήγμα όπως καταμαρτυρεί ο γεωλογικός χάρτης της περιοχής το οποίο στεγανοποιήθηκε προφανώς με την ξυλεία που υποχώρησε μέσα σε αυτό
Ύστερα από τριάντα ένα χρόνια που κατασκευαστικέ η λίμνη και εικοσιεννέα από τότε που μπόρεσε να συγκρατήσει νερό, ώστε να γεμίσει, οι άνθρωποι που εμπνεύστηκαν και κατασκεύασαν την λιμνούλα (ταμιευτήρα νερού), πρέπει να είναι σίγουροι ότι το έργο επιτελεί το σκοπό του. Ίσως ήταν και πρωτοπόροι στο θέμα της σημασία της αναψυχής και του δασοτουρισμού στη διαχείριση των δασών (Εικ. 12). Καθώς αυτό που πρόσφερε η λίμνη ήταν να αναδειχθεί η περιοχή ως χώρος δασικής αναψυχή και να γίνει πόλος επισκέψεως αλλά και να εμπλουτιστεί η βιοποικιλότητα με ψάρια και πτηνά (ψαροπούλια) .
Η «Βρύση του Κατή» ένα σημείο στην μεθόριο Ελλάδος - Οθωμανικής Τουρκίας στην οροθετική γραμμή του 188
Η περιοχή για τριάντα ένα χρόνια (1881-1912) ήταν μέρος των συνόρων μεταξύ, του ελεύθερου Ελληνικού Βασιλείου με την Οθωμανική Τουρκία. Από αυτήν διερχόταν η μεθόριος του Ελληνικού κράτους, μετά την παραχώρηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881. Τα σύνορα διαμορφώθηκαν με βάση την συνθήκη του Βερολίνου το 1878, την διμερής συμφωνία της Κωνσταντινούπολης το 1881 μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής αλλά και την συμφωνία μεταξύ τους μετά τον ατυχή καταστροφικό πόλεμο του 1897 όπου άλλαξε σε πολλά σημεία την νέα οριογραμμή σε βάρος της Ελλάδας
Η μεθόριος του 1881 ξεκινούσε από το Αιγαίο Πέλαγος, την περιοχή Παπαπούλιου παρά τά Τέμπη Όλύμπου και διερχόταν τον Κάτω Όλυμπο ακολουθώντας το γεωγραφικό ανάγλυφο του βουνού και λίγο πολύ τα σημερινά όρια της Θεσσαλίας με την Μακεδονία. Τα νέα δεδομένα στην μεθόριο εκείνης της εποχής δημιούργησαν αμέσως νέες προτεραιότητες στην επικοινωνία, την συγκοινωνία της περιοχής και επέβαλε τη χάραξη νέων δρόμων και τη βελτίωση των παλιών. Επίσης οι λειτουργικές στρατιωτικές και εμπορικές ανάγκες που προέκυψαν, προκειμένου να εξυπηρετηθούν, οδήγησαν να κτιστούν φυλάκια (καζάρμες) για την φύλαξη των συνόρων και να δημιουργηθούν τελωνεία με υποτελωνεία λόγω των συνόρων. Όσα από αυτά τα κτίρια σώζονται (σε οποιαδήποτε κατάσταση) αποτελούν στις μέρες μας σημάδια των συνόρων αυτών. Ένα τέτοιο σημάδι μπορούμε να εντοπίσουμε συνεχίζοντας την διαδρομή μας πάνω στον δασικό δρόμο που περνά από την Λίμνη και λίγο πιο πάνω από την «Βρύση του Κατή» (100 μέτρα με κατεύθυνση προς την Καλλιπευκή). Στα αριστερά του δασικού δρόμου με λίγη προσοχή διακρίνουμε ένα μεγάλο λιθοσωρό.
Πλησιάζοντας κοντά του μπορούμε να δούμε ότι έχει οικοδομική διάταξη και επομένως αντιλαμβανόμαστε πως πρόκειται για ερείπια κάποιου άγνωστου κτιρίου στην καρδία του δάσους
Τα ερείπια αυτά ανήκουν σε Οθωμανικό μεθοριακό σταθμό, ο οποίος λειτουργούσε και ως υποτελωνείο.
