Το έγγραφο, το οποίο θα συζητηθεί με τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του Συμβουλίου Γεωργίας της 26 Φεβρουαρίου, απαριθμεί μια σειρά βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων δράσεων που μπορούν να αναληφθούν για την επίτευξη απλούστευσης. Αυτό θα χρησιμεύσει ως βάση για συζητήσεις και κοινή δράση με τις χώρες της ΕΕ.
Οι δράσεις που απαριθμούνται στο έγγραφο λαμβάνουν υπόψη τις συνεισφορές των εθνικών διοικήσεων, των μεγάλων γεωργικών οργανώσεων της ΕΕ και της γεωργικής επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το έγγραφο απλούστευσης υλοποιεί τη δέσμευση που ανέλαβε η πρόεδρος φον ντερ Λάιεν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 1 Φεβρουαρίου 2024.
Το μοντέλο υλοποίησης της τρέχουσας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), με βάση τα στρατηγικά σχέδια της ΚΑΠ που αποφασίστηκαν και εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο, αποτελεί ήδη ένα βήμα προόδου όσον αφορά την απλούστευση σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο. Τα κράτη μέλη διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διατήρηση του περιορισμένου και αναλογικού διοικητικού φόρτου για τους γεωργούς για την επίτευξη των στόχων της νομοθεσίας της ΕΕ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάθε επιτυχής διαδικασία απλούστευσης πρέπει να πραγματοποιηθεί σε στενή συνεργασία με τις εθνικές διοικήσεις και τους ίδιους τους γεωργούς.
Υπό το πρίσμα αυτό, η Επιτροπή θα δρομολογήσει τον Μάρτιο διαδικτυακή έρευνα που θα απευθύνεται απευθείας στους γεωργούς. Αυτή η στοχευμένη διαβούλευση θα συμβάλει στον εντοπισμό των κύριων πηγών ανησυχίας τους και στην κατανόηση των πηγών διοικητικού φόρτου και πολυπλοκότητας που απορρέουν από τους κανόνες της ΚΑΠ, καθώς και από άλλους κανόνες της ΕΕ για τα τρόφιμα και τη γεωργία στην ΕΕ, και την εφαρμογή τους σε εθνικό επίπεδο. Η έρευνα αυτή θα παράσχει ήδη το καλοκαίρι σαφέστερη εικόνα των κύριων διοικητικών εμποδίων που αντιλαμβάνονται και αντιμετωπίζουν οι γεωργοί. Τα αποτελέσματά της θα συμπεριληφθούν σε λεπτομερέστερη ανάλυση που θα δημοσιευθεί το φθινόπωρο του 2024.
Πέραν αυτής της αναγκαίας συγκέντρωσης αποδεικτικών στοιχείων, η Επιτροπή προτείνει βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα μέτρα που θα μπορούσαν να προσφέρουν κάποια ανακούφιση τόσο στους γεωργούς όσο και στις εθνικές διοικήσεις, οι οποίες αποτελούν το πρώτο σημείο επαφής για τους γεωργούς και είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση και την καταβολή των κονδυλίων της ΕΕ.
Πρώτον, η Επιτροπή προτείνει την απλούστευση ορισμένων από τις απαιτήσεις αιρεσιμότητας με τις οποίες πρέπει να συμμορφώνονται οι γεωργοί της ΕΕ. Το σύνολο των βασικών προτύπων — που αναφέρονται ως ΚΓΠΚ (καλές γεωργικές και περιβαλλοντικές συνθήκες) — με τα οποία πρέπει να συμμορφώνονται όλοι οι γεωργοί για να λάβουν τη στήριξή τους στο πλαίσιο της ΚΑΠ έχει αποδειχθεί δύσκολο να εφαρμοστεί σε ορισμένες περιπτώσεις.
