Σε ανακοίνωση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥπΑΑΤ) αναφέρεται η καταγραφή 814 εστιών Αφρικανικής Πανώλης των Χοίρων (ΑΠΧ) σε οικόσιτους χοίρους και αγριόχοιρους στις περιοχές Kardzhali, Haskovo και Smolyan της Βουλγαρίας κατά τη διάρκεια του 2024. Τα κρούσματα του Νοεμβρίου δε, ανήλθαν σε 29 και βρίσκονται σε ακτίνα μικρότερη των 50 χιλιομέτρων από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Με αφορμή αυτό το γεγονός θα αναλυθούν οι πιθανές «ρωγμές» στην εφαρμογή των μέτρων βιοασφάλειας στις χοιροτροφικές εκμεταλλεύσεις, οι οποίες ενδεχομένως μπορεί να ενδυναμώσουν τη μετάδοση παθογόνων.
Τα μέτρα βιοασφάλειας που εφαρμόζονται λειτουργούν ως ασπίδα προστασίας από τις νόσους που κυκλοφορούν. Παρά τις προσπάθειες τήρησής τους, παρατηρείται πως η έλλειψη κινήτρων για την εφαρμογή των μέτρων βιοασφάλειας και η ανεπαρκής γνώση συχνά αποτελούν εμπόδια στην αποτελεσματική πρόληψη.
Οι χοίροι μολύνονται κυρίως μέσω της ανώτερης αναπνευστικής οδού μετά από την άμεση επαφή με μολυσμένους χοίρους ή έμμεσα, μετά από κατανάλωση μολυσμένου, μη επεξεργασμένου, χοιρινού κρέατος ή μολυσμένων προϊόντων.
Αδύναμα σημεία στην πρόληψη μετάδοσης παθογόνων μέσω άμεσης επαφής
Η άμεση επαφή μεταξύ μολυσμένων και ευπαθών ζώων αποτελεί την πιο συχνή οδό μετάδοσης ιών. Μερικές πρακτικές που παρατηρούνται να εφαρμόζονται σε χοιροτροφικές μονάδες και που ενισχύουν τις πιθανότητες μετάδοσης του ιού της Αφρικανικής Πανώλης.
Οι χοίροι που εισέρχονται σε μία εκμετάλλευση πρέπει να προέρχονται από αξιόπιστες πηγές με γνωστό υγειονομικό καθεστώς. Ωστόσο, πολλές εκτροφές αγοράζουν ζώα από χώρες εκτός Ελλάδος, λόγω του χαμηλότερου κόστους. Αυτή η πρακτική, ενέχει σημαντικούς κινδύνους, ιδιαίτερα όταν οι αγορές αυτές δεν είναι αδειοδοτημένες και δεν πληρούν τις απαραίτητες υγειονομικές απαιτήσεις, όπως ορίζει η ενωσιακή και εθνική νομοθεσία. Επίσης, σε αρκετές περιπτώσεις, όσοι διακινούν χοίρους πολλές φορές παραλείπουν να έχουν μαζί τους το απαραίτητο υγειονομικό πιστοποιητικό κατά τη συναλλαγή, το οποίο πρέπει πάντα να συνοδεύει το ζώο, καθώς η έλλειψή του αποτελεί έναν από τους κύριους κινδύνους εξάπλωσης νόσων.
Επιπλέον, τα νεοεισερχόμενα ζώα σε μια εκτροφή, ακόμη και αν προέρχονται από αξιόπιστες πηγές, πρέπει να απομονώνονται για διάστημα 14 έως 30 ημερών. Η απομόνωση αυτή δίνει το χρόνο για τη διάγνωση τυχόν παθογόνων μέσω κτηνιατρικού ελέγχου, ώστε η εκμετάλλευση να λάβει τα αναγκαία μέτρα προστασίας.
Ακόμα, η πλήρης περίφραξη των χοιροτροφικών εκμεταλλεύσεων είναι κρίσιμη, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου υπάρχουν αγριόχοιροι ή άλλοι φορείς λοιμογόνων παραγόντων. Η περίφραξη πρέπει να είναι συντηρημένη και χωρίς ανοίγματα, ενώ σε περιοχές με αγριόχοιρους, συνιστάται περίφραξη σε βάθος τουλάχιστον 0,5 μέτρων και, αν είναι δυνατόν, διπλή.
Αδύναμα σημεία στην πρόληψη μετάδοσης παθογόνων μέσω έμμεσης επαφής
Από την άλλη, οι λανθασμένες πρακτικές που εφαρμόζονται στις χοιροτροφικές μονάδες και ενισχύουν την έμμεση μετάδοση παθογόνων σχετίζονται κυρίως με μολυσμένα οχήματα, αντικείμενα και εξοπλισμούς, καθώς ο ιός μπορεί να επιβιώσει στο περιβάλλον για αρκετές ημέρες, ειδικά όταν προστατεύεται από οργανικό υλικό.