Τα ερείπια του σταθμού απέχουν μόλις 50 μέτρα από τον δρόμο, όμως τα έχουν καταπιεί το δάσος και έχουν ταπεινωθεί σε ένα φτωχό λιθοσωρό. Πως να το φανταστεί ο περιηγητής βλέποντας το λιθοσωρό, αν πρόκειται για κανένα μαντρί ή για ένα στρατιωτικό συνοριακό σταθμό. Η περιοχή εκείνα τα χρόνια άνηκε στο Καζά Κατερίνης (Katarin Kasabası'nda) που υπαγόταν διοικητικά στο Βιλαέτι Θεσσαλονίκης.
Σε ένα από τα τελωνειακά σημεία ελέγχου της περιοχής του Ολύμπου και μάλιστα στο κεντρικό τελωνείο που βρισκόταν στην Σκάλα Λιτοχώρου (σήμερα Γρίτσα) στο σημείο Άγιο Θεόδωρο, το ονομαζόμενο Γεφύρι του Παπά υπό των Τούρκων Παπάς Κιοπιρσού (Çayağzı ή Papazköprü) υπηρέτησε ως υπάλληλος «τελωνειακός λειτουργός» και ο πατέρας του Κεμάλ Ατατούρκ, ο Αλή Ριζά Εφέντη
Η χάραξης της νέας οροθετικής γραμμής του 1881 μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας διχοτόμησε την επισκοπή Πλαταμώνος, όπου δέκα χωριά εναπόμειναν στην τουρκική ζώνη και υπάχθηκαν στην επισκοπή Πέτρας ενώ οι περιοχές Ραψάνης, Πυργετού καί Άμπελακίων προσαρτήθηκαν στην ’Εκκλησία της Ελλάδος, οι οποίες λίγο αργότερα συγχωνεύτηκαν με την μητρόπολη Λαρίσης (1899)
Η ύπαρξη των ερειπίων του συνοριακού τελωνειακού σταθμού – φυλακίου αποτελούν απομεινάρια της ιστορικής πορείας της περιοχής και τεκμηριώνουν την χωροχρονική εξέλιξη των γεωγραφικών οντοτήτων (Εικ. 15 ) Είναι ένα ακόμη σημείο ενάντια της ιστορικής λήθης ένα σημείο της συνολικής εθνικής ιστορίας μας που μπορεί να μας διδάξει για κάποια συγκεκριμένη περίοδο αυτής
Ο κρυμμένος θησαυρός στην Βρύση του Κατή Το οδοιπορικό στην Λίμνη του Κατή, με τον εντοπισμό του τούρκικου συνοριακού σταθμού και το πέρασμα από την Βρύση του Κατή μπορεί να μοιάζει πολύ με κυνήγι του κρυμμένου θησαυρού. Καθώς πέρα από την ομορφιά του τοπίου εδώ και χρόνια, κυκλοφορούν ιστορίες για κρυμμένους θησαυρούς στην περιοχή λόγο του ιστορικού παρελθόντος της, μεθόριος, οθωμανική κυριαρχία, ανταλλαγή πληθυσμών, περιοχή αναρτών τόσο στην κατοχή όσο και στον εμφύλιο πόλεμο. Είναι πολλοί αυτοί που ψάχνουν για Εγγλέζικες χρυσές λίρες, για Τούρκικα πεντόλιρα και φλουριά στην δασική θέση Κατή. Φήμες και θρύλοι για κρυμμένους θησαυρούς στην περιοχή τυλιγμένοι με πέπλο μυστηρίου κεντρίζουν τη φαντασία των «κυνηγών». Μονό γύρω από το λιθοσωρό των ερειπίων του οθωμανικού συνοριακού σταθμού εντοπίζονται αρκετά σκαμμένα σημεία (ορισμένα και φρεσκοσκαμμένα). Βλέποντας τα νομίζει κανείς πως ακόμη εδώ, ύστερα από εκατό (100) περίπου χρόνια διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση συνοριακά οχυρωματικά σκάμματα. Που να πάει το μυαλό ότι πρόκειται για χρυσοθήρες