Η Επιτροπή έχει ήδη ενεργήσει χορηγώντας για το 2024 μερική εξαίρεση όσον αφορά τους κανόνες για τις εκτάσεις υπό αγρανάπαυση, τις λεγόμενες ΚΓΠΚ 8. Η Επιτροπή προτείνει τώρα να αλλάξουν οι κανόνες σχετικά με το πρώτο πρότυπο (ΚΓΠΚ 1), το οποίο επιβάλλει την απαίτηση να διατηρούνται σταθερές οι εκτάσεις μόνιμων βοσκοτόπων στην ΕΕ από το έτος αναφοράς 2018. Σύμφωνα με την απαίτηση αυτή, οι πρώην κτηνοτρόφοι με μεγάλες χορτολιβαδικές εκτάσεις αναγκάστηκαν να στραφούν στην παραγωγή αροτραίων καλλιεργειών λόγω διαταραχών της αγοράς στον τομέα του κρέατος και των γαλακτοκομικών προϊόντων θα μπορούσαν να κληθούν να μετατρέψουν εκ νέου την αρόσιμη γη τους σε μόνιμους βοσκότοπους. Η υποχρέωση αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια εισοδήματος για τους ενδιαφερόμενους γεωργούς. Η Επιτροπή προτείνει να τροποποιηθούν οι εν λόγω κανόνες έως τα μέσα Μαρτίου, ώστε να διασφαλιστεί ότι λαμβάνονται υπόψη οι διαρθρωτικές αλλαγές που προκαλούνται από τον αναπροσανατολισμό της αγοράς και τη μείωση του ζωικού κεφαλαίου, διασφαλίζοντας ότι οι γεωργοί δεν υφίστανται κυρώσεις κατά την εργασία τους και συμβάλλοντας στη μείωση του φόρτου, δεδομένου ότι λιγότερες εκτάσεις θα πρέπει να μετατραπούν εκ νέου σε μόνιμους βοσκότοπους.
Η Επιτροπή θα επανεξετάσει επίσης ποιες γεωργικές πρακτικές ενδέχεται να είναι δυνατές κατά τη διάρκεια ευαίσθητων περιόδων κατά την εκπλήρωση της υποχρέωσης κάλυψης εδαφών στο πλαίσιο του ΚΓΠΚ 6. Η Επιτροπή ενθαρρύνει επίσης όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να εκφράσουν την άποψή τους σχετικά με τον διοικητικό φόρτο που μπορεί να συνδέεται με την οδηγία για τη νιτρορύπανση. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της διαδικτυακής δημόσιας διαβούλευσης που θα είναι ανοικτή έως τις 8 Μαρτίου 2024.
Δεύτερον, η Επιτροπή προτείνει την απλούστευση της μεθοδολογίας για ορισμένους ελέγχους, με στόχο τη μείωση του αριθμού των επισκέψεων στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις από τις εθνικές διοικήσεις έως και κατά 50 %. Το μέτρο αυτό ανταποκρίνεται άμεσα σε αιτήματα των κρατών μελών. Η Επιτροπή προτείνει τον εξορθολογισμό και την αποσαφήνιση του τρόπου αξιολόγησης της ποιότητας του συστήματος παρακολούθησης εκτάσεων. Το τελευταίο είναι ένα σύστημα που βασίζεται σε αυτοματοποιημένη ανάλυση δορυφορικών εικόνων από το Copernicus, με στόχο τη μείωση των επιθεωρήσεων στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, την παροχή βοήθειας στους γεωργούς για την αποφυγή σφαλμάτων και την επιβολή κυρώσεων, καθώς και τη διευκόλυνση της υποβολής εκθέσεων. Με λιγότερες επισκέψεις από τη διοίκηση για τη διαχείριση, οι γεωργοί θα έχουν περισσότερο χρόνο να αφιερώσουν στο βασικό τους έργο.
Τρίτον, η Επιτροπή προτείνει να αποσαφηνιστεί η χρήση της έννοιας της ανωτέρας βίας και των εξαιρετικών περιστάσεων. Αυτή η νομική έννοια επιτρέπει στους γεωργούς που δεν μπορούν να εκπληρώσουν όλες τις απαιτήσεις της ΚΑΠ λόγω έκτακτων και απρόβλεπτων γεγονότων που εκφεύγουν του ελέγχου τους (όπως σε περιπτώσεις σοβαρών ξηρασιών ή πλημμυρών) να μην τους επιβληθούν κυρώσεις. Η διευκρίνιση αυτή θα στηρίξει τις εθνικές διοικήσεις στην εφαρμογή της παρούσας διάταξης και θα διασφαλίσει την ομοιόμορφη εφαρμογή της σε ολόκληρη την Ένωση. Αυτό θα βελτιώσει επίσης τη βεβαιότητα ότι η στήριξη της ΚΑΠ για τους γεωργούς θα επηρεαστεί από αυτά τα ατυχές γεγονότα. Γενικότερα, η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για τον καθορισμό πιθανών τρόπων εξορθολογισμού των ελέγχων.