Η ανταλλαγή γεωργικού εξοπλισμού, εξοπλισμού σπερματέγχυσης, καθώς και οχημάτων μεταφοράς ζωοτροφών και κόπρου, μεταξύ εκμεταλλεύσεων, πρέπει να αποφεύγεται. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, ο εξοπλισμός και τα οχήματα πρέπει να απολυμαίνονται. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στα οχήματα μεταφοράς κόπρου, καθώς αυτά αποτελούν το μεγαλύτερο ρίσκο για τη μετάδοση μικροοργανισμών, ειδικά όταν έχουν έρθει σε επαφή με άλλες εκμεταλλεύσεις χοίρων. Οχήματα εργαζομένων, ιδιοκτητών, επισκεπτών, κτηνιάτρων, συμβούλων και τεχνιτών θα πρέπει να σταθμεύουν 30-50 μέτρα εκτός της εκμετάλλευσης, και όσα οχήματα είναι αναγκαίο να εισέλθουν, όπως εκείνα που εκτελούν μεταφορές χοίρων, θα πρέπει προηγουμένως να απολυμαίνονται.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η απολύμανση των χώρων όπου εισέρχονται εργαζόμενοι και επισκέπτες. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να αποφεύγουν την επαφή με χοίρους άλλων εκμεταλλεύσεων. Επίσης, το προσωπικό φαγητό των εργαζομένων, αν περιέχει μολυσμένο χοιρινό, μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να υπάρχουν ειδικοί χώροι σίτισης στους οποίους το προσωπικό θα εισέρχεται και εξέρχεται αλλάζοντας ρούχα, υποδήματα και απολυμαίνοντας τα χέρια του. Επιπρόσθετα, τα τρόφιμα θα πρέπει να αποθηκεύονται σε χώρους μακριά από εμβόλια και φάρμακα της εκμετάλλευσης.
Η είσοδος σε χώρους που διαμένουν χοίροι θα πρέπει να επιτρέπεται μόνο για όσους υπάρχει απόλυτη ανάγκη, και μόνο αφού λάβουν τα απαραίτητα προστατευτικά μέτρα. Κατά την είσοδο σε μια χοιροτροφική εκμετάλλευση θα πρέπει να τηρείται βιβλίο επισκεπτών, το οποίο συμβάλλει στην επιζωοτιολογική διερεύνηση σε περίπτωση εμφάνισης νοσήματος και αποτρέπει την είσοδο ατόμων που ενδέχεται να έχουν έρθει σε επαφή με μολυσμένα ζώα.
Επιπλέον, διασπορά των αποβλήτων χοιροτροφικών εκτροφών στο έδαφος πρέπει να γίνεται έπειτα από χώνεψη, για να αποφευχθεί η μόλυνση του περιβάλλοντος και η μετάδοση παθογόνων σε άγριους ή ελεύθερους χοίρους. Επίσης, πρέπει να ελέγχεται η είσοδος των τρωκτικών, των πτηνών και κυρίως των τσιμπουριών που αποτελούν τον ενδιάμεσο ξενιστή του ιού της Αφρικανικής Πανώλης. Η εφαρμογή προγραμμάτων εντομοκτονίας, μυοκτονίας και απολύμανσης είναι απαραίτητη για τη βιοασφάλεια των εκμεταλλεύσεων.
Το πιο σημαντικό είναι οι εκμεταλλεύσεις να διαθέτουν εξοπλισμό απολύμανσης στην είσοδο της εκμετάλλευσης και στην είσοδο των κτιρίων, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος εξάπλωσης λοιμογόνων παραγόντων. Η χρήση εξοπλισμού απολύμανσης στις εισόδους των θαλάμων είναι εξίσου κρίσιμη για την εσωτερική βιοασφάλεια της εκτροφής, καθώς αποτρέπει τη μετάδοση παθογόνων από θάλαμο σε θάλαμο. Επισημαίνεται ότι, χωρίς προηγούμενο καθαρισμό, η απολύμανση δεν είναι αποτελεσματική.
Τέλος, απαιτείται περαιτέρω εκπαίδευση των χοιροτρόφων πάνω στη βιοασφάλεια στις εκτροφές, τόσο όσον αφορά την εξωτερική βιοασφάλεια, ή αλλιώς βιοαποκλεισμός, ξ οποία σκοπεύει στην προστασία της εκμετάλλευσης από την είσοδο λοιμογόνων παραγόντων, όσο και την εσωτερική βιοασφάλεια, η οποία εμποδίζει την εξάπλωση των νοσημάτων ανάμεσα στις εκτροφές, βιοσυγκράτηση.