Οι ιστορίες των κρυμμένων θησαυρών στην Βρύση του Κατή μπορεί να αγγίζουν τα όρια του αστικού μύθου, όμως ο πραγματικός θησαυρός υπάρχει και βρίσκεται σε ένα άλλο μύθο, στο μύθο του Αισώπου, «Ο Γεωργός και τα Παιδιά του». Είναι μπροστά μας και μπορούμε να τον βρούμε και να πλουτίσουμε. Αρκεί να ακολουθήσουμε το όραμα των υπαλλήλων της Δασικής υπηρεσίας Πιερίας που συνέταξαν τότε, τόσο την μελέτη για την κατασκευή της λίμνης όσο και τη μελέτη που αναδεικνύει την περιοχή ως χώρο δασικής αναψυχής. Έχουμε στα χέρια μας σημειώσεις με χάρτες για να βρούμε ακριβώς που βρίσκονται οι κρυμμένοι θησαυροί και δεν είναι άλλες τις μελέτες Προστασίας και Διαχείρισης του Δημοσίου Δάσους Παντελεήμονα-Σκοτίνας Κάτω Ολύμπου με τους ακριβείς δασοπονικούς χάρτες
Η αλήθεια είναι πως η Ελληνική γη φιλάει καλά τα μυστικά και τους θησαυρούς της. Τα δίνει μόνο σε όποιον το θελήσει. Όμως ο θησαυρός που βρίσκεται στην δασική θέση «Κατή» στον Κάτω Όλυμπο, στην Πιερία δεν είναι δύσκολο να τον ανακαλύψουμε. Με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον, με μια βόλτα στο δάσος θα ανακαλύψουμε την ωφέλειά του στην υγεία και την ψυχολογία μας
Και όπως ανάφερε ο μεγάλος σύγχρονος εξερευνητής Ζακ-Ιβ Κουστό "Οι άνθρωποι προστατεύουν μόνο ότι αγαπούν, αλλά μπορούν να αγαπήσουν μόνο ότι γνωρίζουν "
Του Δημήτρη Ρουκά M.Sc., Τεχν. Γεωπόνος Επιστημονικός Συνεργάτης Π.Ε. Πιερίας
Η δασική θέση Κατή είναι ένα μικρό οροπέδιο Νοτιοδυτικά (ΝΔ) της Άνω Σκοτίνας, του Παλαιού Παντελεήμονα και Δυτικά των Παλαιών Πόρων (Πούρλιας). Είναι ακριβώς στα όρια των συστάδων α & β του τμήματος 24 όπως προκύπτει από τη Διαχειριστική Διαίρεση του Δημόσιου Δασικού Συμπλέγματος Σκοτίνας - Παντελεήμονα
Η περιοχή είναι γνωστή ως "διεθνές" διότι συναντιούνται τα σύνορα των χωριών Σκοτίνας, Καλλιπεύκης, Κρανιάς, Παντελεήμονα, Πούρλιας, Αιγάνης. Ο δασικός δρόμος οδηγεί στο «Τρίστρατο» καθώς από εκεί μπορούμε να κατευθυνθούμε προς την Καλλιπεύκη ή την Κρανία που βρίσκονται στην Π.Ε. Λάρισας
Η θέση πήρε το όνομα της από την ομώνυμη βρύση του «Κατή». Το δε όνομα της, σημαίνει Τούρκος δικαστής (κατής). Σύμφωνα με την παράδοση καταπώς λένε, κάποιος Τούρκος δικαστής που δίκαζε τις υποθέσεις των κατοίκων των χωριών αυτών κάθισε να ξαποστάσει στην βρύση. Εκεί πέρα πέθανε πίνοντας από το παγωμένο νερό της βρύσης. Από κει και η ονομασία «Κατή». Σ΄ αυτή τη θέση βρίσκεται εδώ και τριάντα χρόνια η ορεινή τεχνική λίμνη «Η λίμνη του Κατή». Μια λίμνη άγνωστη για τους περισσότερους, μιας και δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 90 (1997) μετά την ανύψωση αναχώματος, κατασκευή φράγματος από απλό σκυρόδεμα και εκχωμάτωση. Αποτελεί έναν ιδιαίτερο προορισμό για εκείνον τον επισκέπτη, που θέλγεται από την ομορφιά της φύσης