Στο έγγραφό της, η Επιτροπή αναφέρει επίσης πρόσθετα μεσοπρόθεσμα μέτρα που μπορούν να ελαφρύνουν τον φόρτο για τους γεωργούς, ιδίως τους μικρότερους γεωργούς, και μπορεί να εξετάσει το ενδεχόμενο να προτείνει αλλαγές για τον σκοπό αυτό στους βασικούς κανονισμούς της ΚΑΠ που συμφωνήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο το 2021.
Μια πρόταση που υποβάλλεται μπορεί να είναι η εξαίρεση των μικρών εκμεταλλεύσεων κάτω των 10 εκταρίων από τους ελέγχους που σχετίζονται με τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις αιρεσιμότητας (ΚΓΠΚ). Η εξαίρεση αυτή θα απλουστεύσει σημαντικά την καθημερινή εργασία των μικροκαλλιεργητών που αντιπροσωπεύουν το 65 % των δικαιούχων της ΚΑΠ, διατηρώντας παράλληλα τις περιβαλλοντικές φιλοδοξίες της ΚΑΠ, δεδομένου ότι οι μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις καλύπτουν μόνο το 9,6 % των εκτάσεων που λαμβάνουν στήριξη από την ΚΑΠ. Επιπλέον, σε περίπτωση ενδιάμεσης τροποποίησης των βασικών κανονισμών, το πρότυπο ΚΓΠΚ 8 για τη γη υπό αγρανάπαυση, το πρότυπο ΚΓΠΚ 7 για την αμειψισπορά και το πρότυπο ΚΓΠΚ 6 για την κάλυψη του εδάφους θα μπορούσαν να αναθεωρηθούν ώστε να μειωθεί περαιτέρω η επιβάρυνση για τους γεωργούς.
Παράλληλα, η Επιτροπή θα διευκολύνει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών απλούστευσης από τα κράτη μέλη μεταξύ των διαφόρων σχετικών φορέων συνεργασίας (δηλ. ομάδων εμπειρογνωμόνων, επιτροπών και άλλων).
Κατά την εξέταση των προτάσεων απλούστευσης, η Επιτροπή έλαβε υπόψη τις επιπτώσεις των προτάσεων αυτών στους περιβαλλοντικούς στόχους και τις φιλοδοξίες της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Διασφαλίζουν επίσης τη συνέχιση ενός σταθερού και προβλέψιμου νομοθετικού πλαισίου για τους γεωργούς της ΕΕ, με βάση την τρέχουσα ΚΑΠ που τέθηκε σε ισχύ την 1 Ιανουαρίου 2023. Για να ανταποκριθεί περαιτέρω στην τρέχουσα κατάσταση κρίσης στον γεωργικό τομέα, η Επιτροπή επεξεργάζεται επίσης δράσεις για τη βελτίωση της θέσης των γεωργών στην τροφική αλυσίδα και την προστασία τους από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, οι οποίες θα παρουσιαστούν σύντομα. Δεδομένου ότι οι γεωργοί είναι συχνά ο πιο ευάλωτος κρίκος στην αλυσίδα αξίας των τροφίμων, οι δράσεις αυτές μπορεί να καλύπτουν ζητήματα όπως η διαφάνεια της αγοράς, οι εμπορικές πρακτικές στην αλυσίδα αξίας, το κόστος παραγωγής ή ο πιο ομοιογενής έλεγχος των υφιστάμενων κανόνων για τα εισαγόμενα γεωργικά προϊόντα.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε σχετικά:
«Η Επιτροπή παραμένει πλήρως προσηλωμένη στην εξεύρεση λύσεων για την άμβλυνση της πίεσης που υφίστανται σήμερα οι γυναίκες και οι άνδρες που εργάζονται σκληρά στον γεωργικό τομέα. Μειώνουμε τον διοικητικό φόρτο για τους γεωργούς μας ώστε να τους βοηθήσουμε να εγγυηθούν την επισιτιστική ασφάλεια για τους ευρωπαίους πολίτες. Η απλούστευση των γεωργικών πολιτικών μας αποτελεί διαρκή προτεραιότητα, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο. Με αυτό το φάσμα δράσεων, υλοποιούμε τη δέσμευση που αναλάβαμε έναντι των γεωργών μας να επιταχύνουμε αυτή τη συζήτηση. Προσβλέπω στην ακρόαση των απόψεων των κρατών μελών μας.»