Η περιοχή στην οποία βρίσκετε η λίμνη περιλαμβάνει εκτεταμένό κλειστό δάσος με μεγάλη αισθητική και οικολογική αξία. Η βλάστηση που απατάται στο δάσος είναι μίξη οξιά (80%) με ελάτη (20%) κατ’ άτομο. Η Διαχειριστική μορφή των συστάδων είναι ακανόνιστη υποκηπευτή με κλιμακωτή διάρθρωση της κομοστέγης. Επίσης απαντάται το σύνολο των κλάσεων διαμέτρου και ηλικίας (από 40 έως 150 έτη) των κυρίαρχων ειδών. Η μορφή της βλάστησης ποικίλει με ακανόνιστες υποκηπευτές, με έντονη την αναγέννηση της Οξυάς σε όλο το εύρος των συστάδων. Ο υπόροφος βλάστησης βρίθει ειδών θάμνων και παρεδαφιαίας αυτοφυούς βλάστησης. Στην περιοχή ασκείται δημόσια οικονομική διαχείριση με σκοπό την παραγωγή τεχνικής ξυλείας. Όσο αφορά το μητρικό πέτρωμα είναι αργιλικό & μαρμαρυγιακός σχιστόλιθος ενώ το έδαφος είναι όξινο, μέσης κοκκομετρικής σύστασης, προερχόμενο από σχιστόλιθους, ποικίλει κατά θέση μετρίως βαθειά έως βαθειά.
Η λίμνη είναι μία τεχνική αβαθής λίμνη (h 4.5 μ.) με ελεύθερη επιφάνεια που φτάνει τα 9,5 στρέμματα περίπου, σπάνια όμως βρίσκετε σε πλήρωση. Από την άκρη της λίμνης περνά ο δασικός δρόμος, με κατεύθυνση νότια προς την Καλλιπεύκη (που απέχει 12 χλµ. ). Στα 500 μ. από τεχνητή λίμνη, υπάρχει η ομώνυμη «Βρύση του Κατή» ( Υψόμετρο: 1368 μ. Γεωγρ. Μήκος: 22.509365, Γεωγρ. Πλάτος: 39.960661 ). Η βρύση εξυπηρετεί κυρίως ανάγκες υλοτόμων, αλλά ενίοτε και των διερχομένων ή επισκεπτών της
Στις μέρες μας μπορεί η περιοχή «Κατή» να αποτελεί μια δασική θέση με τις ομώνυμές, βρύση και λίμνη, όμως στον λεπτομερή χάρτη του 1884 «Πίναξ της Μεσημβρινής Ηπείρου και της Θεσσαλίας» που εκπονήθηκε από τον Μιχαήλ Θ. Χρυσοχόου (Ζιτσαίου), απεικονίζετε σε αυτήν την θέση ένας μικρός οικισμός με την ονομασία «Κατί
Θαυμάσιες διαδρομές στην καρδιά ενός πανέμορφου δάσους Με αφετηρία ορισμένα σημεία (θέσεις «Προφήτη Ηλία - "Γούρνες"», «Σαλτάνη» και «Βρωμόβρυση» ) πάνω στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο προς Καλλιπεύκη, από Νέο Παντελεήμονα - Παλαιό Παντελεήμονα ή Σκοτίνα - Παλαιά Σκοτίνα υπάρχει η δυνατότητα επίσκεψης στην «Λίμνη του Κατή», άμεσα και γρήγορα. Από εκεί μπορούμε να κατευθυνθούμε για Καλλιπεύκη ή την Κρανία Λαρίσης. Από τους παραπάνω δρόμος ο «Σαλτάνι – Βρύση Κατή» μήκους περίπου 10 + 100,00 χλμ, και μέχρι τα όρια του δημόσιου δάσους Καλλιπεύκης είναι εκ των βασικότερων του δασικού συμπλέγματος. Όμορφες καλοσημαδεμένες πορείες στον Κάτω Όλυμπο μέσα σε ένα θαυμάσιο φυσικό περιβάλλον. Οι διαδρομές μέσω δασικών δρόμων, ξεκινούν από δάση άγριας καστανιάς και καταλήγει σε οξιές και έλατα σε υψόμετρο 1350 μ.. Η ορεινή διάσχιση γίνεται μέσα από ένα - ανυπέρβλητης ομορφιάς και ποικιλομορφίας - παραμυθένιου τοπίο.
Τα κλαδιά των δέντρων κατεβαίνουν χαμηλά και σου κλείνουν όχι μόνο τον δρόμο αλλά και τον ουρανό. Ξαφνικά ανοίγουν και βρίσκεσαι σε ένα οροπέδιο όπου βλέπεις μια λιμνούλα με χώρο αναψυχής. Ιδανικός τόπος για να τον επισκεφτείς τα μέσα της άνοιξης (καιρού επιτρέποντας), το καλοκαίρι, το φθινόπωρο, ίσως και νωρίς το χειμώνα αν ο δρόμος δεν κλείσει από το πολύ χιόνι. Οι δασικοί δρόμοι είναι αρκετά βατοί κατά τους καλοκαιρινούς και ανοιξιάτικους μήνες, ενώ τον χειμώνα θέλει μεγάλη προσοχή από πιθανή λάσπη σε ορισμένα σημεία της διαδρομής λόγο βροχοπτώσεων και ακόμα περισσότερο τους μήνες Δεκέμβριο έως Μάρτιο όπου στην περιοχή πιάνει πάγο και χιόνι
Οι τρείς χωμάτινες διαδρομές που οδηγούν στην «Λίμνη του Κατή», μπορούν να γίνουν με αυτοκίνητό, όμως είναι ιδανικές για πεζοπορία. Χαρακτηρίζονται ως μέτριου βαθμού δυσκολίας και προτείνονται για όλους, ακόμα και για παιδία άνω των 10 ετών.
Μετά από πεζοπορία διάρκειας τριών ωρών και αφού διανυθούν περίπου 10 χλμ., ο πεζοπόρος φτάνει στη λίμνη όπου αντικρίζει ένα εκπληκτικό τοπίο. Μπορεί η λίμνη να είναι τεχνητή, αλλά νομίζουμε ότι έχει αφομοιωθεί πλέον στο περιβάλλον, ταιριάζει άριστα με την περιοχή που νομίζεις ότι αυτή η λίμνη ήταν πάντα εδώ
Οι διαδρομές για την περιοχή του Κατή στον κάτω Όλυμπο, προσφέρονται και για ποδηλασία βουνού τόσο για προχωρημένους, όσο και για αρχάριούς. Δεν εμφανίζει απότομες κλίσεις (ανηφόρες - κατηφόρες) και ανάλογα από το σημείο που ξεκινά κανείς μπορεί να επιλέξει και την υψομετρική διαφορά στην οποία θα ανέρθει
Η τεχνική λίμνη στην δασική θέση «Κατή» Μπορεί στους διαχειριστικούς δασικούς χάρτες η περιοχή του Κατή να παρουσιάζετε ως άγονη – γυμνή έκταση, όμως η δασική υπηρεσία στα τέλη της δεκαετίας του 90 (1997) με το έργο «Η κατασκευή του φράγματος και η δημιουργία υδατοδεξαμενής ¨τεχνικής λίμνης¨» φρόντισε να δώσει ένα ιδιαίτερο θέλγητρο στην περιοχή
Η δημιουργία, της υδατοδεξαμενής, με την κατασκευή φράγματος από απλό σκυρόδεμα ως πυρήνα, η διαμόρφωση χωματουργικά του πυθμένα και των οδών προσπέλασής, και της περίφραξης - όπως περιγράφετε στα τότε τεχνικά δελτία της Δασικής υπηρεσίας - έχει ως σκοπό να καλύψει ανάγκες: Άρδευση των κασταναριών, Ύδρευσής, Αντιπυρικής προστασία του δάσους, αλλά και Προστασία - Βελτίωση της αισθητικής αξιοποίησης του φυσικού δασικού περιβάλλοντος(Εικ. 10). Η λίμνη βρίσκετε στο κέντρο μιας λεκάνης απορροής 770 στρεμ. που σχηματίζουν οι γύρω λόφοι (Δυτικά: Σταυρός, Πύργος, Πυξάρι, Βόρια: Στρογγύλη, Ανατολικά: Έλος, Νότια: Κλαρί) οι οποίοι υψώνονται περίπου 100μ. πάνω από την λίμνη και τροφοδοτείτε με νερό από τις γύρω πηγές.
Η χωρητικότητα της ανέρχεται σε 1470 κμ. η οποία συνήθως δε φτάνει σε πλήρωση. Ειδικά τα δύο πρώτα χρόνια δεν μπορούσε να συγκράτηση νερό καθώς τα νερά που συγκεντρωνόταν χανόταν μέσα από μία τρύπα. Είναι γνωστό από την λαϊκή παράδοση πως απαιτείτε να προσφέρουν κάτι οι άνθρωποι στα θεμέλια των δύσκολων έργων ώστε αυτά να ολοκληρωθούν. Η κατασκευή της Λίμνης του Κατή δε θα μπορούσε να αποτελέσει την εξαίρεση και να μη ζητήσει την δική της προσφορά από τους ανθρώπους ώστε να στεγανοποιηθεί η τρύπα και να γεμίσει νερό. Περίπου 70 χωρικά κυβικά μέτρα (χ.κ.μ.) στοιβαγμένα κούτσουρα, ενός μέτρου πήρε η λίμνη στα σωθικά της ώστε να ικανοποιηθούν τα στοιχειά της και να μπορέσει πλέον να ολοκληρώσει το σκοπό της. Όπως αναφέρουν εκείνη την χρονιά είχαν υλοτομήσει ξύλα και τα είχαν στοιβάξει δίπλα στην όχθη της λίμνη στην ανατολική πλευρά της. Το βράδυ έπιασε δυνατή βροχή. Την άλλη μέρα που πήγαν να φορτώσουν τα ξύλα αυτά είχαν εξαφανιστεί, τα είχε καταπιεί η λίμνη. Μετά από λίγο καιρό οι υλοτόμοι έβλεπαν πως η λίμνη άρχισε να γεμίζει νερό. Ακόμη και σήμερα μπορούμε να διακρίνουμε το σημείο από όπου έγινε η προσφορά στα στοιχεία της λίμνης, καθώς έχει σχηματιστεί μια καταβόθρα με διάμετρο περίπου 15μ. από την καθίζηση
Η αλήθεια φυσικά είναι ότι από το σημείο εκείνο διέρχεται μικρό ρήγμα όπως καταμαρτυρεί ο γεωλογικός χάρτης της περιοχής το οποίο στεγανοποιήθηκε προφανώς με την ξυλεία που υποχώρησε μέσα σε αυτό
Ύστερα από τριάντα ένα χρόνια που κατασκευαστικέ η λίμνη και εικοσιεννέα από τότε που μπόρεσε να συγκρατήσει νερό, ώστε να γεμίσει, οι άνθρωποι που εμπνεύστηκαν και κατασκεύασαν την λιμνούλα (ταμιευτήρα νερού), πρέπει να είναι σίγουροι ότι το έργο επιτελεί το σκοπό του. Ίσως ήταν και πρωτοπόροι στο θέμα της σημασία της αναψυχής και του δασοτουρισμού στη διαχείριση των δασών (Εικ. 12). Καθώς αυτό που πρόσφερε η λίμνη ήταν να αναδειχθεί η περιοχή ως χώρος δασικής αναψυχή και να γίνει πόλος επισκέψεως αλλά και να εμπλουτιστεί η βιοποικιλότητα με ψάρια και πτηνά (ψαροπούλια) .
Η «Βρύση του Κατή» ένα σημείο στην μεθόριο Ελλάδος - Οθωμανικής Τουρκίας στην οροθετική γραμμή του 188
Η περιοχή για τριάντα ένα χρόνια (1881-1912) ήταν μέρος των συνόρων μεταξύ, του ελεύθερου Ελληνικού Βασιλείου με την Οθωμανική Τουρκία. Από αυτήν διερχόταν η μεθόριος του Ελληνικού κράτους, μετά την παραχώρηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881. Τα σύνορα διαμορφώθηκαν με βάση την συνθήκη του Βερολίνου το 1878, την διμερής συμφωνία της Κωνσταντινούπολης το 1881 μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής αλλά και την συμφωνία μεταξύ τους μετά τον ατυχή καταστροφικό πόλεμο του 1897 όπου άλλαξε σε πολλά σημεία την νέα οριογραμμή σε βάρος της Ελλάδας
Η μεθόριος του 1881 ξεκινούσε από το Αιγαίο Πέλαγος, την περιοχή Παπαπούλιου παρά τά Τέμπη Όλύμπου και διερχόταν τον Κάτω Όλυμπο ακολουθώντας το γεωγραφικό ανάγλυφο του βουνού και λίγο πολύ τα σημερινά όρια της Θεσσαλίας με την Μακεδονία. Τα νέα δεδομένα στην μεθόριο εκείνης της εποχής δημιούργησαν αμέσως νέες προτεραιότητες στην επικοινωνία, την συγκοινωνία της περιοχής και επέβαλε τη χάραξη νέων δρόμων και τη βελτίωση των παλιών. Επίσης οι λειτουργικές στρατιωτικές και εμπορικές ανάγκες που προέκυψαν, προκειμένου να εξυπηρετηθούν, οδήγησαν να κτιστούν φυλάκια (καζάρμες) για την φύλαξη των συνόρων και να δημιουργηθούν τελωνεία με υποτελωνεία λόγω των συνόρων. Όσα από αυτά τα κτίρια σώζονται (σε οποιαδήποτε κατάσταση) αποτελούν στις μέρες μας σημάδια των συνόρων αυτών. Ένα τέτοιο σημάδι μπορούμε να εντοπίσουμε συνεχίζοντας την διαδρομή μας πάνω στον δασικό δρόμο που περνά από την Λίμνη και λίγο πιο πάνω από την «Βρύση του Κατή» (100 μέτρα με κατεύθυνση προς την Καλλιπευκή). Στα αριστερά του δασικού δρόμου με λίγη προσοχή διακρίνουμε ένα μεγάλο λιθοσωρό.
Πλησιάζοντας κοντά του μπορούμε να δούμε ότι έχει οικοδομική διάταξη και επομένως αντιλαμβανόμαστε πως πρόκειται για ερείπια κάποιου άγνωστου κτιρίου στην καρδία του δάσους
Τα ερείπια αυτά ανήκουν σε Οθωμανικό μεθοριακό σταθμό, ο οποίος λειτουργούσε και ως υποτελωνείο.
Τα ερείπια του σταθμού απέχουν μόλις 50 μέτρα από τον δρόμο, όμως τα έχουν καταπιεί το δάσος και έχουν ταπεινωθεί σε ένα φτωχό λιθοσωρό. Πως να το φανταστεί ο περιηγητής βλέποντας το λιθοσωρό, αν πρόκειται για κανένα μαντρί ή για ένα στρατιωτικό συνοριακό σταθμό. Η περιοχή εκείνα τα χρόνια άνηκε στο Καζά Κατερίνης (Katarin Kasabası'nda) που υπαγόταν διοικητικά στο Βιλαέτι Θεσσαλονίκης.
Σε ένα από τα τελωνειακά σημεία ελέγχου της περιοχής του Ολύμπου και μάλιστα στο κεντρικό τελωνείο που βρισκόταν στην Σκάλα Λιτοχώρου (σήμερα Γρίτσα) στο σημείο Άγιο Θεόδωρο, το ονομαζόμενο Γεφύρι του Παπά υπό των Τούρκων Παπάς Κιοπιρσού (Çayağzı ή Papazköprü) υπηρέτησε ως υπάλληλος «τελωνειακός λειτουργός» και ο πατέρας του Κεμάλ Ατατούρκ, ο Αλή Ριζά Εφέντη
Η χάραξης της νέας οροθετικής γραμμής του 1881 μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας διχοτόμησε την επισκοπή Πλαταμώνος, όπου δέκα χωριά εναπόμειναν στην τουρκική ζώνη και υπάχθηκαν στην επισκοπή Πέτρας ενώ οι περιοχές Ραψάνης, Πυργετού καί Άμπελακίων προσαρτήθηκαν στην ’Εκκλησία της Ελλάδος, οι οποίες λίγο αργότερα συγχωνεύτηκαν με την μητρόπολη Λαρίσης (1899)
Η ύπαρξη των ερειπίων του συνοριακού τελωνειακού σταθμού – φυλακίου αποτελούν απομεινάρια της ιστορικής πορείας της περιοχής και τεκμηριώνουν την χωροχρονική εξέλιξη των γεωγραφικών οντοτήτων (Εικ. 15 ) Είναι ένα ακόμη σημείο ενάντια της ιστορικής λήθης ένα σημείο της συνολικής εθνικής ιστορίας μας που μπορεί να μας διδάξει για κάποια συγκεκριμένη περίοδο αυτής
Ο κρυμμένος θησαυρός στην Βρύση του Κατή Το οδοιπορικό στην Λίμνη του Κατή, με τον εντοπισμό του τούρκικου συνοριακού σταθμού και το πέρασμα από την Βρύση του Κατή μπορεί να μοιάζει πολύ με κυνήγι του κρυμμένου θησαυρού. Καθώς πέρα από την ομορφιά του τοπίου εδώ και χρόνια, κυκλοφορούν ιστορίες για κρυμμένους θησαυρούς στην περιοχή λόγο του ιστορικού παρελθόντος της, μεθόριος, οθωμανική κυριαρχία, ανταλλαγή πληθυσμών, περιοχή αναρτών τόσο στην κατοχή όσο και στον εμφύλιο πόλεμο. Είναι πολλοί αυτοί που ψάχνουν για Εγγλέζικες χρυσές λίρες, για Τούρκικα πεντόλιρα και φλουριά στην δασική θέση Κατή. Φήμες και θρύλοι για κρυμμένους θησαυρούς στην περιοχή τυλιγμένοι με πέπλο μυστηρίου κεντρίζουν τη φαντασία των «κυνηγών». Μονό γύρω από το λιθοσωρό των ερειπίων του οθωμανικού συνοριακού σταθμού εντοπίζονται αρκετά σκαμμένα σημεία (ορισμένα και φρεσκοσκαμμένα). Βλέποντας τα νομίζει κανείς πως ακόμη εδώ, ύστερα από εκατό (100) περίπου χρόνια διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση συνοριακά οχυρωματικά σκάμματα. Που να πάει το μυαλό ότι πρόκειται για χρυσοθήρες
Οι ιστορίες των κρυμμένων θησαυρών στην Βρύση του Κατή μπορεί να αγγίζουν τα όρια του αστικού μύθου, όμως ο πραγματικός θησαυρός υπάρχει και βρίσκεται σε ένα άλλο μύθο, στο μύθο του Αισώπου, «Ο Γεωργός και τα Παιδιά του». Είναι μπροστά μας και μπορούμε να τον βρούμε και να πλουτίσουμε. Αρκεί να ακολουθήσουμε το όραμα των υπαλλήλων της Δασικής υπηρεσίας Πιερίας που συνέταξαν τότε, τόσο την μελέτη για την κατασκευή της λίμνης όσο και τη μελέτη που αναδεικνύει την περιοχή ως χώρο δασικής αναψυχής. Έχουμε στα χέρια μας σημειώσεις με χάρτες για να βρούμε ακριβώς που βρίσκονται οι κρυμμένοι θησαυροί και δεν είναι άλλες τις μελέτες Προστασίας και Διαχείρισης του Δημοσίου Δάσους Παντελεήμονα-Σκοτίνας Κάτω Ολύμπου με τους ακριβείς δασοπονικούς χάρτες
Η αλήθεια είναι πως η Ελληνική γη φιλάει καλά τα μυστικά και τους θησαυρούς της. Τα δίνει μόνο σε όποιον το θελήσει. Όμως ο θησαυρός που βρίσκεται στην δασική θέση «Κατή» στον Κάτω Όλυμπο, στην Πιερία δεν είναι δύσκολο να τον ανακαλύψουμε. Με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον, με μια βόλτα στο δάσος θα ανακαλύψουμε την ωφέλειά του στην υγεία και την ψυχολογία μας
Και όπως ανάφερε ο μεγάλος σύγχρονος εξερευνητής Ζακ-Ιβ Κουστό "Οι άνθρωποι προστατεύουν μόνο ότι αγαπούν, αλλά μπορούν να αγαπήσουν μόνο ότι γνωρίζουν "
Του Δημήτρη Ρουκά M.Sc., Τεχν. Γεωπόνος Επιστημονικός Συνεργάτης Π.Ε. Πιερίας
